Тӗнче тетелӗнчи «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи «Чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсем тӑван чӗлхемӗршӗн» страницӑра Алпарух (Александр) Блинов «хальхи тӑрӑмпа усӑ курса» Ашшӗ-амӑшӗсен тата вӗрентекенсен ассоциацине йӗркелеме сӗнет.
«Халь пирӗн ҫӑмӑл мар самана, анчах та пурнӑҫри кашни пулӑм пире опыт пухтарать, вӗрентет е ҫӗнӗ майсем парать. Ҫавӑнпа паянхи лару-тӑру алӑ усмалли самант мар. Ку вӑл ҫӗнӗрен хамӑр чӗлхемӗр ҫине пӑхмалли, ӑна уйрӑмӑн хаклама пуҫламалли самант. Хальхи тапхӑр пирӗншӗн хӑйне евӗрлӗ Бородино, пире пӑрӑнма тивет пулсан та, парӑнма ниепле парӑнмалла мар», — тесе ҫырнӑ Алпарух.
«Тумалли чи пӗрремӗш япала» — кил-йышӑмӑрта чӑвашла ытларах усӑ курма пуҫласси тесе шухӑшлать Александр Блинов.
«Тепӗр питӗ кирлӗ япала — чӑваш чӗлхине ҫӗнӗлле вӗрентесси. Халь эпир грамматика меслечӗсемпе кӑна малалла каяймастпӑр ҫав, коммуникативлӑ меслетсемпе усӑ курмалли вӑхӑт тахҫанах ҫитнӗ», — иккӗленмест хастар.
Чӑваш чӗлхипе усӑ курмалли «вырӑнсене»: клубсене, студисене, пӗрлехи чӑвашла мероприятисене йӗикелемеллине те палӑртнӑ вӑл.
«Пирӗншēн, вӗрентекенсемшӗн, халь чӑваш чӗлхине интереслӗ вӗрентесси, ачасене кӑсӑклантарма вӗренесси, хамӑр тавракурӑма пуянлатасси пӗрремӗш вырӑна тухса тӑрать.
Ҫӗнӗ Шупашкарти 17-мӗш ача пахчинче ҫамрӑк экологсен чӑн-чӑн лабораторийӗ уҫӑлнӑ. Ӑна хӑтлама «Чебурашка» ача пахчине Шупашкар ГЭСӗн ертӳлӗхӗ пулӑшнӑ.
ГЭС сайтӗнче ҫырнӑ тӑрӑх, гидроэнергетиксем ача пахинчи лаборатори валли тӗрлӗ объективлӑ, видеокамерӑллӑ тата проекторлӑ хальхи йышши ултӑ микроскоп, ҫутҫанталӑка тухса ӗҫлемешкӗн портативлӑ микроскоп туянса панӑ. Унсӑр пуҫне ӑслӑлӑх ӗҫне хӑнӑхма май паракан инструментсен пуххине, телескоп, бинокль тата лупӑсем панӑ.
Палӑртма кӑмӑллӑ, пирвайхи кунах лабораторире паллашу-хӑнӑху урокӗ иртнӗ, ун вӑхӑтӗнче пӗчӗк ачасем тӗрлӗ приборпа паллашнӑ, ӳсен-тӑрантан шӗвек хатӗрлеме хӑнӑхнӑ. Шкул ҫулне ҫитмен ачасене пирвайхи занятиех питӗ килӗшнӗ, вӗсем курӑк клеткисене хавхаланса тӗпченӗ.
Чӑваш Енри кашни районтах агрокласс уҫнӑ. Вӗсенче 500 яхӑн ача пӗлӳ илет.
Ҫавна май ӗнер, авӑн уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗнче савӑнӑҫлӑ мероприяти иртнӗ. Унта тӳре-шара, шкул директорӗсем, профессорсем, вӗрентекенсем тата 10-11-мӗш классенче вӗренекенсем пухӑннӑ.
Паллӑ ӗнтӗ, шкул пӗтернӗ хыҫҫӑн ҫамрӑксен хуласене тухса каяҫҫӗ те унтах юлаҫҫӗ, ял хуҫалӑх енӗпе диплом илнисен йышӗнче те тӑван тӑрӑхне таврӑнакан питӗ сахал. Юлашки вунӑҫуллӑхра ку ҫивӗч ыйтусем кӑларса тӑратрӗ. Ҫак сӑлтавпах иртнӗ вӗренӳ ҫулӗнче Чӑваш Енри районсенче агроклассем уҫма пикенчӗҫ.
Ҫапла майпа агрокласс йӗркелекенсем паянхи ял хуҫӑлӑхӗнче чӗркуҫҫи таран пылчӑк ашмалла маррине, фермӑсем те тислӗк айне пулманнине ӗнентересшӗн. Аграрисем те тӑрӑшса ӗҫлесен укҫа тума пултарнине тӗслӗхсем урлӑ кӑтартса парасшӑн. Ял хуҫалӑх академийӗн профессорӗсем вара аслӑ классенче вӗренекенсене ял хуҫалӑх ӑслӑлӑхӗпе паллаштараҫҫӗ.
Ҫавӑн пек хыпарпа ашшӗ-амӑшне Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков "савӑнтарнӑ". Кун пирки вӑл ятарлӑ йышӑну кӑларсах ҫирӗплетнӗ. Унта палӑртнипе килӗшӳллӗн, муниципалитетӑн хушма пӗлӳ паракан организацийӗсен тӳлевлӗ пулӑшусен хакне палӑртнӑ чикӗрен ытлашши хӑпартма юрамасть.
Ҫапла майпа вокал пӗлӗвне илме, хорпа юрлама, музыка инструменчӗсем калама вӗренмешкӗн, театр тата ташӑ искусствисене алла илмешкӗн авӑн уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен тытӑнса ашшӗ-амӑшӗн кружока ҫӳрекен ачисемшӗн ытларах расхутланма тивет. Акӑ, сӑмахран, музыка инструменчӗсем калама хӑнӑхмашкӑн уйӑхсерен - 1630, хореографи кружокне ҫӳренӗшӗн - 1210, театр уйрӑмӗнче ӑсталӑха туптанӑшӑн - 1650, сӑнарлӑ искусство енӗпе пӗлӳ илмешкӗн 2000 тенкӗ каларса хума тивӗ.
Чӑваш Енри чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен икӗ педагог Раҫҫей Президенчӗн укҫине тивӗҫнӗ. Ҫӗршыв шайӗнчи кун пек йышӑнӑва РФ Вӗренӳ тата ӑслӑлӑх министерстви ҫак уйӑхӑн виҫҫӗмӗш вунӑкунлӑхӗнче тунӑ.
Пысӑк наградӑна тивӗҫнӗ педагогсем Чӑваш Енре — тӑххӑррӑн. Вӗсенчен иккӗшӗ — чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсем. Иккӗшӗ те Шупашкарта ӗҫлеҫҫӗ. Галина Абрамова Шупашкарти 59-мӗш шкулта тӑрӑшать, Ирина Диарова — 33-мӗш шкулта.
Премие ҫавӑн пекех Шупашкарти 44-мӗш лицейри вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентекен Надежда Семенова тата Улатӑрти 2-мӗш шкулти Елена Селезнева; Шупашкарти 2-мӗш лицейри хими вӗрентекен Тамара Михайлова, Вӑрмарти Г.Е. Егоров ячӗллӗ шкулти биологи вӗрентекен Надежда Кузьмина, Шупашкарти 3-мӗш лицейри акӑлчан чӗлхи вӗрентекен Надежда Демьянова, Элӗкри шкулта пуҫламӑш классене вӗрентекен Фаина Тихонова, Пӑрачкав шкулӗнче географи вӗрентекен Елена Колчанова тивӗҫнӗ.
Финпа угр ҫамрӑкӗсен тӗнчери пӗрлӗхӗн академийӗ ҫак уйӑхӑн 8-мӗшӗнче вебинар ирттерет. Ӑна йӗркелекенни — Питӗрти патшалӑх университечӗн преподавателӗ Мария Кошелева.
Ҫамрӑк ӑсчах — вепс хӗрӗ. Аслӑ шкул преподавателӗ вебинарта тӑван чӗлхине тишкерсе каласа кӑтартӗ. Вебинар каҫхи 17 сехет те 30 минутра пуҫланӗ. Унта хутшӑнма регистрациленес тесен ҫак каҫӑпа иртмелле: https://mafun.clickmeeting.com/veps/register.
Вебинар пирки Дмитрий Степанов «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗн Фейсбукри страницинче паян ирпе пӗлтернӗ. Унта ҫырнӑ тӑрӑх, вепс чӗлхипе паллашма йыхравлакан Мария ӑшӑ тинӗс тата кофе юратать.
Вепс чӗлхин корпусне ҫак каҫӑпа вырнаҫтарнӑ: http://vepsian.krc.karelia.ru/about/. Вепс вики каҫҫи —
https://vep.m.wikipedia.org/wiki/Pälehtpo’.
А.В. Ляпидовский ячӗллӗ Шупашкарти авиаципе спорт клубӗнче республикӑн тӗп хулинчи шкулсенче аслӑ классенче вӗренекенсем валли йӑлана кӗнӗ ҫарпа спорт пуххин пӗрремӗш сменине уҫнӑ. Ӑна хула администрацийӗпе «Синева» десант клубӗ йӗркеленӗ иккен.
Палатка хулинче ҫӗре яхӑн курсант ҫар уставне, караул хӗсмечӗн никӗсне, ҫӑлав ӗҫне хӑнӑхать, алӑ вӗҫҫӗн кӗрешме вӗренет. Ҫав вӑхӑтра ачасене парашютпа та сиктерсе кӑтартаҫҫӗ.
РФ Инкеклӗ ӗҫсен министерствин республикӑри Тӗп управленийӗн ӗҫченӗсем те палатка уйлӑхне пырса ачасемпе тӗлпулнӑ. Вӗсемпе инкек-синкеке лекес мар тесен мӗнле тытмаллине вӗрентнӗ.
Раҫҫейӗн Инкеклӗ ӗҫӗсен министерствин аслӑ шкулӗсене вӗренме кӗрес йӗркепе те паллаштарнӑ яшсене. Кун пирки вӗсене гражданла хӳтӗленӳ управленийӗн специалисчӗ Александрь Козарь каласа кӑтартнӑ.
Сӑнсем (16)
Вӗрентекен пурнӑҫӗ хальхи саманара ҫӑмӑл теме ҫук. Уроксене хатӗрленесси, тӗрлӗрен хут ӗҫӗ тӑвасси, уроксем хыҫҫӑн ачасене канӑвне йӗркелесси тата... — вуншар-вуншар ыйту тухса тӑрать. Ҫав вӑхӑтрах харпӑр хӑй пӗлӗвне ӳстересси те чи ҫивӗччисенчен пӗри. Ӑна ниепле те аякка хӑварма пулмасть — кунта вӗрентекенӗн кулленхи пурнӑҫӗ, шалӑвӗ, ҫемье пуласлӑхӗн тӗп пайӗ.
Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗсенче пурӑнакан вӗрентекенсен пурнӑҫне ҫӑмӑллатас тӗллевпе нумай пулмасть ҫӗнӗ тетелти журнал тухрӗ. Вӑл «Шкулта» ятлӑ, http://shkul.su адреспа вырнаҫнӑ.
Владимир Андреев, тӗтелти журнала ҫутта кӑлараканӗ каланӑ тӑрӑх чӑвашла интернет журнал кӑларас ӗмӗт унӑн тахҫанах пулнӑ. «Халӗ ку ӗҫе пуҫӑнма вӑхӑт ҫитнӗ. Паллах, журнал пӗтӗмпех шкул тата шкул таврашӗнчи пурнӑҫпа ҫыхӑннӑскер пулӗ», — тет вӑл 1-мӗш кӑларӑмӑн кӳртӗм пайӗнче.
«Шкулта» журналпа пурте тӳлевсӗр паллашма, унти материалсене хӑйсен ӗҫӗнче усӑ курма пултараҫҫӗ. 1-мӗш кӑларӑмра, сӑмахран, чӗлхе урокӗсенче словарьсемпе усӑ курасси пирки, шкул ачисен тӗпчев ӗҫӗсене йӗркелесси пирки, чӑваш литературине вӗрентмелли урок тӗсӗсене, глюкоза пирки, чӑваш чӗлхи кун-ҫулӗ пирки пӗлме пулать.
Ака уйӑхӗн 28-мӗшӗнче «Салют» культура керменӗн пӗчӗк залӗнче «Тӑван чӗлхене вӗрентме, ачасене воспитани пама этнопедагогика майӗсемпе усӑ курасси» темӑпа ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртрӗ. Пуҫтарӑннисем умӗнче Чӑваш Республикин вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министрӗ Иванов Владимир Николаевич, унӑн ҫумӗ Петрова Светлана Владимировна, Культура министерствин пай пуҫлӑхӗ Краснов Михаил Николаевич, Чӑваш наци конгресӗн Президенчӗ Архипов Геннадий Николаевич, педагогика тата Чӑваш патшалӑх университечӗн, вӗренӳ институчӗн ӗҫченӗсем, чӑваш вӗрентекенӗсем тухса калаҫрӗҫ.
Сӑмах ытларах чӑваш чӗлхине упраса хӑварас, унӑн обществӑри тӳпине ӳстерес, ӑна шкулсенче вӗрентес ӗҫсем тавра пычӗ. Хӗрӳ калаҫура нумай ҫивӗч ыйтӑва хускатрӗҫ. Вӗсене татса памалли майсене йышпа шырарӗҫ, малашнехи ӗҫсене палӑртма тӑрӑшрӗҫ.
Пӗлтӗрхи верентекен ҫулталӑкӗ вӗҫленчӗ пулин те ку хыпар Элӗк районӗнчисене кӑсӑлклӑ пулмалла — районти вӗрентӳ, социаллӑ аталану, ҫамрӑксен политикин тата спорт управленийӗ тӑрӑшнипе пӗлтӗрхи раштав уйӑх вӗҫӗнче «Юратнӑ вӗрентекенӗмӗр» кӗнеке пичетленсе тухрӗ. Унта эсир тӗрленчӗксемпе тата асаилӳсемпе паллашма пултаратӑр. Кӗнеке хулӑм мар пулин те (100 страницӑллӑ кӑна) ӑна вулама питӗ интереслӗ.
«Элек тӑрӑхӗ чӑннипех те ырӑ чун-чӗреллӗ, ӑслӑ-тӑнлӑ та маттур ӗҫченсемпе пуян. Сӑпайлӑ та пысӑках мар кӑларӑмра, паллах, мӗнпур ӑста вӗрентекенсен ӗҫӗ-хӗлӗ ҫинчен каласа параймарӑмӑр. Хамӑр ен учителӗсем ҫинчен ӳлӗмрен татах та ҫӗнӗ кӗнекесем калӑплама май пур», — тесе пӗлтернӗ кӗнеке ум сӑмахӗнче. Эсир вӗсене хӑвӑр ҫӗнӗ статьясене, сӑвӑ-калава, очерксемпе сӑнӳкерчӗксене ярса пама пултаратӑр.
Кӗнекен электронлӑ версийӗпе кунта паллашма пулать.
+1.3 °C