Халӑха тата экономика объекчӗсене ейӳрен хӳтӗлес тӗллевпе Ҫӗрпӳ районӗнче Ҫавал юханшывӗнче хӳтӗлев дамбисене тума тытӑннӑччӗ. Ҫак кунсенче ӑна туса пӗтернӗ.
Проектпа килӗшӳллӗн, 5,8 ҫухрӑмлӑ икӗ дамбӑна хута янӑ. Кунсӑр пуҫне – ейӳ шывне кӑлармалли виҫӗ шлюз, куҫса ҫӳрекен виҫӗ насос станцийӗ, электроснабжени сечӗсем. Халӗ подрядчиксем строительство тата монтаж ӗҫӗсене вӗҫленӗ. Ҫавна май ҫывӑхри тавралӑха хӑтлӑх кӗртес ӗҫ пырать.
Проект 204,9 миллион тенкӗлӗхе ларнӑ. 171,42 миллион тенки — федераци хыснинчен. Дамбӑсем Ҫӗрпӳ тата ун ҫывӑхӗнчи ялсене ейӳрен хӳтӗлӗҫ. 267 ҫуртри 1000 ытла ҫын текех ҫуркунне шар курмӗ.
ЧР ҫутҫанталӑк министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ Евгений Юшин ку проект питӗ пӗлтерӗшлӗ пулнине палӑртать. Ейӳ 939 миллион ытла тенкӗлӗх шар кӑтартма пултарать. Халӗ 203 гектар ҫӗр лаптӑкӗшӗн хӑрушлӑх ҫук.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Ҫӑлкуҫ ялне Эл юханшывӗ сарӑлни ҫуркуннесерен хӑратнӑ. Шыв илесрен иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенчех тӑпра хӑпартма тытӑннӑ-ха, анчах ӗҫне вӗҫне ҫитереймен. Ҫавна пулах ҫурхи шыв ялӑн хӑш-пӗр урамне илнипе аптӑратнӑ. Ӗҫӗ йӳнӗ маррине кура ун патне ниепле те ал ҫитеймен темелле.
Пӗлтӗр ял старости Анатолий Иванов Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутатӗнчен, «Акконд» предприяти пуҫлӑхӗнчен Валерий Ивановран укҫа ыйтса пӑхнӑ. Лешӗ ял халӑхне пулӑшма килӗшнӗ.
Тӑпра хӑпартассине нумаях пулмасть вӗҫленӗ. Ӗҫ 161 пин те 700 тенке кайса ларнӑ. Тӑкака йӑлтах депутат саплаштарнӑ.
Шупашкарти Калинин районӗнче ейӳ сиен кӳме пултаракан вырӑнсене палӑртнӑ. Ҫак йыша «Ҫӗнтерӳ» паркӗнчи «Ҫар мухтавӗн монуменчӗ» те кӗнӗ.
Администраци пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫалхи ейӳ Калинин районӗнче пурӑнакансене самаях сиен кӳме пултарать. Ҫав шутра — районти культура объекчӗсене те.
Калинин район администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, «Ҫӗнтерӳ» паркӗнчи монумент патӗнче ҫӗр ишӗлет. Ку вара палӑкшӑн хӑрушӑ. Ҫавӑн пекех Тютчев урамӗнчи 39, 41-мӗш ҫуртсене, Атӑл урамӗнчи 13, 14-мӗш ҫуртсене те хӑрушлӑх пырса тивме пултарать. Хӗвелтухӑҫ поселокӗ патӗнчи, Хӗвелтухӑҫ урамӗнчи 4,6,8,10-мӗш ҫуртсем ҫывӑхӗнче Атӑл енчен ҫӗр ишӗлес хӑрушлӑх пур.
Списока Якимов варӗ, Аш-какай комбиначӗн 7-мӗш линийӗ, Октябрь: 40 ҫул урамӗнчи 1-4-мӗш линисем, Алькеш поселокӗнчи Пионер урамӗ кӗнӗ.
Мэри ӑнлантарнӑ тӑрӑх, ейӳ ӑнсӑртран пуҫланать, хӑвӑрт вӗҫленет. Анчах вӑл мӗнле пуласса калама ҫук. Администраци ҫынсене ейӳре мӗнле пулмаллине ӑнлантарма тытӑннӑ ӗнтӗ.
Ҫурхи ейӳ Чӑваш Енре пӗлтӗрхилле пулмалла. Анчах та пуш уйӑхӗнче юр нумай ҫусан лару-тӑру ылмашма та пултарать. Юлашки ҫулсенче пӗр ҫур та ейӳсӗр, шыв илнисӗр иртменнине кура кӑҫал та ҫур лӑпкӑн иртсе каясса шанманнине Инкеклӗ ӗҫсен патшалӑх комитечӗн ертӳҫи Вениамин Петров пӗлтернӗ.
Ведомство асӑрханӑ тӑрӑх, раштав–нарӑс уйӑхӗсенче сывлӑш температури ытти ҫулсенчи вӑтам температурӑран 2–3 градус ӑшӑрах пулнӑ. Шыв ака уйӑхӗн пӗрремӗш вун кунлӑхӗнче юханшывсенче тулать тесе шухӑшлаҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра юр ытти ҫулсенчи вӑтам ҫӳллӗшӗнчен 2 сантиметр хулӑнрах-мӗн.
Яланхиллех Улатӑр хули пӑшӑрхантарать. Унта Подгорье текен микрорайонта 40–70 ҫурта шыв илет. Ҫӗрпӳ районӗнче пӗлтӗр хӳтӗлев сооруженийӗсем тума пуҫланине кура лару-тӑру лӑпкӑрах пуласса шанаҫҫӗ.
Ҫӗрпӳ хулан ҫурҫӗр-хӗвел тухӑҫ енче Кӗҫӗн Ҫавал юханшывӑн шыв ҫулне йӗркелес ӗҫсем пӗччӗкӗн вӗҫленме те тытӑннӑ. 2012 ҫулхи раштав уйӑхӗнче пуҫарӑннӑ ӗҫсем малашлӑхра тухма пултаракан ейӳрен хӑтараҫҫӗ.
Авӑнӑн 16-мӗшӗнче Кӗҫӗн Ҫавал ҫӗнӗ 313 метрлӑ шыв ҫулӗпе юхма тытӑннӑ. Паянхи кун кивӗ шыв ҫулне хуплас, ҫак лаптӑка тирпейлес тата нумай ҫул ӳсекен курӑк таврашне акас ӗҫсене пурнӑҫлаҫҫӗ.
Чӑваш, Мӑкшӑ, Мари Эл республикисен тата Чулхула облаҫӗн инкекрен хӑтаракансен колонни иртнӗ кунсенче Инҫет Хӗвелтухӑҫри инкекрен хӑтарма инҫе ҫула тухса кайнӑ. Кун ҫинчен ҫурлан 20-мӗшӗнче республикӑри ИӖМ управленийӗ пӗлтернӗ.
Отряда ҫурлан 15-мӗшӗнче йышӑннӑ хушупе килешӳллӗн йӗркеленӗ пулнӑ. Тепӗр кунне 3 республика колонни Чулхулара, пӗрлешӳллӗ пунктра пуҫтарӑннӑ, ӗнер вара вӗсем самолётпа Инҫет Хӗвелтухӑҫа тухса вӗҫнӗ.
Подразделени ушкӑнне пӗчӗк караппа ӗҫлекен 32 патшалӑх инспекторӗ, вӗсен шутӗнче пирӗн ентешсем те кӗнӗ. Унсӑр пуҫне инҫетри тӑрӑха пирӗн тӑрӑхран прицеплӑ ишмелли 16 кимӗ илсе кайнӑ. Пресс-релизра палӑртнӑ тӑрӑх пирӗн ентешсем Инҫет Хӗвелтухӑҫра унти лару-тӑру лайхӑланниченех ӗҫлӗҫ.
Раҫҫейӗн Инҫет Хӗвелтухӑҫ тӑрӑхне утӑ уйӑхӗнче шыв илме пуҫланӑ — инкеклӗ лару-тӑру паянхи куна Хабаровск, Амур тата Магадан облаҫӗсене сарӑлнӑ. Еврейсен автономи облаҫне те пырса тивнӗ. РФ ял-хуҫалӑх министерстви хакланӑ тӑрӑх ҫак инкекре хуҫалӑхсем 8,58 миллиард тенкӗлӗх шар курнӑ.
Кӑҫал утӑ уйӑхӗ варринче темиҫе кун хушши ҫумӑр хытах ҫуса тӑнине пула Амур облаҫӗнчи кӳлӗ таврашӗнчи шыв шайӗ ҫыранран тухса кайнӑ. Паянхи куна 14 муниципаллӑ йӗркелевӗн 30 ытла ял таврашӗ шыва кайнӑ, ҫулсем путнине пула 38 ялпа ҫыхӑну татӑлнӑ, 2 300 ҫурт тата 2 850 пахча шыв айне пулнӑ. Унсӑр пуҫне шыв хӑпарнине пула 320 ҫухрӑм урапа ҫулӗ «юхса кайнӑ», 29 кӗпер ишелсе аннӑ, 200 яхӑн пӗлтерӗшлӗ социаллӑ объектсем юрӑхсӑрланнӑ. Ейӗве пула ял хуҫалӑхӗнчи 400 пин гектар ҫӗр шар курнӑ.
Ҫак кунсенче Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев патне Амур облаҫӗн кӗпернаттӑрӗнчен О.Н. Кожемякӑран ҫыру килнӗ. Унта кӗпернаттӑр Республика Элтеперӗнчен шыв илнине пула облаҫ курнӑ шырлӑхсене саплаштарас тӗллевпе пулӑшу ыйтса ҫырнӑ. Ҫапла майпа республика ҫыннисем хӑйсен кӑмӑлӗпе Амур облаҫне укҫа-тенкӗ уйӑрса парса пулӑшма пултараҫҫӗ.
Ҫуркунне ҫитнӗренпе Чӑваш Енри хӑш-пӗр ял-хула яланхи пекех шар курма тытӑнать. Ейӳ вӑхӑтӗнче шыв хӑпарса кайни уйрӑмах Улатӑра, Пӑрачкава, Ҫӗрпӗве пырса тивет.
Паянхи кун тӗлне Улатӑрти лару-тӑру япахрах — кунта 46 кил карти шыв айне пулнӑ. Пӑшӑрханмалли ытлашши ҫук — ҫуртсене шыв илмен-ха. Паянхи шыв ҫӳллӗшӗ 710 см танлашать, тепӗр майлӑ каласан, яланхи 330 сантиметртан 4 метр патнелле шыв хӑпарнӑ. Инкек-синкек кӑларма пултаракан виҫеччен 20 сантиметр ҫеҫ юлнӑ.
ИӖМ пӗлтернӗ тӑрӑх ейӳ ыйтӑвӗпе 62 ҫын ӗҫлет, техника шучӗ — 25. Халӑха апат-ҫимӗҫпе тата яланах кирлӗ япаласемпе тивӗҫтерсех тӑраҫҫӗ. Шыв шайӗ юнкун тӗлне анма пуҫламалла теҫҫӗ.
Сӑмах май, Ҫӗрпӳ патӗнчи лару-тӑру ҫӑмӑлрах — Ҫавал хӑйӗн шыв ҫулне таврӑннӑ та теҫҫӗ.
Ӗнер, акан 11-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳ ҫывӑхӗнче Ҫавал ейӗве кайнӑ. Ирхине кӑна ҫыранран тухма 20 сантиметр юлнӑ пулсан каҫхи 21 сехетре вӑл виҫерен иртсе кайнӑ.
Паянхи лару-тӑрӑва пӑхсан — Кӗҫӗн Ҫавал та, Мӑн Ҫавал та ейӗве кайнӑ. Шыв вырӑн ҫитменрен юнашар ҫарансене йышӑнать. Уйрӑмах Кӗҫӗн Ҫавалпа шыв нумай анать — темиҫе ҫул каялла тунӑ дамба пулман пулсан Ҫӗрпӗве те шыв илнӗ пулӗччӗ. Ҫӗрпӳ ҫывӑхӗнчи кӗперсем юсавлӑ, нумай шыва вӗсем чӑтаҫҫӗ. Инкеклӗ ӗҫсен министерстви ӗҫченӗсем те лару-тӑрӑва сӑнасах тӑраҫҫӗ. Сергей Артамонов та, Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ, ӗҫ-пуҫ епле аталанса пынине пӗлсех тӑрать.
Кӑҫал республикӑри 58 ялпа хула, 4 экономика объекчӗ, 1 кӗпер тата 847 ҫурт ҫурхи шывран шар курма пултарать. Ҫуртсене ҫӑлса хӑварас тесен паянах кирлӗ йышӑнусем тумалла. Ҫанталӑка тата юханшыв калӑпӑшне кура пӑр тӗрлӗ ҫӗрте тӗрлӗ вӑхӑтра хускалать.
Кӑҫал инкеклӗ лару-тӑру комитечӗ 14 район халӑхне сыхӑ тӑма хушать: Улатӑр, Патӑрьел, Вӑрнар, Канаш, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Куславкка, Комсомольски, Сӗнтӗрвӑрри, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Етӗрне, Тӑвай тӑрӑхӗсенчи ҫуртсене ҫурхи шыв илме пултарать, вӗсенче 3 пин ҫын пурӑнать. Ҫӑлавҫӑсем халӗ юр тата пӑр хулӑнӑшне виҫсе тӑраҫҫӗ, гидротехника юсавлӑхне тӗрӗслеҫҫӗ, пӑр аркатмалли япаласем хатӗрлеҫҫӗ. Пӑр кайнӑ вӑхӑтра 500 ытла техника ӗҫлӗ, 4 пине яхӑн ҫын сыхӑ тӑрӗ.
+12.5 °C