Электронлă вулавăш

Ĕçе пуçласа яраканни Çитăр мучин вăрăм сухаллă качаки пулнă.

Вăрăм сухаллă качакин тăнĕ çук. Çавăнпа çав качака, хуçинчен ыйтмасăрах, Михаля мучин ял хĕрринчи ани çине калча çиме кĕрсе кайнă.

— Э-э! — тенĕ Михаля мучи, Çитăр мучин качаки хăйĕн калчине çисе тăнине курсан. — Э-э, пукравра ман чышкăсем санăннинчен йывăртараххине лайăх туйтартăм та, халĕ хирĕç тавăрас шухашупа качакуна ман калча çине ярса, сăтăр тăвас терĕн-и? — тенĕ вăл, ним те пĕлмен Çитăр старике вăрçса.

Çак сăмахсене каланă хыççăн Михаля мучи, Çитăр качакине хӳринчен патакпа çапса, Пракух мучи ани çине хуса янă. Унтан, киле таврăнсан, хăйĕн виçĕ сурăхне Çитăр мучин ани çине хуса тухнă.

— Ме, çийĕр Çитăр сухалĕн калчине! Пĕтĕмпех çисе ярсан та паян сире чару çук.

Михаля сурăхĕсем Çитăр «сухалĕн» калчине саранча пек сырса илнĕ. Михаля хе-хе-хе! тесе кулса тăнă. Кулса тăрансан, килне таврăннă.

Кăштах тăрсан, Çитăр мучи тула тухсан, çивчĕ куçĕсемпе уялла пăхнă та ани çинче Михаля сурăхĕсем çӳренине курнă.

— Эх, мур çăпатин хăрах кантри, — тенĕ вăл, кӳршĕре ларакан Михаля пӳрчĕ еннелле юнаса. — Сурăхусене ман калчана çитерсе самăртма шухăш тытрăн-и? Анчах çăкăр-тăвар кирек хăçан та хире-хирĕç. Манăн та сурăхсем пур.

Малалла

Пĕррехинче пĕр кинемей çул çинче тепĕр карчăка тĕл пулнă. Сывлăх суннă, хирĕç качака евĕр меклетни çеç илтĕннĕ. Кинеми тĕлĕнет, çапах та тĕлĕннине палăртмасăр хăй çулĕпе уттарать. Кăштахран каялла пăхать: нимĕнле карчăк та çук, качака çеç тăрать. Куçне шăлать — качака çухалать, карчăк çеç тăрать. Кинеми тĕлĕнсе кайнипе çĕр çине кайса ӳкет. Карчăкки пырать те кукамай питне çулама пуçлать. Кукамай тăна кĕрет, лешĕ ун тавра явăнать. Выртсан-выртсан качакаран: «Сире мĕнле чĕнмелле — качака-и е кинемей?».

— Манăн ятăм çук, — тесе калать хайхи чĕр чун такăнкаласа.

Кукамай тăрать те малалла утать. Каялла пăхать те качака каллех ун хыççăн утнине курать.

— Кай кунтан, качча, кай кунтан! — тесе кăшкăрать. Качаки каймасть. Утаççĕ-утаççĕ, качакаран карчăк пулса тăчĕ. Калаçса тăнă чух кинеми карчăка пӳрте кĕртет, ăна хăналаса ярать. Карчăк тухса кайсан: «Ку тĕлĕк пулчĕ пулĕ», — тесе аллисене шарт çапать. Халĕ те тĕлĕнме пăрахмасть.

«Итле-ха, — тет Улай

Курсан Качакана, —

сан витӳнте шур купăста нумай.

Ăçтан туртгарнă эс ăна?»

«Хэ-хэ! — тет Качака, —

(Çи-пуçĕ хăйĕн пит яка)

Пĕлетĕн-çке, сыхлатăп эп пахча.»

«Ман пурнăç та иртет сыхлавçăра,

Анчах

Пӳрт ăш-чикки, кĕрсе кур, çап-çара.»

«Кам хушнă-ха сана кĕтсе выртма?

Ав аш нумай хума кĕлетĕнче.»

«Эс мĕн, хушатăн-и вăрра кайма? —

Пăшăрхану Улай калаçнинче, —

Ах, турăçăм! Çук, çук!

Кĕместĕп çылăха...»

«Ха-ха-ха-ха!

Кулас килет санран,

Эс юлнă пурнăçран.

Куратăн-и:

Хуçа ав кӳршĕрен тем сĕтĕрет,

Сысна анкартинче чавса çӳрет,

Кушак та кĕлетре мăр-мăр тăвать,

Аш тушкине лăскать.

Вăт çавнашкал халь самана,

Сипетлĕхе ан пĕл кăна.»

Мораль ăçта?

Вăл çук.

Анчах пур шухăш пуçăмра:

Ма кулмалла-ха Улайран?

Ка-ач, ка-ач качакин

Лăпăс-лăпăс сухалĕ,

Шĕп-шĕвĕркке мăйраки,

Кăкарам-и хурăнтан,

Кăшт ятлам-и хушăран:

— Çиме çи те çиессе,

Пăрах эсĕ сикессе,

Йывăçсене ан кăшла,

Ан хуç манăн кăмăла!

Пахчара купăста çинĕ

Качакапала Куян.

Качакине кĕç суд тунă

Вăрă пулнăшăн кайран.

— Ма мана çеç айăплатăр? —

Ыйтнă Качака судран.

Хурав пулнă: — Ма тесессĕн

Тарнă хуралтан Куян.

Мекек-мекек качака

Çуллен хĕсĕр çӳресен,

Мĕне кирлĕ качака?

Çыруç тавраш поэтсем

Уссăр сăмах çырсассăн,

Кама кирлĕ çавăсем?

Кĕтеруксен каçăр качаки Кĕçтуксен картине кĕтесри калиткерен купăста кăшлама кĕнĕ. Качакана Кĕтерук курнă, катаранах кăшкăрать: «Кай кунтан, кутăнскер!» Качака каймасть, кутăнлашать. «Каятăн-и каялла, каймастăн-и?» — каллех кăшкăрать каччă. Кăмăлсăрланать Кĕçтук: «Кĕтерук, качакуна кăларатăн-и, кăлармастăн-и?»

— Кăларăп-ха, кăларăп, — Кĕçтукран кулать Кĕтерук.

Каярахпа Кĕтерук купăста кăшлакан качакине картаран кăларчĕ, килне кайса кăкарчĕ.

Кĕтерукпа Кĕçтук кутăн качакашăнах кăмăлсăрланмарĕç, курнăçсанах кăвăл кăвакарчăнла кăмăллăн кулчĕç, килĕштерчĕç.

Трактор пырать урампа,

Хуплать хăлхана хулăн сасăпа.

Вăл иртнипе айри çĕр чĕтренет,

Кĕрлевĕ таçтанах илтĕнет.

— Чим! — терĕ Качака. — Чим, халăха

Çак Трактор мĕнпе юранă, калăр-ха?

Чарăнмасăр мухтать ăна пирĕн халăх,

Мĕн тунă вăл çын хăйне мухтамалăх?

Мĕнле чыс тăвĕç-ши тата малашне?

Калас пулсан тĕрĕсне —

Хапи кăна çак Тракторăн,

Кĕлеткинчен хăраса тармалла,

Курăр — епле пырать вăл çулпала:

Тимĕр шапа пек шăвать аран-аран.

Эп ăна пырса сĕкем те пур вăйран,

Таçталлах ыткăнтарса ярам, —

Качака çапла каласа —

Тракторĕ инçех кайиччен

Вăрăм сухалне сулласа

Чупа пачĕ унăн хыçĕнчен.

Ак вăл Трактора хуса çитет,

Виç хутчен хыçран пырса сĕкет.

Тракторĕ шăвать шав малалла, —

Пăрăнмарĕ вăл аяккалла.

— Тăхлачă! — тет Качакана ват Сурăх, —

Итлесемччĕ, Трактора ан çулăх,

Эс сĕкнипе хăнк та вăл тумарĕ,

Асту, хăй сана сиенлеме пултарĕ...

Çук! Качака кĕмерĕ ӳкĕте.

Ак вăл малалла чупса кайрĕ те

Икĕ уран тăрса мĕнпур вăйĕпе

Малалла

Мекек-мекек качака

Çуллен хĕсĕр çӳресен,

Мĕне кирлĕ качака?

Çыруç тавраш поэтсем

Уссăр сăмах çырсассăн,

Кама кирлĕ çавăсем?