Нарӑсӑн 27-28-мӗшӗсенче Шупашкарти Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче пӗтӗм тӗнчери «Чӑваш чӗлхи тата алтаистикӑн хальхи ҫивӗч ыйтӑвӗсем» ӑслӑлӑх конференцийӗ иртӗ. Ӑна М.Р. Федотов ҫуралнӑранпа 90 ҫул, Н.И. Егоров ҫуралнӑранпа 60 ҫул ҫитнине халалласа ирттереҫҫӗ.
Конференцине инҫетрен килекен ӑсчахсем нумай пулӗҫ. Турцирен турккӑ чӗлхе пӗлӗвӗн обществин президенчӗ Акалын Шюкрю Халюк, тата ытти ӑсчах килӗ. Польшӑран Варшава университечӗн профессорӗ Пазымиес Анна ҫитӗ. Мускавран пысӑк ушкӑн пулӗ — Олег Мудрак, Анна Дыбо, Ирина Самарина, Светлана Бритова, Алий Чеченов профессорсем килӗҫ.
Конференци нарӑсӑн 27-мӗшӗнче 10 сехетре уҫӑлӗ.
М.Р. Федотов — паллӑ чӑваш ӑсчахӗ, профессор. Вӑл 1919 ҫулхи кӑрлачӑн 20-мӗшӗнче Шӑмӑршӑ районне кӗрекен Пуянкасси ялӗнче ҫуралнӑ. Михаил Романович Чӑваш Республикин патшалӑх премине, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ ята тивӗҫнӗ.
Челепи хулинче ҫак кунсенче «ТЭФИ-регион 2008» мероприятийӗн «Информаци телевещанийӗ» уйрӑмӗн финалӗ иртет. Уйӑхран вара «ТЭФИ-регион 2008» Шупашкара ҫитӗ — кунта «Вӗрентӳпе кану телевещанийӗ» уйрӑмне тӑратнӑ чи пултаруллӑ тележурналистсене суйласа илӗҫ. Пушӑн 26-мӗшӗнче вӗсен ячӗсене пӗлтерӗҫ.
Ӑмӑртӑва 184 телепрограмма ярса парӗҫ, вӗсенчен вара 9 номинаци валли чи пултаруллисене палӑртмалла. Ку ӗҫ, паллах, ҫӑмӑл мар — пур ярса панӑ видеоматериала пӑхса тухмашкӑн хаклавҫӑсене вуншар-вуншар сехет кирлӗ пулӗ. Орфей статуэткине ҫӗнсе илмешкӗн Шупашкарта 101 телекомпани хутшӑнӗ.
Калас пулать, Шупашкарпа юнашар вырнаҫнӑ хуласем — Хусан, Самар, Чулхула, Пермь — «ТЭФИ-регионӑн» финаллӑ мероприятийӗсене ирттерме ӗлкӗрнӗ, ӗнтӗ, хале вара Шупашкарӑн черечӗ ҫитнӗ. Чӑваш Енӗн культура Министерствин ҫумӗ Алексей Белов ку мероприятине тивӗҫлӗ шайра иртерессе шантарать. Вӑл пӗлтернӗ тӑрӑх, Шупашкарта пысӑк мероприятисем унччен те иртнӗ, ҫавӑнпа та вӑл чаплӑ иртесси пирки кулянаси ҫук.
Хусан патшалӑх университечӗн профессорӗ Х.Ю.Миннегулов "Мэдэни пюмга" хаҫатра (2.01.2009) ҫырнинчен: "Ашмарин — паллӑ тюрколог. Вӑл тӗрӗк халӑхӗсен чӗлхине, литературине, сӑмахлӑхне тата йӑли-йӗркине тӗпченӗ. Унӑн ӑслӑлӑх ӗҫӗсенче чӑваш чӗлхине тата халӑх сӑмахлӑхне тӗпчесси пысӑк вырӑн йышӑнса тӑрать. Вӑл хатӗрленӗ 17 томлӑ «Чӑваш сӑмахӗсен пуххи» словарь питӗ пысӑк пӗлтерӗшлӗ. Ҫавӑн пекех Ашмарин аслӑ вӗренӳ шкулӗсенче чӑваш чӗлхине вӗрентме хатӗрленӗ программӑсем тӑвакан пуҫаруҫӑ пулнине те палӑртмалла.
Паянхи вӑхӑтра ЧПУ ректорӗ Л.П.Кураков ертсе пынипе чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн преподавателӗсем чӑваш чӗлхипе литератури тата культури аталантӑр тесе пӗтӗм чунтан тӑрӑшаҫҫӗ. Чӑваш патшалӑх университечӗ те паянхи кун чӑваш чӗлхипе литературин специалисчӗсене хатӗрлекен тӗп вырӑн шутланать. Кунта ҫавӑн пекех диссертаци канашӗ те ӑнӑҫлӑ ӗҫлет. ЧПУри ӑсчахсен ӗҫӗсене Раҫҫейпе Тӗрӗк тӗнчинче аван пӗлеҫҫӗ. Чӑваш филологийӗпе культура факультечӗ ӑслӑлӑха аталантарас тесе чылай ӗҫсем тӑвать.
Шупашкарти шахмат клубӗнче Герман Егоров яӗллӗ ӑмӑртусем вӗҫленчӗҫ. Арҫын ачасем хушшинче Ҫӗнӗ Шупашкарти Андрей Козлов ҫӗнтерчӗ, Раҫҫейри ӑмӑртусене хутшӑнмалли сертификата тивӗҫрӗ. Кӗҫӗн ҫулхи ачасем хушшинче ҫакӑн пек сертификата Шупашкарти Александр Бесчасов илчӗ. Хӗрсем хушшинче пӗрремӗш вырӑнта Екатерина Фрикке, хӗрарӑмсем хушшинче Вера Сидорова пуринчен те ӑстарах пулчӗ. Вӑрмар ентешлӗхӗ ҫак турнира йӑлана кӗртсе кашни ҫулах ирттерме шутлать. Унсӑр пуҫне кӑҫал республикӑн ялти шкулӗсем хушшинче интернет — турнир йӗркелесшӗн.
Шупашкарти шахмат клубӗнче Герман Егоров ячӗллӗ турнирӑн пӗрремӗш финалӗ вӗҫленчӗ. Унта республикӑри чи вӑйлӑ ҫирӗм шахматист хутшӑнчӗҫ. Ҫак ӑмӑртӑва йӗркелекен Вӑрмар ентешлӗхӗн ертӳҫисем пысӑк тӗллевсемпе ӗҫлеҫҫӗ. Ентешлӗх ертӳҫи Леонид Григорьев шухӑшӗпе республикӑра шахмат вӑййине аталантармалла. Чӑвашсем вӑйпа кӑна мар,ӑспа та малта пулмалла.
Аслисем хушшинчи финал ҫивӗч кӗрешӳре иртрӗ. Пӗрремӗш вырӑна Владимир Иванов, иккӗмӗшне Андрей Сафронов,виҫҫӗмӗшне Игорь Арипов ҫӗнсе илчӗҫ. Пӗрремӗш вырӑна куҫса ҫӳрекен кубок тата 7 пин укҫа тивӗҫрӗ. Мӗнпурӗ 7 шахмат ӑсти сумлӑ призсем илчӗҫ.
Ачасемпе хӗрарӑмсен хушшинче финалти вӑйӑсем кӑрлачӑн 10-мӗшӗнче иртмелле. Кунта пӗрремӗш вырӑна тухакан ачасем Раҫҫейри шахмат турнирӗсене хутшӑнма путевка ҫӗнсе илеҫҫӗ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: Шупашкар, шахмат клубӗ
Вӑрмарсен Шупашкарти ентешлӗхӗ Герман Егорова асӑнса шахмат турнирӗсем ирттерет. Герман Егоров 60-мӗш ҫулсенче палӑрнӑ. «Огонек» журнал ирттернӗ пӗтӗм союзри шахмат турнирӗнче ҫӗнтернӗ. Михаил Ботвинник тӗнче чемпионӗ Герман Егоровича хӑй алӑ пуснӑ парнесемпе чысланӑ. Шупашкарти шахмат клубӗнче вырсарникун суйласа илмелли ӑмӑртусем вӗҫленчӗҫ. Арҫынсем хушшинчи тӗп финал ҫитес ҫулхи раштав уйӑхӗн 4-мӗшӗнче иртет. Хӗрарӑмсемпе ачасен тӗп финалӗсем раштавӑн 10-мӗшӗнче иртмелле. Ҫак ӑмӑрту шахмат вӑййине кӑмӑллакансене пурне те пӑлхантарать. Ма тесен Вӑрмар ентешлӗхӗ парнесен фондне 60 пин ытла тенкӗ укҫа хывать. Сӑмах май эрне каялла вӗҫленнӗ республика чемпионачӗн парне фончӗ пӗр пин тенкӗрен ытларах ҫеҫ пулчӗ.
В. Нягин, Вӑрмар ентешлӗхӗн вице-президенчӗ
Тахҫантанпах кӗтни тинех пурнӑҫланчӗ теме юрать — Чӑваш Енре пӗрремӗш хут Ҫамрӑк ҫыравҫӑсен форумӗ иртрӗ. Юлашки ҫулсенче чылайӑшне хумхантаракан тӑван литературӑри проблемӑсене (ҫамрӑк авторсем сахалланни, литература ӑшӑхланса пыни, аслӑ тата кӗҫӗн ӑрури ҫыравҫӑсен хушшинче пултарулӑх ҫыхӑнӑвӗсем татӑлни тата ыт.те.) татса парас тӗллевпе пӗр сӗтел хушшине ларса канашлас самант ҫитнине кашниех туятчӗ пулӗ. Малалла та ҫаплах ним тумасӑр пурӑнсан пур пек ҫыравҫӑсем те сапаланса пӗтме пултарасса Культура Министерстви тата чӑваш писателӗсен икӗ союзӗ (професионал-писательсен тата М.Юхма ертсе пыраканни) вӑхӑтра асӑрханӑ. Чӑваш оперӑпа балет театрӗн керменӗнче уҫӑлнӑ Форума культура министрӗ Р.М.Лизакова ертсе пычӗ. Ҫамрӑк авторсене хумхантаракан ыйтусемпе "Хресчен сасси" Пичет ҫурчӗн директорӗ С.Л.Павлов, писательсен пӗрлешӗвӗсен председателӗсем И.Д.Вутланпа М.Н.Юхма, Чӑваш кӗнеке издательствин директорӗ В.П.Комиссаров сӑмах илчӗҫ.
Чӑвашла фантастика хайлавӗсем пичетленме пуҫланӑранпа 60 ҫул ҫитнине халалланӑ конкурс вӗҫленчӗ — ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртрӑмӑр. Тӳрех калам, Вӗрентӳ министерстви сайтӗнче пелтернӗ хыпарта тӗрӗс марри пур — чи лайӑх фантастсем Штанаш шкулӗнче вӗренмеҫҫӗ. Унти вӗренекенсем те чаплӑ, анчах та Вӑрмар районне кӗрекен Чупайри тӗп шкулпа Пучинкери пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкула (Йӗпреҫ районӗ) ҫӳрекен ачасен хайлавӗсем пирӗн шутпа чаплӑрах. Штанаш шкул ачисен хайлавӗ вара вулавҫӑсене ытларах килӗшнӗ. Хайлавӗ интереслӗ пулнӑран пулӗ — унпа чылайӑшӗ паллашрӗҫ. Сире те интереслӗ пулсан вӑл «Иртнӗ ӗмӗрте пулса куртӑмӑр» ятлӑ. Ҫырасса ӑна ушкӑнпа ҫырнӑ — ҫак ачасем тӑрмашнӑ: Андреев Александр, Лобова Ирина, Ильина Екатерина, Коннова Алевтина, Семенова Ксения, Соловьева Наталия, Сатлайкина Ирина, Софронов Николай.
Чӳкӗн 14-15-мӗшӗсенче Шупашкарта чӑвашсен пӗрремӗш халӑх вӗрентӳ заведенине, Чӗмпӗрти чӑваш шкулне уҫнӑранпа 140 ҫул ҫитнине халалласа конференци иртрӗ. Пӗрремӗш пленарлӑ пайра докладсем пулчӗҫ. Чӑваш Енӗн вӗрентупе ҫамрӑксен политикин министрӗ Г. П. Чернова, Чӑваш патшалӑух университечӗн ректорӗ Л.П. Кураков, Шупашкарти ӑс-хакӑл училищин ректорӗ Михаил Атте, Раҫҫейри «Православиллӗ Раҫҫей» халӑх юхӑмӗн Тӗп канаш пайташӗ В.А. Смирнов, РФ тава тивӗҫлӗ артисчӗ,
И.Я. Яковлев мӑнукӑн ачи В.В. Павлов тухса сӑмах каларӗҫ.
Иккӗмӗш пайра Ф.М. Достоевский ҫырнӑ «Путишле ҫын тӗлӗкӗ» калав тӑрӑх моноспектакль пулчӗ — М. Ермолаева ячӗллӗ Мускав театорӗн артисчӗ, И.Я. Яковлев мӑнукӗн ачи Владимир Всеволдович Павлов хӑй ӑсталӑхне кӑтартрӗ.
Пленарлӑ ларура тунӑ докладсене кунта итлеме пулать.
Ӗнер, чӳкӗн 9-мӗшӗнче, Шупашкар хулин хисеплӗ гражданинӗн, «Шупашкар троллейбус управленийӗ» муниципиаллӑ унитарлӑ предприяти директорӗн — Орешников Виталий Константиновичӑн чӗри тапма чарӑннӑ. Унӑн пӗтӗм ӗҫӗ Шупашкарпа ҫыхӑннӑ, 1961 ҫултанпа тӗрлӗ вырӑнсене йышӑнса вӑл Шупашкара самай илем кӳнӗ. Виталий Константиновичпа ыран, 11-пе 13 сехет хушшинче Шупашкар троллейбус управленийӗнче сывпуллашӗҫ. Адресӗ: Энгельс урамӗ, 27 ҫурт.
Орешников Виталий Константинович 1945 ҫулхи утӑн 5-мӗшӗнче Етӗрне районне кӗрекен Мӑн Пакӑшра ҫуралнӑ.
1973-1977 ҫулсенче ВЛКСМӑн Шупашкарти хула комитечӗн секретарӗ, пӗрремӗш секретарӗ вырӑна йышӑннӑ, Шупашкарти трактор тӑвакан савута тунӑ ӗҫе хастаррӑн хутшӑннӑ. Шупашкарти ГК ССКПӗн промышленность пайӗн инструкторӗ пулнӑ май вӑл хулари чылай промышлеллӗ проедприятине ура ҫите тӑма, аталанма пулӑшнӑ. Хулари электротранспорт хуҫалӑха аталантарассишӗн хунӑ вӑйне нимӗнле виҫепе те виҫме ҫук.
-0.7 °C