Чулхула облаҫӗн ШӖМ ҫурчӗ умӗнче паян «Коза Пресс» тӗп редакторӗ Ирина Славина хӑйне ҫунтарса янӑ. Хӑйне вӗлерес умӗн вӑл «Ман вилӗмре Раҫҫей Федерацине айӑплама ыйтатӑп» тесе ҫырса хӑварнӑ.
Пӗр кун маларах, ӗнер, унӑн хваттерне следовательсемпе полици ӗҫченӗсем килсе ухтарнӑ пулнӑ. Ун пирки Ирина Славина ҫапла пӗлтернӗ: «6 сехетре паян алла бензорезпа фомка йӑтса ман хваттере 12 ҫын килчӗҫ: СКР-па полици ӗҫченӗсем, СОБР, пунеттейсем. Алӑка упӑшка уҫрӗ. Эпӗ, ҫарамасскер, хам нихҫан унччен курман хӗрарӑм сӑнаса тӑнипе тумлантӑм. Ухтарчӗҫ. Адвоката шӑнкӑравлама памарӗҫ. Брошюрӑсем, листовкӑсем, «Уҫӑ Раҫҫей» счечӗсене, тен тата Михаил Ходорковский сӑнӗллӗ турӑша шырарӗҫ. Ман ун пекки нимӗн те ҫук. Анчах ҫавах хӑйсене валли мӗн илсе каймаллине тупрӗҫ — пӗтӗм флешкӑсене, ман ноутбука, хӗрӗн ноутбукне, компьютер, телефона тата пресс-конференци вӑхӑтӗнче эпӗ ҫырма усӑ курнӑ пӗр купа блокнота. Эпӗ ӗҫлемелли хатӗрсемсӗр юлтӑм».
Ирина Славинӑна право сыхлакан органсем унччен те канлӗ пурӑнма паман. Пӗлтӗр ун тӗлӗшпе тӑватӑ протокол ҫырнӑ пулнӑ, сӑмахран Борис Немцова асӑнса ирттернӗ митингшӑн явап тыттарнӑ — ӑна саккуна пӑсса йӗркеленӗ тесе йышӑннӑ.
Чӑваш Ен телерадиокомпанийӗнче операторта ӗҫлекен Владимир Синдеев чӑвашла ят йышӑннӑ. Кун пирки республикӑри паллӑ тележурналист, драматург, поэт, сценарист Марина Карягина Фейсбукра ӗнер пӗлтернӗ.
«Хампа хавхаланса ӗҫлекен Владимир Синдеев оператора ҫуралнӑ кун ячӗпе саламлатӑп! Паянтан унӑн ҫӗнӗ ят: Алмас. Чӑваш ҫӗрӗнче ҫуралса ӳснӗ, манпа пӗр шухӑшлӑн тӑван республикӑн хастар ҫыннисене ҫӗклекенӗн, юнпа вырӑс пулсан та, чӑвашла ячӗ те пулмалла тесе шутларӑмӑр. Чи пахи — ҫак шухӑш патне вӑл хӑй пиҫсе ҫитрӗ. Шӑп 45 ҫул тултарнӑ кун!», — тесе ҫырнӑ Марина Карягина.
Раҫҫейӗн теле- тата радиовещани сечӗн Чӑваш Енри филиалӗнче Патӑрьел районӗнче радио калаҫма тытӑнни пирки хыпарланӑ. Унта сӑмах «Радио России» (чӑв. Раҫҫей радиовӗ) радиостанци пирки пырать. Асӑннӑ радион программисене Патӑрьел, Шӑмӑршӑ тата Елчӗк районӗсенче пурӑнакансем итлеме пултараҫҫӗ. Эфира регионти кӑларӑмсене те кӗртеҫҫӗ.
Радио тата телекурав станцийӗ Патӑрьел районӗнчи Ҫӗнӗ Чӗпкасра вырнаҫнӑ. Раҫҫей радиовне итлес тесен FM-диапазон ҫинчи 105,2 МГц юхӑм ҫине кӗмелле. Радиостанци ирхи пилӗк сехетрен пуҫӑнса ҫурҫӗр иртни пӗрреччен ӗҫлет.
Килти ҫӳлӗк ҫинчи тахҫанхи те хальхи «Тӑван Атӑл» кӑларӑмӗсене чылай вӑхӑт ҫавӑрса лартӑм. Вуласа тухнисем ватӑлнӑ чуна ҫӗнӗрен ҫупӑрларӗҫ. Унта шухӑшламалли пайтах, унта — чӑвашӑн йывӑр кунҫулӗ, пирӗн халӑхӑн ҫутӑ ӑс-хакӑлӗ те ҫирӗп тӑн-пуҫӗ, писательсен пултару паттӑрлӑхӗ. Унта – чӑваш литературин классики, халӑх сӑмахлӑхӗ, ача-пӑча литератури, чӗлхе пӗлӗвӗ, ӑслӑлӑх ыйтӑвӗсем, истори, ӳнерсем, тӗрленчӗксемпе асилӳсем, теори, критикӑпа библиографи, ҫамрӑксен пайӗ, календарь, сатирӑпа юмор тата тӗнче литературинчен куҫарнӑ паха хайлавсем. Чухӑн пирӗн альманах, чуххӑм пирӗн журнал тесе калаймӑн.
«Трактӑрӑн» пӗрремӗш кӗнекинче (1931, январь-февраль) Василий Краснов-Аслин «Тӑвалла» сыпӑкӗсем (кун ҫути курнӑ пӗрремӗш чӑваш романӗ) пичетленме пуҫланӑ, Мӗтри Юманӑн «Колхоз новеллисем», Николай Патманӑн «Вобла ҫинчен» калавӗ, Сергей Ялавинӑн «Савӑт сасси» пьесси, Илле Думилинӑн эскимоссем ҫинчен «Самоедсем патӗнче» очеркӗ, Кӗркури Келин «Ҫилапӗкпе тонӗк ҫинчен тавлашни мӗнле сӳтӗлсе тухрӗ» статйи, Андрей Петтокин «Ҫирӗм иккӗ» поэми, Василий Алагер, Валентин Ахтупай, Ехрим Иванӗ, Николай Пиктемир, Куҫма Наманган сӑввисем пичетленнӗ.
Паян Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев журналистсене брифинга пуҫтарнӑ. Унта вӑл суйлава пӗтӗмлетес тӗллевлине пӗлтернӗ. Олег Николаев палӑртнӑ тӑрӑх, суйлав уҫӑмлӑ иртнӗ.
Журналистсем Олег Николаев должноҫе официаллӑ майпа хӑҫан йышӑнассипе те кӑсӑкланнӑ. Вӑл куна авӑн уйӑхӗн 22-мӗшне палӑртнӑ. Савӑнӑҫлӑ мероприятие Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче ирттерӗҫ.
Асра юлмалли пулӑма республикӑра пурӑнакан кашни ҫынах курма пултарӗ. Олег Николаев должноҫе йышӑннине Чӑваш Ен Наци телекуравӗ тӳрӗ эфирта кӑтартӗ. Унсӑр пуҫне «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи «Чӑваш Республики» ушкӑнра трансляцилӗҫ.
Чӑвашла «Тӑван Атӑл» журнал тӑххӑрмӗш теҫеткепе пырать. Тӑванӗсенчен пӗчченех тӑрса юлчӗ вӑл. Литературӑпа илемӗшӗн хулӑн журналӗсем 100 ҫул каялла — ХХ ӗмӗрӗн 20-30-мӗш ҫулӗсенче Чӗмпӗрте («Шурӑмпуҫ», 1919-1921), Хусанта (Утӑм», 1928-1929), Ӗпхӳре («Хӗрлӗ Урал», 1934-1936), Самарта («Вӑтам Атӑл», 1931-1935) тухса тӑнӑ. Шупашкарта 1924 ҫулта «Сунтал» («Ялав»), 1925 ҫулта «Капкӑн» тухма пуҫланӑ. Халӑх юратакан кӑларӑмсем пулнӑ, ун чухнех 4-5 пин экземплярпа пичетленнӗ. Хутла тин ҫеҫ вӗренме пуҫланӑ хресчен вӗсене илсен пӗрле пухӑнса вулама тӑрӑшнӑ. Пирӗн килти мачча ҫинче вӑрҫӑ хыҫҫӑн та упранатчӗҫ-ха ҫав журналсем, халӗ те пур хӑшпӗр кӑларӑмӗсем. Упратӑп вӗсене, тата тепӗр хутчен хавхаланса вуларӑм.
Чӑваш халӑхӗн ХХI ӗмӗрте пысӑккисем валли пӗртен пӗр чӑвашла «Тӑван Атӑлне» литературӑпа культура тата искусство журналӗ (литературно-художественный и культурно-просветительский журнал) тенӗ. Вӑл 1936 ҫулта «Илемлӗ литература» ятпа тӑваттӑ тухнӑ та, виҫӗ ҫул — тискер репресси ҫулӗсенче! — пичетленеймен. 1940–1944 ҫулсенче, вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче, «Тӑван Атӑл» пулса тӑриччен, вунҫичӗ кӗнеке кун ҫути курнӑ.
15 ҫул — шӑп ҫавӑн чухлӗ Чӑваш халӑх сайчӗ сирӗнпе пӗрле. Паян, авӑнӑн 7-мӗшӗнче эпир хамӑр ҫак пӗчӗк юбилея палӑртатпӑр. Шел те, кӑшӑлвируса пула ӑна анлӑн палӑртма май пулмӗ. Ҫавах та ҫак вӑхӑт хушшинче эпир мӗн-мӗн тума ӗлкӗрнине, тата хамӑр плансем пирки каласа парас тетпӗр.
15 ҫул хушшинче Чӑваш халӑх сайчӗ сахал мар ӗҫлерӗ. 2017 ҫултанпа эпир МИХ шайӗнче тӑрӑшатпӑр пулин те унччен чӑвашлӑха тӗнче тетелӗнче тӗрлӗ енлӗ аталанма пулӑшакан портал пек ӗҫлесеччӗ. Пӗлтӗр, ав, «Чӑваш халӑх сайтӗнчен» тепӗр пай уйӑртӑмӑр — Чӑваш чӗлхи лабораторине. Анчах ку вӑл пӗтӗмпех пирӗн сайтпа, Чӑваш халӑх сайчӗпе, ҫыхӑннӑ. Ҫавна май ҫитӗнӗвӗсем те хамӑрӑнах.
Чи малтанах ача-пӑчасем хушшинче ирттернӗ литература конкурсӗсене асӑнмалла. Вӗсене эпир ҫичӗ хут ирттертӗмӗр. Республикӑри ачасем те хутшӑнчӗҫ, тулашрисем те. Чи лайӑх хайлавӗсене вара кӗнекен те кӑлартӑмӑр. Ҫапла май виҫӗ кӗнеке кун ҫути курчӗ. Вӗсен тиражӗсем пысӑках мар пулин те ачасемшӗн ҫав-ҫавах савӑнӑҫ пулчӗҫ тесе шутлатпӑр (Инесса Шашкинӑна, ав, профессионал ҫыравҫӑсен пӗрлӗхне те нумай пулмасть йышӑнчӗҫ).
Шупашкарта пурӑнакан 34 ҫулти Ирина Пӗрремӗш каналпа кӑтартакан «Давай поженимся» (чӑв. Атя пӗрлешер) шоуна хутшӑннӑ. Вӑл ӳкерӗннӗ кӑларӑма ӗнер кӑтартрӗҫ.
Ирина Сергей Бодров актера вӑл вилнӗ пулсан та юратса пурӑннине пӗлтерчӗ. Маларах хӑй те режиссер пулас тесе театр режиссерӗ пулма вӗреннӗ тесе ӗнентерчӗ. Унсӑр пуҫне илем конкурсӗсемпе кӑсӑкланнӑ, кондитера, видеооператора, визажиста т.ыт.те вӗреннӗ. Кӑларӑм ертӳҫисенчен пӗри Роза Сябитова тӗрлӗ курса ҫӳресе мӗншӗн укҫа тӑкакланинчен тӗлӗнчӗ. Ирина халӗ тӗрлӗ ӗҫ тӑвакан пулса Мускавра тӑрӑшать.
Кӑларӑма Шупашкар хӗрӗ 26 ҫулти каччӑпа паллашма пынӑ. Удмурт Республикинче ҫуралнӑ, Краснодарта пропискӑра тӑракан, Мускавра ӗҫлекен 26 ҫулти каччӑ урӑх хӗре суйларӗ.
Шупашкарта пурӑнакан Семен Солодянкин «СТС» телеканалпа пыракан «Русские не смеются» (чӑв. Вырӑссем кулмаҫҫӗ) кӑларӑмра ӳкерӗннӗ. Унта хутшӑнассишӗн вӑл темиҫе хут та заявка ӑсатнӑ.
Семен патне утӑ уйӑхӗнче шӑнкӑравланӑ. Ҫавӑн хыҫҫӑн ҫамрӑк арҫын хӑйӗн ҫинчен видеоролик ӳкерсе ярса панӑ. Кайран ӑна шоун тӳри пулма йыхравланӑ. Кӑларӑма Сергей Светлаков, Михаил Галустян тата Александр Незлобин ертсе пыраҫҫӗ.
Шоу валли виҫӗ сехете яхӑн ӳкернӗ. Семен ӳкерӗннӗ кӑларӑм авӑн уйӑхӗн вӗҫӗнче эфира тухӗ. Телекӑларӑмра ҫӗнтерекенсем 1 миллион тенке тивӗҫеҫҫӗ.
«Россия 2» (чӑв. Раҫҫей 2) телеканалпа «Чӑваш Ен» патшалӑхӑн телерадиокомпанийӗ кӑтартакан «Вести. Интервью» (чӑв. Хыпарсем. Интервью) кӑларӑмра, Алексей Енейкин тележурналист калашле, «чӑваш халӑх пуласлӑхӗшӗн чун-чӗререн ҫунакан чӑн-чӑн чӑваш» Тимӗр Тяпкин пулнӑ.
Журналистпа чӑваш хастарӗ «тӗлӗнсе пымалла хӑвӑрт аталанса пыракан тӗнчере чӑвашлӑха упраса хӑварасси» пирки калаҫнӑ. «Пӗтӗмӗшле илсен, лару-тӑру япӑх мар», — тесе хакланӑ Тимӗр Тяпкин.
Тимӗр Тяпкин ашшӗ-амӑшӗ ачисемпе чӑвашла калаҫманни пирки пӑшӑрханать. Общество организацийӗсен ҫирӗпрех ыйтмалла тесе те шухӑшлать вӑл. «Чӗлхене упраса хӑварасси пирӗн тивӗҫ. Чи малтан вӑл килтен пуҫланать», — тенӗ хайӗн ачисене чӑвашла калаҫма вӗрентекен Тимӗр Тяпкин.
-9.7 °C