Муркаш районӗнчи Москакасси ялӗнче пурӑнакан Неонила Белова 103 ҫул тултарнӑ. Ӗмӗрӗнче темӗн те курнӑ вӑл: Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫи, революци, Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫи… Апла пулин те шӳтлес ӑсталӑх унра упранса юлнӑ.
Хӑнасем ӗмӗр урлӑ каҫнӑ кинемее ҫуралнӑ кунпа йӑх йывӑҫҫине парнеленӗ. Унӑн мӑнукӗ Александр Кононов тӑванӗсене тӑхӑр сыпӑк таран тӗпченӗ. Александр ҫак ӗҫе тунӑ чухне чылай кӑсӑклӑ япала пӗлнӗ: Неонила ҫуралсан ашшӗ ӑна чӗрӗллех чавса чикесшӗн пулнӑ. Вӑл выҫлӑх ҫулӗсенче 8 ачана ура ҫине тӑратма пултараймасран шикленнӗ. Анчах амӑшӗ ҫакна тутарман, хӗрӗ 100 ҫул ытла пурӑнассине каланӑ.
Неонила Беловӑн чӳречинчен пӑхсан вӑрман курӑнать. Вӑл ӑна хӑй лартнӑ. Неонила Степановна вӑрман хуҫалӑхӗнче 40 ҫул ытла тӑрӑшнӑ. Вӑл мӑшӑрӗпе ултӑ ача пӑхса ҫитӗнтернӗ. Халӗ вӑл 10 мӑнукӗпе, вӗсен 20 ачипе, кӗҫӗн мӑнукӗсен 3 ачипе савӑнса пурӑнать.
Китай пуянӗсем Муркаш районӗнче сӗт-ҫу тирпейлекен савут уҫас тесен унтисем шӑв-шав ҫӗкленине Чӑваш халӑх сайчӗ те хӑй вӑхӑтӗнче пӗлтернӗччӗ. Москакасси тӑрӑхӗнче пурӑнакансем министрсем тӗл пулӑва ялти клуба пырсан та унта пухӑнмасӑр кутӑнлашни те пулнӑччӗ. Ҫапла вара Китай инвесторӗсене вӑл тӑрӑхрисем хӑйсем патне кӗртме килӗшмерӗҫ-килӗшмерӗҫех.
Халӗ Ҫӗрпӳ районӗнчи ӗлӗк «Знамя» совхоз пулнӑ территорире савут тӑвасшӑн-мӗн. Иккӗмӗш Вӑрманкас ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем вара хытах шавлама халех пуҫланӑ. Тӗнче тетелӗнчи «Правда ПФО» кӑларӑм пӗлтернӗ тӑрӑх, унтисем ӗҫ вырӑнӗ уҫӑлнине хирӗҫ мар. Анчах Китай пуянӗсем вӑхӑтлӑх килӗҫ те пирӗн ҫӗре пулӑхсӑрлатса хӑварӗҫ тесе шикленеҫҫӗ иккен. Раҫҫейпе Китай килӗштерсе ӗҫленин ырлӑх-пурлӑхӗ пирки хӑйсене ӑнлантарнине вӗсем хӑлхана та чикесшӗн мар.
Муркаш районӗнче хӗрарӑмсен «Ӑнӑҫу» конкурсӗ иртнӗ. Асӑннӑ тӑрӑхра кун пек ӑмӑртӑва юлашки ҫулсенче вӗҫӗмех йӗркелеҫҫӗ. Кӑҫалхине тӗрлӗ отрасльте тӑрӑшакан 15 хӗрарӑм хутшӑннӑ.
Пултарулӑх конкурсӗнче вӗсем зала хаваслӑ кӑмӑл-туйӑм парнеленипе пӗрлех хӑйсен пурнӑҫӗпе паллаштарнӑ.
Конкурса хутшӑннисене тӳресем кӳрентерес темен — кашнинех тӗрлӗ номинацире хаахалантарнӑ.
Людмила Михайлова (Александровка ял тӑрӑхӗ) «Хӗрарӑм пурне ҫӗнет» номинацире палӑрнӑ, Людмила Жигалова (Ильинка) – «Ырӑ ӗҫсен ҫулӗпе» ятлинче, Валентина Угарова (Катикасси) – «Чӗрене ачасене пaнӑ», Галина Короленко (Москакасси) – «Хӗрарӑм ҫуркунне», Оринино тӑрӑхӗнчи Светлана Вязова – «Ҫынсемшӗн тӑрӑшни», Галина Киселева – «Ӗҫлӗ хӗрарӑм», Ҫaтракасси тӑрӑхӗнчи Светлана Васильева — «Йӑла-йӗркене упраса аталантарасси», Татьяна Трофимова – «Ал ӑcти», Ирина Иванова (Турай) – «Ӗҫe парӑнни», Надежда Скворцова (Хорнуй) – «Ылтӑн чӗре», Шетмӗпуҫӗнчи Валентина Федорова – «Пултарулӑх ҫынсем валли» тата Елена Ильина – «Пысӑк кил хуҫи», Вера Тепеева (Юнкӑ) – «Тӗнчене ылмаштаракан хӗрарӑм», Иванова Валентина (Йӳҫкасси) – «Ял управҫи», Ольга Сютейкина (Ярославка) – «Ырӑ чӗре».
«Куракансене ҫурхи ӑшӑ кӑмӑл парнелес тесе» Муркаш районӗнчи Москакасси культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Шуҫӑм» халӑх юрӑпа ташӗ ушкӑнӗ Йӳҫкассинчи культура ҫуртне «пысӑк концертпа» ҫитсе килнине Москакасси ял тӑрӑхӗнче пӗлтереҫҫӗ.
Капмар та илемлӗ те хӑтлӑ культура ҫуртӗнче артистсене ӑшӑ кӑмӑлпа кӗтсе илнӗ. Вырӑнти культура ӗҫченӗсем вӗри чейпе тутлӑ ҫимӗҫсем хатӗрлесе хунӑ.
Часах ял халӑхӗ культура ҫуртне пуҫтарӑннӑ. Вӗсем чылаях мар пулин те, артистсене ҫав тери ӑшшӑн кӗтсе илчӗҫ. Уйрӑм, ушкӑнпа юрлакан юрӑҫсене, ташлакансене, шӳт ӑстисене тӑвӑллӑн алӑ ҫупса йышӑнчӗҫ, — хыпарлаҫҫӗ москакассисем.
Культура ҫурчӗн ертӳҫи Д.Ю. Смирнов артистсене пӗтӗм ял-йыш ячӗпе ӑшшӑн тав сӑмахӗ каланӑ. «Кун пек илемлӗ те интереслӗ концертпа кирек ӑҫта пулсан та намӑс курмӑр», — тесе хавхалантарнӑ.
Муркаш районӗнчи Москакасси ял хутлӑхӗн депутачӗсем «Сычуань-Чувашия» фирма вӗсен тӑрӑхӗнче сӗт комплексне тӑвасси тавра калаҫма канашлу ирттернӗ. Унта халӑх тарҫисем пӗр шухӑшлӑ пулса пурте хирӗҫ сасӑланӑ. Кун пирки «Правда ПФО» интернет-кӑларӑм хыпарлать.
Хайхи ҫӑлкуҫ пӗлтернӗ тӑрӑх, паян, пуш уйӑхӗн 4-мӗшӗнче, Москакасси ял хутлӑхӗн депутачӗсем сӗт комлексне тумашкӑн ял хутлӑхӗн тӗп планне улшӑну кӗртмелле маррине палӑртса сасӑланӑ. Ҫакна шута илсен ҫӳлерех асӑннӑ фирма ку тӑрӑхра нимӗнле производство та йӗркелеймӗ.
Палӑртса хӑварни вырӑнлӑ пулмалла, пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Москакасси ялӗнче Эхветкасси ҫумӗнче сӗт комплексне тӑвас ыйтупа халӑх итлевӗ иртнӗ. Унта та ял-йыш Катай компанине строительство пуҫармашкӑн ирӗк памалла маррине каланӑ.
Сӗт тирпейлекен савут тума Китай усламҫисене урӑх вырӑнта ҫӗр уйӑрса парасшӑн. «Чувашия – Сычуань» агропроекта тӑвассипе ҫыхӑннӑ ыйтусене Чӑваш Енӗн Правительствин Пуҫлӑхӗ Иван Моторин ертсе пынипе ирттернӗ канашлура сӳтсе явнӑ.
Аса илтерер, Китай инвесторӗсем сӗт тирпейлекен савута Муркаш районӗнчи Москакасси ял тӑрӑхӗнчи Эхветкасси ялӗ патӗнче тӑвас тенӗччӗ. Унта вӗсем ҫӗр те туяннӑччӗ. Ял халӑхӗ шикленсе ӳкнипе шӑв-шав ҫӗкленӗ. Вӗсем савутран таса мар шыв урам тӑрӑх юхӗ, ҫывӑхри пӗвене кайӗ тата ытти ҫавӑн йышши пӑтӑрмахран хӑраса ӳкнӗ. Вырӑнтисене шиклентерме вут хуракансем те пулнӑ тесе калаҫаҫҫӗ.
Премьер-министр ирттернӗ канашлӑва Чӑваш Енӗн экономика аталанӑвӗн министрӗ Владимир Аврелькин, ЧР Ял хуҫалӑх министерствин ӗҫченӗсем, Муркаш район администрацийӗнче тӑрӑшакансем, «Сычуань-Чувашия агропромышленная торговая компания» тулли мар яваплӑ общество ҫыннисем хутшӑннӑ.
Китай инвесторӗсене тӗрлӗ ҫӗрте ҫӗр сӗннӗ, ҫав шутра — Канашра та.
Муркаш районӗнчи Москакассинчи культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Эчкерен ҫӑлтӑрӗсем» эстрада ушкӑнӗ Ҫатракасси ял уявӗнче хӑйӗн юррисемпе, шӳчӗсемпе халӑха савӑнтарнӑ.
Ҫатракассисем уява кӑҫалхипе ҫиччӗмӗш хут ирттернӗ. Ӑна ҫав ялта ҫуралса ӳснӗ, хӑйӗн ӗҫне хуткупӑспа ҫыхӑнтарнӑ, культура ҫуртӗнче тата Ҫатракасси вӑтам шкулӗнче юрлама, ӳкерме тата хуткупӑспа выляма вӗрентнӗ, Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченне, Василий Теплова халалласа ирттернӗ. Пурӑннӑ пулсан вӑл 90 ҫул тултаратчӗ.
Уява ертсе пынӑ Ҫатракасси вӑтам шкулӗн ӗҫченӗ, хӗрарӑмсен канашӗн ертӳҫи Светлана Федорова В.Г.Теплов ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарнӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче вӑл ертсе пынӑ хора ҫӳренӗ артистсемпе паллаштарнӑ. Вӗсене сцена ҫине хӑпартса асӑнмалӑх сӑн ӳкерӗннӗ.
Муркаш районӗнчи Москакасси ял тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсем Ивановка ялӗнче пурӑнакан Тимофеевсемпе Христофоровсен ҫемйисенче пулнӑ.
«Вася хӑйӗн сывлӑхне ҫирӗплетессишӗн самай тӑрӑшать. Ӑна ашшӗ ятарласа утмалли станок ӑсталаса панӑ, кашни кун вӑл ҫак станок ҫинче утма тӑрӑшать, ҫавӑн пекех ӑна тренажер та илсе панӑ, ун ҫинче те вӑл хӑйӗн сывлӑхне ҫирӗплетме тӑрӑшать», — пӗлтерет Москакассинчи культура ҫурчӗн ертӳҫи Г. Голубева.
Пӗлтӗр Вася Атӑлҫи тӑрӑхӗнче сусӑр ҫынсем хушшинче ирттернӗ «Бочча» спорт вӑййинче пӗремӗш вырӑна тухнӑ. Ашшӗ-амӑшӗпе вӑл Муркаша бассейна та ҫӳрет иккен.
Вася музыкӑна ҫав тери юратать иккен. «Вальс кӗвви янӑраса кайсан Васьӑпа та ташласа илтӗмӗр», — пӗлтернӗ Г. Голубева.
Чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Михаил Семенова халалласа тӗрлӗ регионсенчи ҫамрӑк эстрада юрӑҫисен хушшинче Х-мӗш конкурсӗ иртнӗ. Унта Муркаш райтнӗнчи Москакасси культура ҫуртӗнчи «Шуҫӑм» халӑх юрӑпа ташӑ ушкӑнӗн ертӳҫи Радимир Семенов та хутшӑннӑ.
Конкурс 4 сехет тӑсӑлнӑ. «Тӳресем конкурсӑн пӗтӗмлетӗвӗсене тунӑ хушӑра, ытти юрӑҫсепе пӗрле, Мосакаксси культура Ҫуртӗнче «Шуҫӑм» ушкӑнра вӑй хуракан Сергей Николаев залра ларакансене илемлӗ юррисемпе хавхалантарчӗ. 24 ҫултан аслӑраххисем хушшинче Р. Семенов «Юр пӗрчи» юррипе, жюри членӗсене тыткӑнласа I степенлӗ лауреат ятне илсе ҫӗнтерӳҫӗ пулса тӑчӗ. С. Николаева та ҫак конкурса йӗркеленӗ ҫӗрте пулӑшу парса тӳпе хывнӑшӑн, тав ҫырӑвӗсем парса хавхалантарчӗҫ», — тесе хыпарлать Муркаш район администрацийӗн сайтӗнче Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Г. Голубева.
Чӳк уйӑхӗн 17-мӗшӗнче Муркашра «Муркаш пики — 2017» районти конкурс иртнӗ. Илемлӗх ӑмӑртӑвне 10 ял тӑрӑхӗнчен: Муркаш, Катькас, Ярапайкасси, Чуманкасси, Шетмӗпуҫ, Хӗтеркасси, Юнкӑ, Оринин, Москакасси, Турай — енчи хӗрсем хутшӑннӑ.
Хӗрсене тӳре пулса «Строительство материалӗсен комбиначӗ» предприятийӗн пуҫлӑхӗ Павел Вязовӗ, райадминистрацин культура, архив ӗҫӗн тата туризм пайӗн пуҫлӑхӗ Елена Чернова, финанс пайӗн пуҫлӑхӗ Рената Ананьева, Чӑваш наци конгресӗн районти пайӗн пуҫлӑхӗ, 2016 ҫулта «Муркаш пики» ята ҫӗнсе илнӗ Наталия Николаева, Муркаш районӗнчи Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ Александр Давыдов хакланӑ.
«Муркаш пики — 2017» ята Муркашри Арина Тихонова ҫӗнсе илнӗ.
+15.3 °C