Паян М. Акмулла ячӗллӗ Пушкӑртстанри патшалӑх педагогика университетӗнче «Выдающиеся просветители Евразии» (чӑв. Евразин чаплӑ ҫыннисем) кӗнекене инҫет ҫыхӑну мелӗпе хӑтланӑ. Кӑларӑма Пушкӑртстанри патшалӑх педагогика университечӗ тата Л.Н. Гумилев ячӗллӗ Евразири наци университечӗ тӑрӑшнипе пухса хатӗрленӗ. Кӗнеке содержанине ятӗнченех ӑнланма пулать. Сумлӑ кӑларӑма «Иван Яковлев» статья та кӗнӗ. Унӑн авторӗ — Виталий Орлов, истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, Мускаври Патшалӑх администрированийӗн институчӗн ӑслӑлӑх енӗпе ӗҫлекен проректорӗ, социаллӑ-гуманитари тата естествӑллӑ дисциплинӑсен кафедрин профессорӗ.

Хӑтлава кӑларӑмӑн авторӗсемпе редакторӗсем, ҫавӑн пекех Раҫҫейри, Румынири, Казахстанри, Кӑркӑстанри тата ытти ҫӗршыври ӑсчахсем хутшӑннӑ. Ҫав йышра Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче филологи енӗпе чӗлхе пӗлӗвӗ секцийӗнче ӑслӑлӑх ӗҫченӗ пулса тӑрӑшакан Александр Кузнецов хутшӑннӑ.

Чикӗ леш енне агропромышленность продукцине ӑсатассипе иртнӗ эрнере пирӗн республика ҫӗршывра та палӑрнӑ. Ҫӑнӑхран хатӗрленӗ кондитер изделийӗн тата ҫу культурисен экспорт калӑпӑшӗпе Чӑваш Ен Раҫҫейри регионсем хушшинче тӑваттӑмӗш вырӑн йышӑннӑ; чӑх ашӗпе – 11-мӗш; шӑккӑлатпа – 13-мӗш.

Ҫурла уйӑхӗн 30-мӗшӗ тӗлне пирӗн тӑрӑхри аграрисем 17,4 АПШ долларӗллӗх продукци ӑсатнӑ, ку вӑл пӗлтӗрхи ҫав вӑхӑтринчен 26 процент нумайрах. Ҫӑнӑхран хатӗрленӗ кондитер изделийӗсен калӑпӑшӗ 48 процент ӳснӗ. Асӑннӑ продукци Чӑваш Енрен Китая, Грузие, Казахстана, Украинӑна, Японие, Азербайджана тата ытти хӑш-пӗр ҫӗршыва ӑсанать. Сӗт-ҫу тата аш-пӑш продукцине, тӗпрен илсен, Китай туянать. Ҫу культурисем Германие, Бельгие, Польшӑна, Румыние каяҫҫӗ.

Чӑваш Енри тепӗр ҫынна коронавирус ернӗ. Вӑл Румыние кайсан чирлеме пултарнӑ. Ҫакӑн пирки Краснодар крайӗн администрацийӗнче паян пӗлтернӗ.

22 ҫулти ҫамрӑк — спортсмен, велосипедист. Велосипедистсем Румынире пулнӑ. Чӑваш Ен каччи Геленджик хулинчи пульницӑра сипленет. Диагноза паян, пуш уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, ҫирӗплетнӗ.

Краснодар крайӗн администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, спортсмена пульницӑна васкавлӑн вырттарнӑ. Унпа ҫыхӑннӑ 14 ҫынна изоляциленӗ. Вӗсене тухтӑрсем тӗрӗслесе тӑнине ӗнентереҫҫӗ. Асӑннӑ 14 ҫынтан 3-шне ҫивӗч респиратор вирус инфекцийӗ тесе пульницӑна хунӑ, 11-шӗ — карантинта.

Ҫак кунсенче, сӑмах май, Мускавра коронавирус лекнӗ ватӑ пӗр ҫын вилнӗ. Вӑл инфекци уйрӑмӗнче выртнӑ. Унӑн юн тымарӗ татӑлса кайнӑ. Тепӗр майлӑ каласан, вилӗм сӑлтавӗ вирус мар.

Спорт кӗрешӗвӗн ӑстисем: Чӑваш Енри Евгения Захарченкӑпа Мария Кузнецова — тӗнче шайӗнчи ӑмӑртӑва тухса кайнӑ. Вӗсем 23 ҫулчченхи ҫамрӑксем хушшинче иртекен юниорсен чемпионатне хутшӑнӗҫ. Унта ҫул тытиччен хӗрсем тренировкӑсене Мускав облаҫӗнчи «Озеро круглое» (чӑв. Ҫавра кӳлӗ) базӑра ирттернӗ. Паян хӗрсем Румынин тӗп хулине, Бухареста, самолетпа вӗҫсе кайнӑ.

Чӑваш Енӗн Физкультурӑпа спорт министертсивн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, тӗнче шайӗнчи ӑмӑрту Румынин тӗп хулинче чӳк уйӑхӗн 12-18-мӗшӗсенче иртӗ. Раҫҫейрен унта 10 хӗр хутшӑнать. Ҫав сумлӑ йыша Чӑваш Енри икӗ пике кӗнӗ: Евгения Захарченко тата Мария Кузнецова. Евгения 72 килограмчченхи виҫере кӗрешӗ, Мария – 65 килограмчченхинче.

Чӑваш Енри виҫӗ самбистка ҫамрӑксен тӗнчери ӑмӑртӑвӗнчен ылтӑн медальсемпе килнӗ. Румынире иртнӗ тупӑшӑва 30 ҫӗршыври 374 спортсмен хутшӑннӑ.

Олимп резервӗсен ачасемпе ҫамрӑксен 10-мӗш спорт шкулӗнче ӑсталӑхне туптакан Вера Лоткова, Наталия Степанова тата Регина Миндубаева пухмача медальсемпе пуянлатнӑ. Пӗрремӗш кунхинех пирӗн ҫӗршыв пухмачӗ 11 ылтӑн медальпе тулнӑ. Кунашкал медале Регина Миндубаева та ҫӗнсе илнӗ.

Иккӗмӗш кунхине кавир ҫине Наталия Степанова тухнӑ. Вӑл 48 килограмм тайман виҫе категорийӗнче пьедесталӑн ҫӳлти картлашки ҫине хӑпарнӑ. Вера Лоткова та ҫак виҫе категорийӗнче ҫӗнтернӗ.

Палӑртса хӑвармалла: пирӗн виҫӗ спортсменка та Сергей Пегасов тренер патӗнче ӑсталӑхне туптаҫҫӗ.

Чӑваш наци музейне хӑнасем час-часах килеҫҫӗ. Тӗрлӗ ҫӗршыв ҫыннисем кӗрсе тухаҫҫӗ унта.

Нумаях пулмасть Наци музейӗнче интереслӗ хӑна пулса курнӑ. Румынири таврапӗлӳҫӗ Левенте Борбей музейпа паллашнӑ.

Археологи тата авалхи истори секторӗн заведующийӗ Александр Волков аякран килнӗ хӑнана Чӑваш Ен историйӗпе, халӑх мӗнле пулса кайнипе паллаштарнӑ. Хӑнана Атӑлҫи Пӑлхар территорийӗсен картти уйрӑмах кӑсӑклантарнӑ. Левенте Борбей «История чувашского народа и Чувашского края с IX в. до начала ХХ в.» экспозицири карттӑн цифра копине пама ыйтнӑ. Вӑл ыйтнине тивӗҫтернӗ.

Левенте Борьей музей ӗҫченӗсене чӗререн тав тунӑ. Вӗсем тӑван халӑх историне хисепленӗрен кӑмӑллӑ юлнӑ вӑл.

Евросоюзри ҫӗршывсене илсен пуринчен аван Данире тӳлеҫҫӗ иккен. Унта тар тӑкакансен шалӑвӗ сехетре вӑтамран 40,3 евро ларать. Хӑш ҫӗршывра мӗн чухлӗ тӳленине Британире эрнесерен тухса тӑракан «The Independent» хаҫат Евросоюзӑн статистика служби иртнӗ ҫулхи пирки хыпарлани тӑрӑх пӗлтернӗ.

Евросоюзри чи пӗчӗк ӗҫ укҫи — Болгаринче. Унта сехетре вӑтамран 3,8 евро тӳлеҫҫӗ. Европӑра вӑтамран ку цифра 24,6 европа танлашать пулсан, Болгари ҫыннисен шалӑвӗ 6,5 хут пӗчӗкреххи сисӗнет.

Тӳленине кура ӗҫлес килсе тӑмалли ҫӗршывсен шутне ҫавӑн пекех Бельгие (39,1 евро), Швецине (37,4 евро), Люксембурга (35,9 евро), Хрантсие (34,6 евро) кӗртмелле. Чи пӗчӗк шалупа ҫырлахтаракан ҫӗршывсен йышӗнче — 4,6 евро тӳлекен Румыни, 6,5 евроллӑ Литва, 6,6 евроллӑ Латви, 7,3 евроллӑ Венгри.

Раҫҫее Евросоюзри ҫӗршывсемпе танлаштарма хӗнрех-мӗн. Мӗншӗн тесен Евросоюзӑн статистика служби тата Росстат шалу виҫине урӑхларах хаклаҫҫӗ. Макроэкономика тата кӗске вӑхӑтлӑха тишкерес енӗпе ӗҫлекен центрӑн экономисчӗн Игорь Поляковӑн шучӗпе пирӗн ҫӗршывра шалу сехетре вӑтамран 8,4 еврона ларать теме пулать.

Ҫывӑх кунсенче Хура тинӗсе НАТОн тӗпчевҫӗ икӗ карапӗ — итальянсен «Эллетра» тата хрантсуссен «Дюпюи-де-Лом» ятлӑскер — Хура тинӗсе кӗмелле иккен. Вӗсем Раҫҫейӗн Хура тинӗс флочӗн ҫар объекчӗсене тӗпчемелле. Кун пирки пирӗн ҫӗршывӑн ҫарпа тинӗс флочӗн Тӗп штабӗ пӗлтерни тӑрӑх паян ИТАР-ТАСС хыпарланӑ.

Италин «Элеттра» карапӗ Хура тинӗс акваторине виҫӗм кунах кӗмелле пулнӑ. Анчах тем сӑлтава пула ун чух кӗмен. Апла тӑк вӑл халь тесен халь пырса кӗрӗ. Ҫывӑх вӑхӑтра Францин «Дюпюи-де-Лом» карапӗ тӗпчеме тытӑнӗ. Сӑмах май, юлашкинчен асӑнни Хура тинӗсрен ҫу уйӑхӗн вӗҫӗнче кӑна тухса кайнӑ, халӗ вӑл тата каялла таврӑнасшӑн.

Ҫапла вара Хура тинӗсре НАТОн тӑватӑ карапӗ, кунсӑр пуҫне хрантуссен «Сюркуф» фрегачӗ тата Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсен «Велла Галф» ракета крейсерӗ пулӗҫ. «Сюркуф» тинӗсӗн хӗвеланӑҫ пайне йышӑннӑ, «Велла Галф» — румынсен Констанц портӗнче.

Монтре конвенцийӗпе килӗшӳллӗн Хура тинӗс патшалӑхӗн мар карапсен унта 21 кунтан ытла тытӑнса тӑма юрамасть. Тепӗр майлӑ каласан, «Велла Галфӑн» тинӗсрен ҫӗртмен 13-мӗшӗнче тухса каймалла, «Сюркуфӑн» ҫӗртмен 18-мӗшӗччен тытӑнса тӑма ирӗк пур.

Малалла...

Сӑн галерейисем: Кубока уҫни, Кубокри самантсем

Ҫапла, ҫу уйӑхӗн 10-11-мӗшӗсенче Шупашкарта Хӑвӑрт утакансен 23-мӗш Тӗнче Кубокӗ иртрӗ. Вырсарникун вӑл вӗҫленчӗ. Пӗтемлетӳсем тӑрӑх Раҫҫей ӑмӑртуҫисем 15 медале ҫӗнсе илчӗҫ.

Ҫу уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Тӗнче Кубокне чи малтан ҫамрӑк яшсем пуҫларӗҫ. Вӗсем 10 ҫухрӑма утрӗҫ. Шел те, Шупашкар каччи Эдик Хайбуллин вӗҫне ҫити утса тухаймарӗ — тӳресем ӑна трассӑран тухма хушрӗҫ. Пӗрремӗш Алексей Барцайкин тухрӗ. 10 ҫухрӑма вӑл 39 минут та 57 ҫеккунт хушшинче утса тухма май тупрӗ — ҫавна май тӗнче рекордне те ҫӗнетрӗ. Иккӗмӗш Динг Чен пулчӗ — Алексейрен 15 ҫеккунт кая юлса ҫитрӗ. Виҫҫӗмӗшӗ каллех Раҫҫей спортсменӗ пулчӗ — Денис Стрелков Алексейрен 20 ҫеккунт кая юлчӗ.

Яшсем хыҫҫӑн хӗрсем тухрӗҫ. Кунта вара Раҫҫей спортсменӗсене хуса ҫитекенни пулмарӗ. Татьяна Калмыкова 10 ҫухрӑма 42 минут та 44 ҫеккунт хушшинче утса тухрӗ. Ирина Юманова малтан унпа тан утатчӗ, анчах кӑшт вӑхӑт иртсен кая юла пуҫларӗ.

Малалла...