И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн историпе географи факультечӗн археологи, этнографи тата регион истори кафедрин профессорӗ О.В.Егорова юпан 16-26-мӗшӗсенче Казахстан Республикинче пулнӑ. Унта вӑл ҫав ҫӗршыври аслӑ шкулсемпе ҫыхӑну йӗркелес программӑпа килӗшӳллӗн кайнӑ. Ку программӑпа килӗшӳллӗн Казахстанри чӑваш этнографине тӗпчеҫҫӗ. Кӑҫал ЧПУ тата Казахстанри Павлодар патшалӑх педагогика институчӗпе ҫыхӑнса ӗҫлеме килӗшӳ тунӑ.
Истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ О.В.Егорова чӑваш этнографине тӗпчес енӗпе палӑрса тӑрать. Вӑл шутра — чӑваш диаспори. Вӑл ертсе пынипе чылай ҫул тӗпчев проекчӗсем пурнӑҫа кӗреҫҫӗ.
О.В.Егорова Казахстанри аль-Фараби ячӗллӗ наци университечӗн истори, археологи тата этнологи факультетӗнче чӑвашсен этнографийӗ пирки лекци вуланӑ, вулавӑш тата музей ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарнӑ. Павлодарти С.Торайгыров ячӗллӗ патшалӑх университечӗн тата ҫав хулари патшалӑх педагогика институчӗн гуманитари факультечӗсенче ӑслӑлӑх тӗлӗшӗнчен ҫыхӑнса ӗҫлесси пирки, этнографи лекцийӗсемпе ылмашӑнасси ҫинчен калаҫнӑ.
О.В.Егорова Павлодарти Туслӑх ҫурчӗпе паллашнӑ. Унта 23 наципе культура пӗрлешӗвӗ ӗҫлет.
Чӑваш Ен Тӗрӗк культурин пӗтӗм тӗнчери организацийӗпе пӗрлештересшӗн. Тӗрӗк ҫӗршывӗсене пӗрлештерекен ТЮРКСОЙ организаципе пӗрлешме сӗнекен ҫырупа пирӗн республикӑн Культура министерствине «Ирӗклӗх» наципе культура чӗрӗлӗвӗн обществи тухнӑ.
Чӑвашла шӑрҫаланӑ ҫырура республика чӑваш халӑх культурине упрассишӗюн тата аталантарассишӗн яваплине палӑртнӑ. Чӑваш Республикин Культура министерстви асӑннӑ организаци пайташӗ пулса тӑни тӑван чӗлхене, чӑваш культурипе историне аталантарма, Чӑваш Ене Тӗрӗк тӗнчинчи ҫӗршывсемпе тата халӑхсемпе культурӑпа ӗҫлӗ ҫыхӑнусене сарма пулӑшасса шаннине палӑртнӑ.
ТЮРКСОЙпа килӗштерсе ӗҫлени культурӑпа тата ӳнерпе ҫыхӑннӑ тӗрлӗ мероприяти ирттерме те тӗкӗ кӳрессе шанаҫҫӗ.
Асӑннӑ организаци пирки каласан, вӑл 1993 ҫулта йӗркеленнӗ. Вӑл Турцие, Азербайджана, Казахстана, Кӑркӑстана, Туркменистана, Узбекистана, Гагаузине (Молдави Республикине кӗрет), Каракалпакстана (Узбекистанра), Ҫурҫӗр Кипрти Турци Республикине пӗрлештерсе тӑрать.
Раҫҫей субъекчӗсене илсен йышра — Тутарстан, Якути, Алтай Республики, Пушкӑртсан, Хакас Республики, Тува.
Кантӑр Корейӑра юниорсен самбо енӗпе тӗнче ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Раҫҫейӗн пӗрлештернӗ команди унта ҫӗнтернӗ.
Команда йышне Чӑваш Енӗн пикисем те кӗнӗ. 48 килограмм тайман виҫе категорийӗнче Эдера Лаврентьева ылтӑн медаль ҫӗнсе илнӗ. Вӑл Казахстанри Айжан Жилкубаевӑна 12:0 шутпа выляса илнӗ.
44 килограмм тайман виҫе категорийӗнче Вера Лоткова ҫӗнтернӗ. Вӑл Казахстанри Жадыри Пайыза 1 минут та 11 ҫеккунтра ҫӗнме пултарнӑ.
Наталья Степанова вара ылтӑн медаль илеймен. Вӑл финалта Монголири спортсменкӑна выляса ярса кӗмӗл медаль илнӗ.
Пӗтӗмпе Раҫҫей спортсменкисем ӑмӑртура 25 медале тивӗҫнӗ.
Казахстанри А.С. Пушкин ячӗллӗ облаҫ вулавӑшӗнче «Пуласлӑх валли вулавӑш» ятлӑ форсайт-конференци иртнӗ. Мероприятие йӗркелекенсем культурӑн ҫак учрежденийӗсене культура эткерлӗхне упракан, хушма вӗрентекен, ӑс-тӑна тата пултарулӑха аталантармалли центр евӗр ӑтвасшӑн иккен.
Конференци тӗрлӗ пайран тӑнӑ, ҫав шутра — «ҫавра сӗтел», «онлайн-сесси» тата ытти ҫавӑн йышши мероприятирен. Унта чӑвашсем те хутшӑннӑ. Тӗп докладсенчен пӗринпе Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗн ректорӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Андрей Федоров тухса калаҫнӑ. Вӑл, тӗпрен илсен, виртуаллӑ коммуникаци пирки чарӑнса тӑнӑ.
Кунсӑр пуҫне Андрей Федоровӑн «Библиотечная блогосфера» кӗнекине хӑтланӑ.
Кӳршӗри Хусан хулинче тӗрӗк тӗнчин «Тӗрӗккурав – 2014» (TürkVisyon) телеюрӑ конкурсӗ иртмелле. Кӑҫалхипе вӑл иккӗмӗш хут иртет. Пӗрремӗшӗ пӗлтӗр Турцири Эскишехир хулинче иртнӗ.
Тутарстанри суйлав тапхӑрӗ ӗнер, авӑнӑн 20-мӗшӗнче, «Пирамида» культурӑпа кану комплекӗнче иртнӗ. Унта Айтар Сулейман ҫӗнтернӗ. Ҫавӑн пекех хӑйсен юрӑҫисене Пушкӑртстан, Саха Якути, Азербайджан, Турци, Казахстан тата ыттисем ярас шухӑшлӑ.
«Тӗрӗккурав – 2014» финалӗ «Татнефть-Аренӑра» чӳкӗн 19-мӗшӗпе 21-мӗшӗсенче иртмелле. Пӗтӗмӗшле ҫак мероприяти валли 4 миллион укҫа уйӑрнӑ, вӗсенчен 1 миллион та 870 пине — «ТМВ-TV» телеканал панӑ. Финалпа ҫурмафинала тӗнче шайӗнчи 38 телеканал кӑтартмалла. Билет хакӗ 200 тенкӗрен пуҫласа 800 тенкӗ таран тӑрать, сутма пуҫланӑ ӗнтӗ.
Конкурса «Еврокурав» евӗрлӗ хатӗрленӗ пулин те пирӗн чӑвашсем унта пӗрре те хутшӑнман. Пӗлтӗр иртнӗ конкурс хыҫҫӑн хӑш-пӗр хаҫат Турцире «пантюркизм» вӑй илет» тесе, ун валли турккӑсем юрӑ-кӗвӗпе те усӑ кураҫҫӗ тесе ҫырнӑран Чӑвашри культура ҫыннисем унта хутшӑнас темен пулас. Официаллӑ влаҫ сайтӗнче те ку конкурс пирки пӗр сӑмах та тупӑнмарӗ.
Ҫӗршывӑн Президенчӗ Владимир Путин Крыма ертсе пыма виҫӗ кандидата сӗннӗ. Ҫав шутра асӑннӑ республикӑн пуҫлӑхӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Сергей Аксенов та пур.
Крымӑн Патшалӑх Канашне сӗннӗ кандидатурӑсен шутӗнче ҫавӑн пекех — хальхи вӑхӑтра унта экологипе ҫутҫанталӑк ресурсӗсен министрӗнче ӗҫлекен Геннадий Нараев тата Патшалӑх Думин депутачӗ Александр Терентьев.
Крыма Аксенов кӑҫалхи ака уйӑхӗн 14-мӗшӗнчен ертсе пырать. Нараев пирки каласан, вӑл Раҫҫейре ҫуралнӑ, темиҫе аслӑ пӗлӳллӗ-мӗн. Халӗ вӑл — Крымӑн улттӑмӗш созыври Аслӑ Радин депутачӗ. Терентьев Казахстанра ҫуралнӑ. Симферопольти наци университетӗнче пӗлӳ илнӗ, «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» партире тӑрать.
Путин ҫавӑн пекех Севастополӗн саккун кӑларакан пухӑвне те кандидатсем сӗннӗ. Вӑл ҫынсем — хулан кӗпӗрнаттӑрӗ пулма. Кандидатсен шутӗнче — Севастополе хальхи вӑхӑтра вӑхӑтлӑх ертсе пыракан Сергей Меняйло, унти саккун кӑларакан пуху депутачӗ Василий Пархоменко тата Севастополь кӗпӗрнаттӑрӗн канашҫи Олег Росляков.
Асаилтеретпӗр, Крым Раҫҫее кӑҫал куҫрӗ. Ку йышӑнуа хӑш-пӗр патшалӑхсем кӑна килӗшрӗҫ пулин те ирӗн патшалӑх унта туллин хуҫаланать.
Хусанти «Волга» (чӑв. Атӑл) ҫамрӑксен центрӗнче авӑнӑн 5-мӗшпе 9-мӗшӗсенче Тӗрӗк ҫамрӑкӗсен 1-мӗш фестивалӗ иртнӗ. Чӑвашсемпе тутарсемсӗр, пушкӑртсемпе карачайсемсӗр пуҫне унта ют ҫӗршывсенчен те пуҫтарӑннӑ — Кӑркӑстанран, Казахстанран, Узбекистанран, Азербайджанран, Турцирен. Ҫавӑн пекех ҫамрӑксем Екатеринбургран, Перӗмрен, Сарӑтуран, Чӗмпӗртен килсе ҫитнӗ.
Фестиваль хӑйен тӗллевӗсем шутне тӗрӗк ҫамрӑкӗсене политика, ӑслӑлӑх, культура, вӗренӳ шайӗнче пӑтӗҫтерессине лартнӑ. Ҫавӑн пекех унта пур тӗрӗк ҫамрӑкӗсем умӗнче те тӑракан ыйтусене сӳтсе явнӑ. Фестивальте ҫавра сӗтелсем, тӗлпулусем иртнӗ.
Чӑвашран фестивале чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сӑвар» пӗрлешӗвӗ, наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» обществи, ЧНК ҫумӗнчи ҫамрӑксен «Хастар» пӗрлешӳ кайнӑ.
Чӑваш Ене Украинран тата виҫӗм кун тепӗр 15 ҫын хӑйсен ачисемпе килсе ҫитнӗ. Вӗсем ӗҫ паракансем йыхравланипе килнӗ иккен. Иртнинче пӗр ушкӑн, 70 ытла ҫын, утӑ уйӑхӗн 13-мӗшӗнче килнӗччӗ. Ун чух вӗсем хушшинче туберкулезпа чирлӗ пӗр ҫын пулнине кура карантинла ӗҫсем туса ирттерме тивнӗ. Эрне хушшинче икӗ таркай Чулхула облаҫне тухса кайнӑ, пӗри — Казахстана. Вӗсене билет туянса панине республикӑн сывлӑх сыхлав тата социаллӑ аталану министрӗ Алла Самойлова пӗлтернӗ. Кунсӑр пуҫне Чӑваш Ене икӗ арҫын ҫемйисем патне тесе килнӗ иккен.
Утӑн 19-мӗшӗнче 21 ҫынтан тӑракан ушкӑн килсе ҫитнӗ. Вӗсене «Куротнӑй» хӑна ҫуртне вырнаҫтарнӑ. Вӗсене ӗҫпе тивӗҫтерме, малтанхи ушкӑнпа танлаштарсан, ҫӑмӑлтарах тесе шухӑшлаҫҫӗ, мӗншӗн тесен вӗсем ӗҫ паракансем чӗннипе килнӗ-мӗн.
Чӑн та, ӗҫпе тивӗҫтерекен республикӑри службӑна 20 ҫын ӗҫ шыраса пынӑ тесе асӑннӑ тытӑм ертӳҫи Сергей Дмитриев пӗлтернӗ. Таркайсем валли 1,5 пин ӗҫ вырӑнӗ пур-мӗн, ҫав шутран 651 тӗслӗхре вӗсене ҫурт-йӗрпе те тивӗҫтереҫҫӗ иккен.
Ыркӑмӑллӑх пулӑшӑвӗ кӳрекенсем Шупашкарти 324-мӗш стрелоксен дивизийӗнчи 21-мӗш «а» ҫуртра вырнаҫнӑ Шупашкарти халӑха комплекслӑ социаллӑ пулӑшу кӳрекен центрта йышӑнаҫҫӗ.
Етӗрнере пурӑнакан Анна Иванова пахчинче куҫ алчӑраса каять. Унта кӗлчечекӗн 40 ытла сорчӗ тата 90 тӗслӗ лили ӳсет.
Анна Иванова пахчинче чи черчен чечексем те вӑй илсе ешереҫҫӗ. Ав ту ҫинче ӳсекен тамариск ытларах пушхирте тӗл пулать. Анна Иванова вара ӑна хӑйӗн килӗнче ҫитӗнтерме пултарнӑ. Ӑна валли ятарласа 10 витре хӑйӑр илсе килнӗ, тӑпрана тӑвар сапнӑ.
Анна Иванова Казахстанра ҫуралнӑ. Стройкӑра ӗҫленӗ. Чечексем ӑна ача чухнех килӗшнӗ. Унӑн чи юратнӑ ҫеҫкисем — салтак тӳми тата ирис. Анна Иванова Етӗрнене 20 ҫул ытла каялла куҫса килнӗ. Унтанпа чечексемпе кӑсӑкланать. Кашни ҫулах хӑй пӗлмен чечек вӑрри туянать. Халӗ унӑн пахчинче 600 ытла чечек ешерет. Пӗррехинче пахчара тӗлӗнмелле илемлӗ тюльпан ҫурӑлнӑ.
— Савӑнӑҫа никампа пайлама ҫук. Ун чухне упӑшка ҫывӑратчӗ. Ӑна чӗнтӗм. Чечекпе иксӗмӗр килентӗмӗр, — тенӗ Анна Иванова ПТРК корреспондентне.
Анна Иванова чечексене ача пекех пӑхать. Пахчара ятарласа пӗве тунӑ. Чечексене пӗчченех пӑхать — ҫак ӗҫе никама та шанмасть вӑл.
Анна Иванован хӗлле те чечексем ҫурӑлаҫҫӗ. Тӗрӗсрех каласан, вӑл хӗлле вӗсене тӗрлет.
Чӑваш Енре «Пирӗн пӗр пек пулмасан та» ятпа ыттисенчен расна куракансен пӗтӗм тӗнчери театр фестиваль-форумӗ иртмелле. Вӑл ҫак ууйӑхӑн 22–24-мӗшӗсенче Шупашкарта иртӗ. Кун пек мероприятие кӑҫал иккӗмӗш хут йӗркелеҫҫӗ.
Хальхи фестивале ҫӗршывӑн 11 регионӗнчи тата Казахстанри, Литвари, Молдавинчи, Францинчи пукане театрӗсем килсе ҫитмелле.
Форум вӑхӑтӗнче пултарулӑх лабораторийӗсем, психологи тренингӗсем, семинар-практикумсем иртмелле. Ыркӑмӑллӑх спектаклӗсем лартассине те программӑна кӗртнӗ. Спектакльсем — сусӑр ачасем валли хатӗрленӗскерсем. Вӗсене сусӑр ачасем пурӑнакан хваттерте, е вӑл сипленекен учрежденире е реабилитаци пӳлӗмӗнче лартма май килтӗр тесе лартнӑ.
«Пирӗн пӗр пек пулмасан та» фестивале пуҫласа Шупашкарта иртнӗ ҫулхи кӗркунне йӗркеленӗччӗ. Ун чухне вӑл юпа уйӑхӗн 11–16-мӗшӗсенче иртнӗччӗ. Ун чух 13 пукане театрӗ килсе ҫитнӗччӗ. Вӗсенчен ҫурри — ют ҫӗршывран.
+2.3 °C