Ҫак кунсенче «Аксар» студи ҫӗнӗ DVD-диск сутлӑха кӑларнӑ — «Франци хӗрӗ тыткӑнларӗ чӗрене» камит. Сценари авторӗсем: Андрей Василевскийпе Александр Степанов-Пӑртта. Камит тӑршшӗ — 1 сехет те 25 минут.
Мӗн ҫинчен-ха ҫак илемлӗ фильм? «Хӗрпе каччӑ хушшинчи юратушӑн нимӗнле чару та ҫук. Пӗри Францинчен тепри Чӑвашран пулсан та. Юрату чӗлхи вӑл — пӗрре — чун, чӗре чӗлхи. Ҫитменнине геройсем пӗр шухӑшпа, пӗр тӗллевпе пурӑнаҫҫӗ пулсан. Франци хӗре Ализэ Шупашкарта вӗренет, чӑвашла ирӗккӗнех калаҫать. Тус-тантӑшӗсем те ӑна кӑмӑллаҫҫӗ. Мӗн хӗтӗртнӗ-ха ӑна чӑваш чӗлхине вӗренме, чӑваш ҫӗршывне юратса пӑрахма, кунта чӑваш каччине Атиллӑпа танлаштарса ӑна качча тухма! Чӑннипех те тӗлӗнмелле!» — пӗлтерет диск хуплашкинчи кӗске ӑнлантарӑвӗ.
Вылякансем: Сергей Иванов, Владимир Григорьев, Светлана Савельева, Наталия Иванова, Оксана Драгунова, Валерий Кузьмин, Дмитрий Петров, Эмилия Ильина, Катерина Васиярова, 0льга Почалкина, Николай Дмитриев, Александр Петров, Вевея Егорова, Зинаида Петрова, Валентин Захаров, Леонид Яргейкин, Валерий Софронов, Сергей Никитин, Александр Степанов-Пӑртта.
Туянма кӑмӑл тупӑнчӗ пулсан эсир ӑна «СУМ» лавккара та туянма пултаратӑр — хакӗ яланхи пекех 100 тенкӗ. Аякрисене почтӑпа ярса параҫҫӗ, Шупашкартисене килне ҫитерсе пама та пултараҫҫӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Хыркасси ялӗ, иккен, шывсӑр, газсӑр, ҫулсӑр пурӑнать. Ытти ялсенче ҫӑл пур пулсан кусен вӑл та ҫук иккен — типсе ларнӑ. Шыв патне вара ҫырмана ҫӳреҫҫӗ. Хӗлле, ҫырмари шыв шӑнса ларсан, юр шывӗпе пурӑнаҫҫӗ имӗш. Ялти ҫапларах лару-тӑру пирки «Ирӗклӗ хаҫат» пӗлтерет.
Хӑшӗ-пӗри, тен, республикӑра газпа тивӗҫтермен ялсем ҫук тесе те шутлӗ пулӗ, анчах йӑнӑшӗ — Хыркасси ялне ҫак ырлӑх ҫитеймен пулас. Унсӑр пуҫне лавкка ҫук, яла хытӑ ҫул кӗмест.
Аксарин ял тӑрӑхне кӗрекен яла 1930 ҫулсенче никӗсленӗ иккен, ун чухне кунта ҫӗр ытла ҫын пурӑннӑ. Вӑхӑт иртнӗҫем ял майӗпен юхӑна пуҫланӑ — 2002 ҫулхи ҫырав тӑрӑх ялта 16 ҫын ҫеҫ пурӑннӑ. Хальхи вӑхӑтра кунта хӗл каҫма та ватӑ кинемейсем ҫеҫ юлаҫҫӗ — ыттисем хӑйсен килӗсемпе дача евӗр кӑна усӑ кураҫҫӗ иккен.
Хӑйсен пурнӑҫне лайӑхлатма тӳре-шара патне темиҫе хут та ҫыру ҫырнӑ пулин те лавӗ халь те ҫавӑнтах имӗш. Яла аталантарма укҫа ҫуккипе сӑлтавлаҫҫӗ пулать. Чӑваш Ен Элтеперӗ патне ҫырнинче те уссине курман имӗш — ун хыҫҫӑн тӳре-шара килсе кайнӑ, лару-тӑрупа паллашнӑ, анчах ял халӑхӗ пулӑшӑва кӗтсе илеймен иккен.
Сыпкалама юратакансен кулленхи ыйту вӑл — «мӗнле майпа паян ӑша лӑплантарас-ши?» Черкке тупас нушта вара ҫынна тӗрлӗ ӑссӑр ӗҫсем тума хӗтертет.
Сӑмахран, иртнӗ ҫулхи чӳк уйӑхӗнче самай «хӗренкеленӗ» арҫын апат-ҫимӗҫ лавккине ҫул тытнӑ — ара, ун хуҫи амӑшӗ-ҫке. Унта вӑл лавккаҫӑран тӳлевсӗрех икӗ эрех кӗленчи илесшӗн пулнӑ. Лавкаҫӑ вара хуҫа хӑй ывӑлне эрех таврашӗпе тивӗҫтерме юраманнине тӗпе хурса Шупашкар районӗн 37 ҫулхи арҫынна мӗн ыйтнине пама килӗшмен. Лешӗ вара нумай шутласа тӑман иккен — лавкка ҫӳлӗкӗнчен икӗ кӗленче илсе кӗсьене чиксе тухса кайнӑ.
Ҫак ӗҫ-пуҫпа вара паян суд ларӑвӗ иртнӗ. Унта хайхи арҫын амӑшӗ ывӑлне лавккаран эрех тавраш илсе тухма ирӗк паманнине ҫирӗплетнӗ.
Чӑваш Енӗн РФ прокураторинче пӗлтернӗ тӑрӑх вӑрӑ-хурах ӗҫне тытӑннӑ арҫына «Ҫарату» статьяпа «айӑплӑ» тесе палӑртнӑ. Ӑна вара пӗр ҫул та вунӑ уйӑхлӑх юсав колонине леҫмелле тунӑ.
Тӗнче тетелӗнчи «СУМ» лавккара М.И. Скворцов тин кӑна хатӗрлесе кӑларнӑ вырӑсла-чӑвашла словарь сутӑнма пуҫларӗ — икӗ томлӑ кӗнеке 850 тенкӗ тӑрать.
Ҫак ҫӗнӗ пысӑк калӑпӑшлӑ словаре пурӗ 32 500 сӑмаха яхӑн кӗнӗ. Усӑ курма меллӗ пултӑр тесе ӑна икӗ кӗнекен кӑларнӑ — пӗрремӗш тома А–О саспаллиллӗ сӑмахсем кӗнӗ, иккӗмӗшне — П–Я саспалиллисем. Пурӗ 1 300 страница яхӑн (638+655).
Хӑш-пӗр сӑмахсене, уйрӑмах терминсене, ӑнлантарса та панӑ. Хушма пайра эсир вырӑс чӗлхинчен йышӑннӑ ятсене, географи ячӗсене тата кӗскетнӗ сӑмахмайлашӑвӗсене тупма пултаратӑр.
Нумай пулмасть Чӑваш Ен ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов Патшалӑх канашӗн депутачӗсемпе пӗрле супермаркетсене ҫитсе курнӑ — кун пирки «Чувашия» ПТРК пӗлтерет.
Патшалӑх ырлӑхӗшӗн ӗҫлекенсем чи малтан таварсен хакне тӗрӗсленӗ. Вӗсем тупса палӑртнӑ тӑрӑх юлашки вӑхӑтра ҫӑкӑрпа тип ҫу хакӗсем пысӑках мар пулин те ӳснӗ. Ҫавах туянакансен сунчӑкне ытлашши вӑйлах пырса тивмест тесе палартнӑ.
Малалла тӳре-шара вырӑнта ӳстерекен ҫимӗҫ епле сутӑннине пӑхса тухнӑ. Чӑн та, сӗт, пылак ҫимӗҫ, ҫӑкӑр тата кӑлпассисем сутлӑхра пур пулсан ытти йышши таварсем пачах та курӑнмаҫҫӗ. Ҫӗрулмиех илес — ӑна республикӑра пысӑк лаптӑкпа туса илеҫҫӗ пулин те супермаркетсенче кӳрсе килнине ҫеҫ сутаҫҫӗ. Лавкка хуҫисем ӗнентернӗ тӑрӑх — ҫимӗҫе туса илекен вырӑнти хуҫалӑхсем айӑплӑ, вӗсем килӗшӳсем тӑвассишӗн тӑрӑшмаҫҫӗ. Сергей Павлов хӑйӗн сӑмахӗнче вара пачах урӑх ӳкерчӗк пирки каласа пачӗ — супермаркетсем вырӑнти таварсемпе кӑсӑкланаҫҫӗ ҫеҫ иккен, килӗшӳ тума вӑхӑт ҫитсен ҫухалаҫҫӗ. Тата килӗшӗве алӑ пусма лавккасен тӗп офисӗ ырламалли те республикӑри хуҫалӑхсене пӗрре те ҫӑмӑллӑх памасть.
Нумай пулмасть Чӑваш Ен ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов Патшалӑх канашӗн депутачӗсемпе пӗрле супермаркетсене ҫитсе курнӑ — кун пирки «Чувашия» ПТРК пӗлтерет.
Патшалӑх ырлӑхӗшӗн ӗҫлекенсем чи малтан таварсен хакне тӗрӗсленӗ. Вӗсем тупса палӑртнӑ тӑрӑх юлашки вӑхӑтра ҫӑкӑрпа тип ҫу хакӗсем пысӑках мар пулин те ӳснӗ. Ҫавах туянакансен сунчӑкне ытлашши вӑйлах пырса тивмест тесе палартнӑ.
Малалла тӳре-шара вырӑнта ӳстерекен ҫимӗҫ епле сутӑннине пӑхса тухнӑ. Чӑн та, сӗт, пылак ҫимӗҫ, ҫӑкӑр тата кӑлпассисем сутлӑхра пур пулсан ытти йышши таварсем пачах та курӑнмаҫҫӗ. Ҫӗрулмиех илес — ӑна республикӑра пысӑк лаптӑкпа туса илеҫҫӗ пулин те супермаркетсенче кӳрсе килнине ҫеҫ сутаҫҫӗ. Лавкка хуҫисем ӗнентернӗ тӑрӑх — ҫимӗҫе туса илекен вырӑнти хуҫалӑхсем айӑплӑ, вӗсем килӗшӳсем тӑвассишӗн тӑрӑшмаҫҫӗ. Сергей Павлов хӑйӗн сӑмахӗнче вара пачах урӑх ӳкерчӗк пирки каласа пачӗ — супермаркетсем вырӑнти таварсемпе кӑсӑкланаҫҫӗ ҫеҫ иккен, килӗшӳ тума вӑхӑт ҫитсен ҫухалаҫҫӗ. Тата килӗшӗве алӑ пусма лавккасен тӗп офисӗ ырламалли те республикӑри хуҫалӑхсене пӗрре те ҫӑмӑллӑх памасть.
+3.3 °C