Ҫӗртме уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Иркутск тӑрӑхӗнче ҫумӑр витӗр Акатуя пуҫтарӑннӑ. Унта Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнче тӗпленнӗ чӑвашсем Байкал (тӗрӗклерен вӑл Пуян кӳлӗ тесе куҫать) кӳлли хӗрринче, «Тальцы» уҫӑ сывлӑш айӗнчи музей комплексӗнче, Пӗтӗм чӑвашсен Акатуйне ирттернӗ.
«Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, уява Чӑваш Республикин культура, национальноҫсемпе архив ӗҫӗсен министрӗ Константин Яковлев, ЧНК президенчӗ Николай Угаслов, Иркутск облаҫӗн саккунсем кӑларакан пухӑвӗн комитет председателӗ Ирина Свинцова, Иркутск облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗн управленийӗн тата правительство пуҫлӑхӗ Ольга Куриленкова, Иркутск облаҫӗн культурӑпа архив министерствин канашҫи Оксана Седина хутшӑннӑ.
Тӗрлӗ регионти юрӑ-ташӑ ӑстисем те унтисене савӑнтарнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Иркутск хулинче пӗтӗм чӑвашсен Акатуйӗ иртмелле. Унти пирӗн республикӑран та пысӑк делегаци тухса кайнӑ.
Инҫе ҫула тухиччен йыш Шупашкарти Константин Иванов палӑкӗ умне пуҫтарӑнса паллӑ классика сума суса чечек хунӑ.
Иркутск тӑрӑхӗнчи йӑхташӑмӑрсен Акатуйне каякансене Чӑваш Енӗн культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министрӗн ҫумӗ Вячеслав Оринов, Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Николай Угаслов, унӑн ҫумӗ Валерий Клементьев телейлӗ ҫул суннӑ.
Делегаци ҫула май Пушкӑрт Республикинчи Слакпуҫ ялне, Константин Иванов ҫуралнӑ тӑрӑха, кӗрсе тухнӑ. Унтан Тӗмене, Красноярска ҫитӗ, чӑвашлӑхпа ҫыхӑннӑ унти мероприятисене хутшӑнӗ. Уява ытти регионсенчи чӑвашсем те пуҫтарӑнмалла.
Ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Мускавра «Раҫҫей мисӗ—2017» наци конкурсӗн финалӗ иртнӗ. Шурӑ ылтӑнран хатӗрленӗ, 1 миллион доллар тӑракан коронӑна тивӗҫме тата тӗнчери илемлӗх конкурсӗсене хутшӑнма Чӑваш Енри тӑватӑ пике тӗмсӗлнӗ. Ҫавсен шутӗнче — 19 ҫулти Анна Антонова (ӑна Чӑваш Енрен тесе паллаштарчӗҫ), 20-ри Анастасия Рыжкова сцена ҫине Шупашкар ячӗпе тухрӗ, 23-ри Кристина Андреева — Ҫӗнӗ Шупашкар ячӗпе. Чӑваш патшалӑх университетӗнче психолога вӗренекен Ольга Портнова та конкурса хутшӑннӑ. Иркутскра ҫуралнӑ пике хӑйӗн тӑван хулин ячӗпе конкурса хутшӑннӑ.
«Раҫҫей мисӗ» ята Свердловск облаҫӗнчи Полина Попова ҫӗнсе илнӗ. Ӑна 3 миллион тенкӗ укҫа тата автомобиль парнеленӗ. Унсӑр пуҫне ҫӗнтерӳҫӗ пикене тӗнчен кирек хӑш ҫӗршывӗнче вӗренме май туса параҫҫӗ. Анчах кӑҫалхи ҫӗнтерӳҫӗ Раҫҫейрех вӗренес шухӑшлине пӗлтернӗ.
«Раҫҫей мисӗ» конкурса Чӑваш Енри тӑватӑ чиперук хутшӑнать. 19 ҫулти Анна Антонова Чӑваш Ен чысне хӳтӗлет. 20-ри Анастасия Рыжкова — Шупашкар, 23 ҫулти Кристина Андреева — Ҫӗнӗ Шупашкар, 21 ҫулти Ольга Портнова Иркутск чысне хӳтӗлеҫҫӗ.
Нумаях пулмасть наци костюмӗсен конкурсӗ пулнӑ. Пирӗн ентешсем те унта чӑвашсен илемлӗ кӗписене кӑтартнӑ. Ҫавӑн пекех вӗсем хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарнӑ. Пӗрисем ташланӑ, теприсем картина ӳкернӗ.
Конкурс йӗркелӳҫисем ҫӗнтерӳҫе суйлама йывӑр пулассине туяҫҫӗ. Ара, пикесем пӗри тепринчен маттур, хитре. Жюри пайташӗсене наци тумӗсен конкурсӗ питӗ килӗшнӗ. Чиперуксем илемлӗ тумсемпе тухса хӑйсен регионне тивӗҫлипе хӳтӗленӗ. Жюри те, чиперуксем те конкурс пӗтӗмлетӗвне чӑтӑмсӑррӑн кӗтеҫҫӗ.
Иркутск облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Сергей Левченко чӑвашсене пулӑшасшӑн. Вӗсене ҫеҫ те мар, вӑл тӑрӑхри мӗнпур общество организацине. Кун пирки вӑл социаллӑ тӗллевпе ӗҫлекн коммерцилле мар организацисен ертӳҫисемпе тӗл пулсан палӑртса хӑварнӑ.
«Сирӗн ӗҫӗр обществӑна пысӑк усӑ кӳрет, ҫавӑнпа пирӗн тӗллев — социаллӑ проектсене пурнӑҫа кӗртме пулӑшасси», — тенӗ кӗпӗрнаттӑр.
Иркутск облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономийӗн «Юлташ» организацийӗн ертӳҫи Вероника Тимофеева кӗпӗрнаттӑра Чӑваш Енпе килӗштерсе ӗҫлесси ҫинчен килӗшӳ алӑ пусма сӗннӗ. Сергей Левченко хирӗҫлемен, яваплӑ ведомствӑсене хушассине пӗлтернӗ. Вӗсен ку ыйтӑва тишкерсе татса памалла. Маларах облаҫ ун пек килӗшӗве Тутарстан Республикипе тунӑ иккен.
Иркутск чӑвашӗсем Чӳклемене иртнӗ уйӑх вӗҫӗнчех ирттернӗ-ха. Анчах хыпарне халӗ кӑна пӗлтӗмӗр.
«Чӳклеме» ача-пӑча уявне йӗркеленӗ май унти хастарсем ҫулҫӑран тӗрлӗ япала ӑсталассипе маҫтӑр-классем йӗркеленӗ. Ку ӑсталӑха вӗсем хӑлхасӑр тата начар илтекен ачасен 9-мӗш номерлӗ тӳрлетӳ шкулӗнче вӗренекенсене хӑнӑхтарнӑ.
Уява ирттерме Иркутск хула администрацийӗ те пулӑшнӑ. Мероприятие Европа ҫурчӗ текен ҫуртра йӗркеленӗ. Унта «Школа Межнационального общения» (чӑв. Нацисем хушшинчи хутшӑну шкулӗ) проекта пурнӑҫа кӗртнӗ май пуҫтарӑннӑ.
Уявра чӑваш халӑхӗн йӑли-йӗркипе паллашнӑ, чӑваш апат-ҫимӗҫне астивсе пӑхнӑ, чӑвашла ташлама вӗреннӗ, усал-тӗселтен хӳтӗлеҫҫӗ тесе тӑван халӑхӑмӑр епле хӳтӗленни пирки те каласа кӑтартнӑ.
Чӑваш Енӗн кинематографисчӗсем тата культурӑра ӗҫлекенсем ыран Александр Дымич кинооператорпа сывпуллашӗҫ. СССР кинематографистсен пӗрлешӗвӗн пайташӗ, Чӑваш АССР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, РСФСР культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 22-мӗшӗнче, пурнӑҫран уйрӑлнӑ. Вӑл 77-мӗш ҫула кайнӑ.
Чӑваш Енӗн Культура министерстви Александр Дымич пирки республикӑн тӗп летопиҫҫи тесе хаклать. Пурнӑҫӑн тӗп пайне вӑл оператор ӗҫне халалланӑ. Тӗрлӗ студире тӑрӑшнӑскер 1956—1962 ҫулсенче Иркутскри киностудире, Норильскри, Иркутскри, Якутскри телестудисенче оператор пулӑшуҫинче тимленӗ. 1962 ҫулта вӑл Хусанти кинохроника студийӗнче тӑрӑшма тытӑнать. Унта тимленӗ чух вӑл пуҫарнипе Хусанти кинохроника студин Шупашкарти корреспондент пунктне йӗркеленӗ. Унти ӗҫленӗ ҫулсенче Александр Дымич "На Волге широкой" киножурнал валли Чӑваш Ен ҫинчен документлӑ фильмсем нумай ӳкернӗ.
Александр Дымичпе ыран, ҫурла уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, Шупашкарти "Ритуальные услуги" (чӑв. Ритуаллӑ пулӑшу) МУПра 12 сехетрен пуҫласа 13 сехетчен сывпуллашӗҫ.
Иркутскри 20 ҫулхи хӗртен ултавҫӑсем 3 пин тенкӗ вӑрланӑ. Кун пирки IrkutskMedia пӗлтерет.
Халӑх тетелӗнче хӗрӗн пӗлӗшӗ амӑшне сыватма укҫа ыйтнӑ. Ырӑ чӗреллӗ хӗр пулӑшас тенӗ, 3 пин тенкӗ куҫарса панӑ. Анчах каярах леш пӗлӗшӗн аккаунтне ҫӗмӗрни паллӑ пулнӑ. Ангараҫум МВД пресс-службинче ҫапла пӗлтернӗ: «Ку ӗҫ тӗлӗшӗпе «мошшеничество» статьяпа пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ, халь тӗпчев пырать». Тӗпчесе пӗлнӗ тӑрӑх укҫа куҫарнӑ карас номерне пирӗн республикӑра регистрациленӗ.
Вӑрӑсене тытсан вӗсене 5 ҫул таран хупса лартма пултараҫҫӗ.
Аса илтеретпӗр: тӗнче тетелӗнче уйрӑмах сыхӑ пулмалла. Сирӗн пата палланӑ ҫын ҫырать пулин те ку чӑн та вӑл иккенне малтан пӗлӗр — сӑмахран, ун патне телефонпа шӑнкӑравлӑр.
Раштавӑн 16-мӗшӗнче Иркутск хулин мэрӗн «Вӑхӑт. Пулӑмсем. Ҫынсем» каҫӗ иртнӗ. Н.М.Загурский ячӗллӗ музыка театрӗнче 700 ытла ҫын пухӑннӑ. Вӗсем — Иркутска 2014 ҫулта ҫитӗнӳсем парнеленисем.
Мероприятире ҫулталӑка пӗтӗмлетнӗ. Конкурс пӗтӗмлетӗвӗпе килӗшӳллӗн, чи лайӑх наци культурин центрӗ йышне Иркутск облаҫӗнчи «Юлташ» чӑвашсен наци культурин автономийӗ кӗнӗ.
Ку ахальтен мар. 2014 ҫулта «Юлташа» ҫӑмӑл килмен. Автономие ҫамрӑк, ҫутӑ малашлӑхлӑ Вероника Тимофеева ертсе пырать. Вӑл хӑйӗн командипе пӗрле облаҫри районсенче, пысӑк хуласенче чӑваш халӑхӗн культурине сарас ӗҫе йӗркеленӗ.
Чӑваш культурине сыхласа хӑварас тӗллевпе проектсем хатӗрленӗ. Вӗсем пурнӑҫа кӗреҫҫӗ. Автономи пайташӗсем волонтер, ыркӑмӑллӑх ӗҫӗсемпе хастар ӗҫленӗ.
Раҫҫейре ҫӗршыври чи лайӑх хулана палӑртас тӗллевпе каллех сасӑлав ирттереҫҫӗ. Тӗнче тетелӗнчи пӗрремӗш сасӑлав пирвайхи хут 2012 ҫулта иртнӗ. Ун чухне «наци символӗн» ятне Смоленск хули тивӗҫнӗ.
Конкурс пӗлтӗр те иртнӗ. Ун чухне Шупашкар тӳрех малтисен ретӗнче пулнӑ. Хуламӑр ҫулталӑк тӑршшӗпех пӗрремӗш вырӑнта тӑнӑ, Раҫҫейри «чи паллакан хула» ята тивӗҫе сасӑлавра ҫӗнтернӗ.
Кӑҫал тӗнче тетелӗнчи сасӑлава тепӗр хут ирттереҫҫӗ. Шупашкар пуш уйӑхӗн варриччен иккӗмӗш вырӑнта пулнӑ. Халӗ тӗп хуламӑр виҫҫӗмӗш вырӑна ҫитнӗ. Вӑл лидертан 20 пине яхӑн сасӑ тарса юлнӑ. Юлашки кӑтартӑва илес тӗк, Шупашкаршӑн 47 300 яхан ҫын сасӑланӑ.
Хальлӗхе сасӑлавра Ӗпхӳ пӗрремӗш. Уншӑн 65 719 ҫын сасӑланӑ. Пушкӑртсан тӗп хулине Майкоп хӑваласа ҫитнӗпе пӗрех. Уншӑн 65 483 ҫын сасӑланӑ. Шупашкар хыҫҫӑн списокра — Иркутск тата Калинград хулисем.
Тӗлӗнмелле те, туристсем питӗ килӗштерекен Питӗр малтисен 10-шӗн йышне те кӗреймен. Мускав та ҫавнашкалах.
Шупашкаршӑн ҫулталӑк вӗҫлениччен сасӑлама май пур. Сасӑлава раштав уйӑхӗн 30-мӗшӗнче пӗтӗмлетӗҫ.
+12.5 °C