Чӑваш Ен каччи Никита Васильев велосипедпа ҫулҫӳреве пӗлтӗрех тухнӑ. Ҫак тапхӑрта вӑл тӗнче курса ҫӳренӗ.
Ҫак кунсенче, ҫӗртме уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, Никита Васильев Шупашкара таврӑннӑ. Ҫак кун кӑнтӑрла иртсен вӑл республика чиккине ҫитнӗ.
Никита ҫулҫӳревре 14 уйӑх пулнӑ. Ҫак тапхӑрта вӑл 12 пин ҫухрӑм парӑнтарнӑ. Вӑл Самар, Чӗмпӗр, Волгоград облаҫӗсенче, Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнче пулса курнӑ.
Ҫавӑн пекен чӑваш каччи Грузие, Владикавказа ҫитнӗ. Хӑй каланӑ тӑрӑх, вӑл малтан палӑртнӑ тӗллевсене 200 процент пурнӑҫланӑ.
Никита Васильев чи юлашкинчен Тольяттире, Чӗмпӗрте пулнӑ. Тольяттире ӑна Татищев ячӗллӗ Тӗп вулавӑша «Шанчӑк» культурӑпа ҫутӗҫ обществи мероприятире тухса калаҫма чӗннӗ.
Никита Васильев Чӑваш Енри чӑваш ялӗсене те курса ҫӳреме палӑртать.
Эпир кӑҫал «Шан мана, тӗнче!» интернет конкурс йӗркелерӗмӗр. Унӑн тӗллевӗ — ачасемпе ҫамрӑксене тата чӑваш чӗлхипе литературине, культурине вӗрентекенсене чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗпе кӑсӑклантарасси, литература пултарулӑхне аталантарасси, тӑван тавралӑхра пулса иртекен чи кӑсӑк енсене илемлӗ литература мелӗсемпе уҫса пама хавхалантарасси. Литӑмӑртӑва пӗтӗмлетме те вӑхӑт ҫитрӗ ӗнтӗ.
Ушкӑнсем кӑҫал нумаях пулмарӗҫ — хайлавсем сахалтарах килчӗҫ ҫав. Апла-и, капла-и, пурӗ 39 сӑвӑ-калав йышӑнтӑмӑр. Хаклав ӗҫне ЧПГӐИ ӗҫченӗ, чӑваш ҫыравҫи Альбина Мышкина тата Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп администраторӗ Аҫтахар Плотников хутшӑнчӗҫ. Пӗтӗмлетнӗ май ҫак хутшӑнакансене саламлама пулать:
6–7 классем:
1 вырӑн: Анастасия Киршевӑн «Мӑнуксем патне янӑ салам» сӑвви (Муркаш районӗ);
2 вырӑн: Юлия Вазюковӑн «Чӑваш ҫӗрӗ, пурӑн ӗмӗр» сӑвви (Сӗнтӗрвӑрри районӗ, Ӗсмел шкулӗ);
3 вырӑн: Наталия Париковӑн «Рейхстаг умӗнче» сӑвви (Хӗрлӗ Чутай районӗ, Штанаш).
8-мӗшрисем (сӑвӑ хайлас енӗпе):
1-мӗш вырӑн: Шупашкарти 1-мӗш гимназире вӗренекен Никита Леонтьев («Ҫеҫпӗл патне ҫырнӑ ҫыру»);
2-мӗш вырӑн: Красноармейски шкулӗнче вӗренекен Анастасия Алексеева («Амӑшсем кӗтеҫҫӗ макӑрса.
Чӗмпӗрти «Губернаторский» Культура керменӗнче «Еткер» телекӑларӑмӑн 25-ҫулхи уяв каҫӗ иртрӗ.
1989 ҫулта Чӗмпӗр КПСС Обкомӗн пӗрремӗш секретарӗ Ю.Ф. Горячевӑн наци политкипе облаҫра тӑватӑ наци телевиденийӗ тата наци хаҫачӗсем тухма тытӑннӑ: чӑвашла, тутарла, нимӗҫле тата мӑкшӑлла. Хальхи вӑхӑтра чӑвашла «Еткер» тата тутарла «Чишме» кӑларӑмсем тухаҫҫӗ.
«Еткерӗн» малтанхи тӑватӑ кӑларӑмне Чӗмпӗр облаҫӗнчи «Атӑл» телерадиокомпанийӗн журналисчӗ Римма Шепелькова вырӑсла ертсе пынӑ. Чӑвашла пӗрремӗш кӑларӑмӗ вара 1989 ҫулхи юпа уйӑхӗн 28-мӗшӗнче тухнӑ. Ҫав вӑхӑтран тытӑнса паянхи кунччен ӑна Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Олег Николаевич Мустаев аслӑ редактор йӗркелесе ертсе пырать. Уяв каҫне пуҫтарӑннӑ тулли зал умӗнче пӗрремӗш сӑмах на пулчӗ.
— Эпӗ Чӗмпӗр ҫӗрӗ ҫинче уҫӑлнӑ чӑваш кӑларӑмне ертсе пыма килнӗ улттӑмӗш журналист. Мана Чӗмпӗре Чӑваш патшалӑх университетӗнче историпе филологи факультетӗнче пиллӗкмӗш курсра вӗреннӗ вӑхӑтра ячӗҫ. Унччен килнӗ чӑваш журналисчӗсене кунти ӗҫ условийӗсем тивӗҫтермен. Малти пулма, ҫӗнӗрен ӗҫе йӗркелесе яма никама та ҫӑмӑл мар.
Ака уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Етӗрнери 3-мӗш шкулта 1-мӗш класра вӗренекенсем, «Искорки» ҫамрӑк патриотсен шкулне ҫӳрекенсем, Етӗрнери ача-пӑча вулавӑшӗ ирттернӗ «Чӑваш культурин еткерӗ» таврапӗлӳ сехетне хутшӑннӑ.
Ачасем Иван Яковлев пирки пӗлнӗ. Ҫавӑн пекех шӑпӑрлансем Константин Иванов пултарулӑхӗпе пурнӑҫӗпе паллашнӑ. Пӗчӗкскерсем вулавӑш ӗҫченӗ чӑвашсен паллӑ ҫыннисем пирки каласа панине тимлӗн итленӗ. Иван Яковлев Чӗмпӗрте шкул уҫнине, унта Константин Иванов вӗреннине пӗлнӗ.
Ачасем «Силпи — поэзи ҫӑлкуҫӗ» электрон хӑтлав урлӑ Ивановӑн Слакпуҫӗнче иртнӗ ачалӑхӗпе, унӑн сӑввисемпе, сӑнӳкерчӗксемпе паллашнӑ.
Ачасем К.Ивановӑн «Сентти» пуххинчи сӑвӑсене, И.Яковлев пирки вуланӑ. Таврапӗлӳ сехечӗ «Илемлӗ, илемлӗ…» юрӑпа вӗҫленнӗ.
Ака уйӑхӗн 15–23-мӗшӗсенче Чӗмпӗрте «Чӗмӗпӗр кӗнеки — 2015» облаҫри XII курав-конкурс иртет. Унта Чӑваш кӗнеке издательстви те хутшӑнӗ. Вӑл хӑйӗн ӗҫне ыран, акан 21-мӗшӗнче, электрон хӑтлав урлӑ кӑтартӗ.
Пирӗннисен экспозицине 2013–2015 ҫулсенче кун ҫути курнӑ 100 ытла кӗнеке кӗнӗ. Стенд ҫинче «Замечательные люди Чувашии», «Из опыта народных мастеров», «Чувашское народное творчество», «Библиотека Президента Чувашской Республики» кӗнекесем, «И.Я. Яковлев в изобразительном искусстве» кӗнеке-альбом, И.Я. Яковлевӑн халалӗ, 4 томлӑ Чӑваш энциклопедийӗ, М. Скворцовӑн икӗ томлӑ вырӑсла-чӑвашла словарӗ, «Чувашские народные сказки», «Старые Чебоксары. Памятники деревянного и каменного зодчества XVI – XX веков» ӳкерчӗксен альбомӗ, «Чуваши Присвияжья», А. Твардовскин «Василий Теркин» чӑвашла куҫарнӑ поэми, Мӑтри Кипекӗн «Паттӑрсем хыпарсӑр ҫухалмаҫҫӗ» кӗнеки тата ыттисем вырӑн тупнӑ.
Ака уйӑхӗнче яланхи пекех Чӑваш Енре «Кӗнеке урлӑ — халӑхсен килӗшӗвӗ патне» наци кӗнекисен фестивалӗ иртет. Ӑна ЧР Культура министерстви, ЧР Наци вулавӑшӗ йӗркелет.
Кӑҫал ака уйӑхӗн 15–25-мӗшӗсенче тӗп мероприятисем Шупашкарта, Улатӑрта, Чӗмпӗрте, Элӗк, Вӑрнар, Муркаш, Пӑрачкав районӗсенче иртӗҫ.
Ҫав кунсенче Раҫҫей патшалӑх ӳнер вулавӑшӗн коллекцийӗнчи курав, пӗтӗм тӗнчери канашлу уҫӑлӗҫ.
Фестивальпе килӗшӳллӗн итальян тата чӑваш, православи, экологи тата ӑслӑлӑх кӗнекисене халалланӑ тематика кунӗсем пулӗҫ. Уяв йӗркелӳҫисем пурне те чӑваш ҫыравҫи Илпек Микулайӗ ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине халалласа ирттерекен литература каҫӗнче, СССР халӑх артистки Вера Кузьмина ячӗллӗ ӳнер конкурсӗн пӗтӗмлетӳ тапхӑрӗнче тата «Чӑваш Ен литератури: 2013 ҫулхи чи вуланакан кӗнеке» республика конкурсӗн ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ ҫӗрте кӗтеҫҫӗ.
Муркаш районӗн ҫыннисемпе Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай тата Ольга Туркай тӗлпулу ирттерӗҫ. Элӗк районне вара Лидия Сарине тата Сергей Павлов ҫитӗҫ.
Пушӑн 26-мӗшӗнче Чӗмпӗрти квалификацие ӳстермелли институтра Раҫҫейри Литература ҫулталӑкне, Ҫентерӳ пулнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалланӑ вӗренӳ проекчӗсен инноваци куравӗн ярмӑркки иртнӗ. Унта Чӑваш кӗнеке издательстви те хутшӑннӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствин директорӗн ҫумӗ Наталья Яхатина палӑртнӑ тӑрӑх, Чӑваш Ен делегацийӗ чӑваш чӗлхипе литературин учителӗсемпе иртнӗ ҫавра сӗтеле хутшӑннӑ, институт ректорӗсемпе тӗл пулнӑ.
Чӑвашла тата вырӑсла кӗнекесен экспозицийӗ чылайӑшне илӗртнӗ. Вӗрентекенсем Чӑваш кӗнеке издательствин ҫӗнӗ продукцийӗпе хаваспах паллашнӑ. Уйрӑмах К.Ивановӑн «Нарспи» кӗнекине килӗштернӗ.
Кун пек ярмӑрккӑна ҫулсерен ирттереҫҫӗ. Кӑҫал унта Хусанти, Чуллӑ ҫырти, Теччӗри вӗренӳ организацийӗсен элчисем те хутшӑннӑ.
Пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Чӗмпӗрти И.А.Гончаров ячӗллӗ историпе асӑну центрӗнче Таврапӗлӳҫӗсен кунне паллӑ тума йышӑннӑ. Ку уява пӗрремӗш хут ирттереҫҫӗ.
Чӑнах та, Пулӑҫ, Вӑрманҫӑ кунӗсем, Медицина ӗҫченӗсен кунӗ пур. Таврапӗлӳҫӗ кунӗ вара ҫук. Таврапӗлӳҫӗсенчен чылайӑшӗ ҫак ӗҫе тӳлевсӗр туса пырать.
Вӗсем шырав ӗҫӗсем ирттерсе авалхи документсене тупаҫҫӗ, музейсене экспонатсемпе пуянлатаҫҫӗ. Ҫак ҫынсем шкул ачисене тӑван тавралӑхпа, историпе, культурӑпа паллашма пулӑшаҫҫӗ, вӗсене тӗрлӗ ӗҫе явӑҫтараҫҫӗ.
Чӗмпӗр облаҫӗнче таврапӗлӳпе ҫыхӑннӑ мероприяти чылай иртет. Анчах ун чухне пурте пӗр ҫӗре пухӑнаймаҫҫӗ. Таврапӗлӳҫӗ кунӗнче вара кашниех хӑйӗн ӗҫӗсемпе паллаштарма, кӗнекесемпе ӑслӑлӑх ӗҫӗсен куравӗсене йӗркелеме, опычӗсем пирки каласа кӑтартма пултарать.
Николай Казаков таврапӗлӳҫӗ Сергей Морозов кӗпӗрнаттӑр тата Чӗмпӗр хула пуҫлӑхӗ Марина Беспалова патне ҫыру ҫырнине пӗлтерет. Унта вӗсем таврапӗлӳҫӗ кунне паллӑ тума ыйтса ҫырнӑ. Кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче музейсен канашӗн ларӑвӗнче ҫак уява паллӑ тума йышӑннӑ. Кӑҫал вӑл пушӑн 28-мӗшӗнче пулӗ.
Чӗмпӗр облаҫӗнче «Наци ялӗ» проекта пурнӑҫлама тытӑннӑ. Унта регионта пурӑнакан халӑхсен культурине кӑтартакан картишсем пулӗҫ. Пӗтӗмпе — 9 лапам. Чӑваш культурине автономийӗ хӑйӗн лапамне пӗрремӗш хӑтлӑлатма тытӑннӑ.
Ҫулла картиш пӗрремӗш хӑнасене йышӑнмалла. Кунта музей комплексӗ, конференци залӗ, наци апачӗ пӗҫӗрекен кафе, хӑна ҫурчӗ пулӗҫ. Вӑхӑт ирнӗҫемӗн ҫак вырӑн наци йӑли-йӗркисен центрӗн статусне тивӗҫмелле.
Чӑваш картишне Федоровсен ҫемйи, ашшӗ тата ывӑлӗсем, тума тытӑннӑ. Йывӑҫ ҫуртра музей экспозицийӗ пулӗ. Кунсӑр пуҫне мунча, ҫӑл пур. Анчах тумалли татах пур-ха.
Ку кӗтесре тӑван культурӑпа паллашма, унӑн илемӗпе киленме май пулмалла. Проект ҫак тӗллевпе пурнӑҫланать те.
— Эпир ӗҫлетпӗр, вун-вун ҫултан эпир пулмастпӑр, анчах чӑваш халӑхӗ валли ҫакнашкал кӗтес пулать. Унта ҫынсем музее кайма, наци ҫимӗҫне тутанма, канма пултараҫҫӗ, — тенӗ Артем Федоров.
Специалистсем Шупашкарти ҫурт-йӗр Раҫҫейре чи хаклисен йышӗнче пулнине пӗлтереҫҫӗ. Ҫӗршыври 46 хула йышӗнче вӑл 6-мӗш вырӑн йышӑнать-мӗн.
2014 ҫулта иккӗмӗш йышши ҫуртсен хакӗ 9% ӳснӗ иккен. Ҫӗнӗ хваттерсем 4,3 процент хакланнӑ. Шупашкарта иккӗмӗш йышши хваттерсен пӗр тӑваткал метрӗ 48690 тенкӗпе сутӑнать, ҫӗнни — 45287 тенкӗ.
Паллӑ ӗнтӗ: чи хаклӑ хваттерсем — Мускавра. Унта пӗр тӑваткал метршӑн 217730 тенкӗ тӳлемелле. Иккӗмӗш вырӑнта — Питӗр, унтан — Сочи.
Ставропольте чи йӳнӗ хваттерсем: 1 тӑваткал метрӗ — 37713 тенкӗ. Брянскра — 40676 тенкӗ, Чӗмпӗрте — 42652 тенкӗ.
+1.3 °C