Сурăм хĕрĕ
Саня, минтере çатăрласа тытса, куçне хупса выртрĕ. Чылайччен выртрĕ вăл çапла. Куç умне татах та уççăнрах тухса тăчĕ кăвакарчăн пĕсехи пек тăпăл-тăпăл кăкăрлă; йĕкĕр ывăçа кĕмелле пилĕклĕ хĕр кĕлетки. Вăл халь нихçанхинчен те чиперленсе, ĕлккенленсе кайнă иккен. Çакна Саня паçăр улăха кайнă чухне асăрхарĕ. Хĕр аякран — тутăр хĕррипе вăрттăн Саня çине пăхкаласа — кĕтӳ хăваласа утатчĕ…
…Саня улăхалла анчĕ. Улăхра ут кĕтĕвĕ çеç çӳрет. Саня Сурăм шывĕн хĕррипе утрĕ. Таçта тăрлинк-тăрлинк тутарса тăрна кăшкăрчĕ.
Ак каллех тăрна кăшкăрать. Саня халĕ те улăхрах иккен. Мĕн тума килнĕччĕ-ха вăл кунта? Тăхта-ха! Питĕ-питĕ кирлĕ ĕç тума килнĕччĕ. А-а! Ут тытма! Унăн пăвăр кĕсре тытса утланмалла. Авă вăл, кĕвен ут, çĕре çитиех вăрăм пурçăн çилхеллĕскер. Ма тарать-ха вăл? Аякран пынă чух чиперех тăрать-çке, авă, вăл куçранах пăхать, алла çеç тăсмалла. Шыва кĕрсе кайрĕ? Апла ун хыççăн шыва кĕмелле? Сивĕ иккен шывĕ. Юрать-ха, тĕпĕ хытă, тарăнăшĕ те пырать — пилĕкрен иртмерĕ. «Пах-пах! Тăхта, мăй айĕнчи антăрлăхне çеç çыхам». Ма лăпкă тăмасть-ха вăл? «Ну, ну, чипер тăр!» У-у! Мĕн ку? Лаша тапса сикрĕ? Мĕнрен хăрарĕ-ха? Кĕтӳç? Вăл-çке пушăпа шартлаттарчĕ. Çавăнтан хăрарĕ ĕнтĕ. Тăхта-ха? Ăна чиперех тыттарчĕ-çке ут. Ав, кĕтӳç ун çине утланса та ларчĕ? Кам вăл? Çамрăкскер пулас? Ав, вăл каллех пушăпа сулать…
…Саня шарт сиксе вăранса кайрĕ. Ăна чăпăркка сасси вăратрĕ. Чăпăркка сасси хальхинче шартлатса мар — чанклатса илтĕнчĕ.
Саня йăмăкĕ сĕт витрипе чăнкăртатса ĕне сума тухрĕ иккен.
— И-и, ис-пăс, — илтĕнчĕ амăшĕн сасси. — Хуллентерех хупма юрамасть-и алăка? Пиччӳпе çывăрма памастăн ĕнтĕ.
Саня арпашăннă çиттие туртса майларĕ те каллех чăмăртанса выртрĕ.
* * *
Йăмăкне Саня кĕпе якаттарчĕ, хăй ботинкипе çутатрĕ. Тумлансан, чылайччен çӳçне турарĕ, вара ботинкисемпе чăкăртаттарса алăкăн-тĕпелĕн уткаласа çаврăнчĕ те каллех тĕкĕр умĕнче чарăнчĕ.
— Çарамасах каятăн-и? Каç енне сулхăн пулĕ, ачам, — терĕ амăшĕ, ывăлне ытараймасăр сăнаса ларнă май.
Ывăлĕ унăн, ашшĕ пекех, яштак, тăпăл-тăпăл та кĕрнек кĕлеткеллĕ, сарлака хул-çурăмлă. Куçĕ те ашшĕн пекех хура, пăхнă чухне кăшт хĕсĕнет.
Шурă пурçăн кĕпе ăна питĕ килĕшет: сăн-пичĕ çутăрах курăнать, питри кашни шухăш йĕрĕ палăрнă пек
— Леш енне те кĕрсе тух. Сухвисем патне, — терĕ амăшĕ, ывăлĕ алăкалла утнă чух.
— Килте çук пуль халь вĕсен никам та. Мĕн тăвас ман унта кĕрсе?
— Сухвийĕ килтехчĕ-ха паян. Çĕпре илсе килтĕм, — терĕ амăшĕ, çав-çавах ывăлĕнчен куç илмесĕр. — Эсĕ именчĕк темшĕн. Хула çыннисем хăюллăрах пулаканччĕ. Кĕр, калаç… Мĕнле пурăнатăр, те. Мĕн ĕçлетĕр… Амăшĕ те сана питĕ килĕштерет…
Саня алăк патĕнчен каялла çаврăнса кантăк умне пырса тăчĕ те чĕмсĕррĕн чӳречерен пăхрĕ, унтан тепĕр чӳрече патне пырса тăчĕ.
— Эпĕ Меркурие ярам-и санпа пĕрле? — терĕ амăшĕ асăрхануллăн.
— Мĕн тума? — хăвăрт ыйтрĕ Саня.
— Иккĕн сăмах тума авантарах, — терĕ амăшĕ кăмăллăн. — Пĕрин сăмах пĕтсен, тепри хушса хурать.
Саня хăй ăшĕнче кулса илчĕ те, амăшĕн кăмăлне хуçасран нимĕн те шарламасăр, пӳртрен тухрĕ.
Хĕвел ĕнтĕ кăнтăрла хыçнелле сулăнать. Вĕри сывлăшра пӳрт çийĕсемпе, юпасен çумĕпе, йывăç тăррисенче ăшă шевли чĕлтĕртетсе тăни курăнать. Нӳрĕрех вырăнсенче çул çинче шăнасем нăйлатаççĕ.
Саня хăйсен тĕлĕнчи çавра пĕве хĕрринче чарăнса тăчĕ. Пĕви ăшăхланнă, хăрах енĕпе, куç хăрпăкĕсем пек, калта калчи ӳссе ларнă. Сĕвек çыранта сарă супăнь курăкĕсем саркаланса çĕр çумне çыпçăннă.
Саня, пĕве пуçĕпе иртме хăймасăр, пĕр ăстрăм çырма леш енчи шатрун çурт еннелле именчĕклĕн пăха-пăха илчĕ.
Мĕнле кĕрес-ха унта? Сухви патне килтĕм тес-и? Ним йӳтĕмсĕр кĕрсен, амăшĕ мĕн калĕ?
Сухви амăшĕ тĕшмĕшлĕрех, ĕлĕкхи йăла-йĕркене çирĕп тытса пырать тенине Саня илтнĕ. Пĕр-пĕр халиччен вĕсем патне пыман çын ним сăлтавсăр пырсан вăл леш кайсанах ун хыççăн тухса, «мĕн шутпа килтĕн — пуçпах пултăр» тесе, куркапа «хăна» кайнă еннелле шыв сапать имĕш. Юнкун йывăр кун тесе, çăкăр та пуçламасть, тет — пуçламан çăкăр килте тăнă çĕртех кивçен кайса илет. «Кăвас йуçмест» тесе, уйăх çаврăнмасăр кăвас хумасть, сăра йӳçĕтме лартмасть. Малашне мĕнле çанталăк пулассине те уйăх хăçан çаврăнни тăрăх тĕп-тĕрĕс каласа парать-мĕн.
Халĕ Саня унта кайсан, мĕн тейĕ-ши ĕнтĕ вăл?
Тепĕр тесен, мĕнех вăл мĕн калани? Çĕнĕ самана çыннин ват карчăк мĕнле хак пани пирки пăшăрханмалла-и?
Саня аллинчи чул катăкне çилĕллĕн сулса çыран хĕррине печĕ. Вăл пăрахнă чул тĕлĕнчен çырантан пĕр шапа чăмрĕ, тăрă шыв тĕпĕнчен пăтранчăк йĕр çаврăнса çĕкленчĕ. Шапа тепĕр çĕртен шыв çине пуçне кăларчĕ те пăнк! пăнк! терĕ.
Саня, пĕве пуçĕнчен хăвăрт иртсе, хăюллăн шатрун çурт еннелле утрĕ…
* * *
…Саня вĕрлĕк алăка хурлăн кăшкăртса уçрĕ.
Крыльца картлашки çинче ларакан çарран хĕр çӳç уçатчĕ. Вăл çĕрех перĕнсе тăракан йĕс тĕслĕ çăра çӳçĕн хăрах енчи сĕвемне сирсе, хăрах куçĕпе килкарта алăкĕ еннелле пăхса илчĕ те ура çине сиксе тăчĕ. Анчах чул çине такăнса кукленсе анчĕ. Вара кăшт уксахларах пахча алăкнелле вĕçтерчĕ. Сӳтсе сапаланă çӳçĕ айĕнче унăн çурăмĕ те, кĕлетки те курăнмарĕ. Хĕр хыçалта çыртăнса ларнă йӳле пилĕклĕ кĕске пӳс кĕпине хăвăрт туртса юсарĕ те, пахча алăкне шалтлаттарса, пахчара çухалчĕ. Çатан карта хушăкĕнчен пĕр самант шап-шурă чĕркуççи кукрашкисем вĕлтлетсе тăчĕç.
Саня ăна çăвар уçса сывлăх сунма та ĕлкĕреймерĕ.
Вăл çӳллĕ картлашкапа хăпарчĕ те пăлтăра выльăх-качка кĕрсе каясран алăка хăяккăн хунă пĕчĕк сак урлă каçрĕ. Уçă пăлтăр умĕнче пӳртре çын пур-и, çук-и тесе пĕр самант тытăнса тăчĕ; шалтан пĕчĕк ача сасси илтĕнсен, хăюллăнах урата урлă ярса пусрĕ.
— Ман килес, — терĕ вăл, тӳрех малалла иртсе. Сухви инкĕшĕ, чĕрçинчи ачине сак çине лартса, килнĕ хăнашăн хыпкаланнă пекех тур кĕтессинчи ăпăр-тапăра пуçтара пуçларĕ.
— Килех, — терĕ вăл тĕпелелле утса; тепĕр самантран вăл тĕпелтен мăшкăлтăк шыв витрипе йăтса тухса кайрĕ.
— Çтаппанĕ ăçта кайрĕ, ара? — тесе хăварчĕ вăл кайнă чух.
— Пускилте пуль, — илтĕнчĕ тĕпелтен. — Те тăвар шывĕ сапнă унта ун валли…
Ку — Сухви амăшĕ пулчĕ. Вăл, кăмака умĕнче чарăнса, аллипе тем хыпаларĕ те, сак çинчи ача патне пырса, ăна çамкинчен хăрăмпа сĕрсе ячĕ. Кĕпе тӳми пысăкăш хура çавра пăнчă, Инди хĕрĕсен пек, икĕ куç хушши тĕлне ларчĕ.
— Ан куçăхтăр-ха, — терĕ карчăк, куна мĕн пирки тупине ăнлантарса.
Кунта тĕшмĕшлĕх мар, халăх медицинин темĕнле ăслăлăхĕ, авалтанах юлнăскер, пулнă пулас. Ют çын, ачан çамкинчи пăнчă çинче чарăнса, ăна тӳрех куçран пăхса куçăхтарасран çав чăнахах та сыхлать, тенипе илткеленĕ Саня.
Часах, карăнкаласа, куçĕсене ыйхăланă ача пек сăтăркаласа, пĕр вăтăралла пуснă сарă çӳçлĕ, хĕрлĕ сăнлă лутрарах çамрăк кĕчĕ. Ку — Сухви пиччĕшĕ.
— Хăна пур-çке! — терĕ вăл, пырса Санькăна ал тытса, унтан сĕтел умне пукан çине ларчĕ те ыйхăллă сасăпа арăмне чĕнсе илчĕ. — Анукка! Çавăнта юлчĕ-и кăштах? Ăш хыпрĕ ман.
Сĕтел çине сăра кăкшăмĕ, пĕр тулли пулштух тухса ларчĕ, вучахра «ятлаçа-ятлаçа», çатăртатса-сурса йăмра çатраки çуна пуçларĕ.
Кĕçех çӳçне пуçтарса çыхма ĕлкĕрнĕ Сухви пĕр çĕклем тип шанкă йăтса кĕчĕ те, Саня çине куç уçса пăхмасăрах, именчĕклĕн пуçне чиксе, хăвăрт тĕпеле иртрĕ. Чăланта амăшĕпе тем пăшăлтатса илнĕ хыççăн каллех пӳртрен чупса тухрĕ.
Кăшт тăрсан вăл чăлт шурă та йĕпеннĕ шур çеçке пек витĕр курăнакан кĕпепе, аркине икĕ рет кăвак, хĕрлĕ хăю тыттарнă симĕс пурçăн саппунпа, шăлан çеçки тĕслĕ патис тутăрпа кĕчĕ. Хыçалта — ал лаппи сарлакăш пилĕк хуçламĕ, вăл çинçе пилĕке тирпейлĕн çупăрласа тăрать. Кĕпе аркинче икĕ рет чĕнтĕр тата виçĕ мăшăр ансăррăн хуçлатса çĕленĕ йăртăк çума-çум тăсăлать. Пылаклантарнă сăра часах пуç патне пычĕ. Çтаппан кăçал малтанхи аслати сасси анăçалла авăтса кайни çинчен, çавăнпа, вăл шутланă тăрăх, Микул кунĕ иртмесĕр çумăр çăвас çукки тĕрĕс пулни çинчен каларĕ. «Кăçал якуричченех ăшă анчĕ, чĕкеçсем килчĕç. Сурăм пуххи хыççăнхи кунсем сивĕрех пулаççĕ», — терĕ.
Саня итлесе çеç ларчĕ: халăхăн çанталăк паллисене вăл пĕлмест.
Сухви кантăк умĕнче, хăнапа тӳртĕнрех ларса, те тĕрĕ тĕрлет, те сăмса тутри хĕрри пӳклет.
Вăл Саня килнĕренпе те çăвар уçмарĕ-ха. Саня унăн сассине те илтмерĕ. Тутине чăпăрт тытса ларакан хĕр Саня хăй çинелле пăхман чух ун еннелле хăвăрт куç ывăта-ывăта илет. Саня, хĕре хирĕçех ларать пулин те, ун çинелле ăнсăртран пек çеç пуçне çĕклекелет.
Тутăр кĕтесси хĕррипе Саньăпа тăп ларакан лĕпĕш çунатти пек вăрăм куç хăрпăкĕсем курăнаççĕ. Вĕсем, Саня хĕр çине пăхсанах, такам кĕтмен çĕртен пырса перĕннĕ пек, канăçсăррăн мăчлатма тытăнаççĕ.
Çтаппанпа Саня икшер черкке сыпнă тĕле алăк яриех уçăлчĕ те, пӳрте хашкине ернĕ Меркури, пĕр вăтăр пиллĕксенелле çывхарнă çинçешке те типшĕм арçын кĕрсе тăчĕ. «Улакурак какай шăршине вуникĕ çухрăмран сиснĕ пек, Меркури те сăра-эрех шăршине таçтанах сисет», — теççĕ ун пирки ялта. Меркури, черкке тĕлнех çакланнă пирки «хуняма савать иккен мана» текелесе, пурне те ал тытса тухрĕ те сĕтел пуçне ларчĕ. Çтаппан ăна çине-çинех темиçе черкке эрех тултарса пачĕ.
Çук сăмахранах калаçу тума ăста Меркури хăй калас сăмахне шутарса пыма кам та пулин çăвар уçасса çеç кĕтрĕ.
— Тем шăмшак сурать-ха паян… Те ыран-паян çумăр пуласса, — терĕ карчăк, ăна сăра курки тыттарнă май.
— Çумăрĕ-мĕнĕ, — терĕ Меркури, — ватăлатăн пулĕ ĕнтĕ, кинеми. Туйи кĕскелсех пырать пуль. Хĕрӳсене качча парса та пĕтереймĕн ак.
— Хĕрĕсем кайĕç-ха вĕсем. Шăтăклă шăрçа çĕрте выртман.
— Выртĕç те, кинеми. Хĕрне хăвăнах качча памалла. Вăхăт çитнĕ ĕнтĕ. Акă каччă ларать. Мĕнрен начар? Тавай туй тăвар…
Меркури те шӳт тăвать, те чăнласах калать — ун сăн-питĕнчен ку пачах палăрмасть. Сухви Меркури сăмаххисене илтсен хăвăрт пӳртрен тухса кайрĕ.
Санькăна та ăшă пулчĕ. Вăл, уçăлма тесе, тулалла тухасшăнччĕ çеç — ун çумне Меркури куçса ларчĕ те ăна мăнкăмăллăн çурăмĕнчен çапса илчĕ.
— Ĕç тухать, — терĕ вăл, унтан Саня хăлхи патнех тем пăшăлтатса вăрттăн сăмах калас пек пĕшкĕнчĕ те: — Ĕç тухать! — терĕ хыттăнах.
Çĕнĕ комментари хуш
Шухăшсем
Миçе çын пăхнă е вуланă ? 647 ...
Питĕ чуна пырса тивекен сăвă...
Ĕлĕк , вуншар çул каялла , тейĕпĕр , вул...
Пĕр калаврах ĕç-пуçĕ целăй романлăх !!!
Мана питĕ килĕшрĕ...
Вуланă ...
Енчен те " кĕрхи кунсем иртмеççĕ кăлăх"п...
Тем, сăвăн тĕллевне ăнланаймарăм, каçарă...
Ара , криминал та ку ! Çавăнпа та КУЛĂШЛ...
"Виççĕмĕш страница çитсен сасăпах кулкал...