Электронлă вулавăш

1-мĕш сыпăк. Том вылять, çапăçать, тарать

— Том!

Хирĕç чĕнекен пулмарĕ.

— Том!

Каллех хирĕç чĕнекен пулмарĕ.

— Тĕлĕнмелле. Ăçта кайса кĕме пултарчĕ-ха çав ача?.. Том!

Çаплах хирĕç чĕнекен пулмарĕ.

Полли мăнаккăшĕ куçлăхне сăмси çинелле антарса лартрĕ, куçлăх çийĕпе пӳлĕмелле йĕри-тавра пăхса илчĕ; унтан куçлăхне çамки çинелле хăпартса куçлăх айĕпе пăхрĕ... Ача пек пĕчĕк япала шыраса тупмалла чух вăл нихăçан та куçлăх витĕр пăхмасть, мĕншĕн тесен çак куçлăхĕ унăн параднăй куçлăх — чĕри мухтанмалли япала. Ăна вăл кирлĕшĕн мар, илемшĕн çеç тăхăннă; ун витĕр пăхни икĕ хут питлĕх витĕр пăхнипе пĕрех. Малтан вăл нимĕн тума аптăрарĕ, унтан пӳлĕмри сĕтел-пукан илтмеллех хыттăн çапла каларĕ:

— Лек-ха ман алла, эпĕ сана...

Вăл сăмахне каласа пĕтермесĕрех пĕкĕрĕлчĕ те кравать айне щеткăпа пăлхатма тапратрĕ. Анчах, кушаксăр пуçне, нимĕн те, тупса кăлараймарĕ.

— Мĕнле ача пулчĕ ку! Ĕмĕрне те ун пеккине курман!

Вăл яр-уçă алăк патне утса пычĕ, алăк сули çине тăрса, хăй пахчинчи ухмах курăк пусса илнĕ помидор йăранĕсем çинелле пăхрĕ. Том унта та курăнмарĕ. Вара май çитнĕ таран инçерех илтĕнтĕр тесе, сассине хулăнлатрĕ:

— То-о-о-м, ăçта эс?! — тесе кăшкăрчĕ.

Хыçалта хуллен кăштăртатни илтĕнчĕ. Карчăк каялла çаврăнса пăхрĕ те аяккалла шăвăнма тăнă ачана çавăнтах пиншак аркинчен ярса илчĕ.

— Э-э, паллă ĕнтĕ. Чăлана пырса пăхмаллаччĕ-çке манăн. Мĕн турăн-ха эсĕ унта?

— Нимĕн те туман.

— Нимĕн те?! Аллуна пăх-ха. Тутуна та. Мĕнпе вараласа пĕтертĕн-ха?

— Пĕлместĕп, мăнакка!

— Эпĕ пĕлетĕп! Варени вăл, акă мĕн! Çав варение тивсен, пĕçертетĕп тесе сана çĕр хут та каланă. Пар-ха кунта çав хулла, тирне сĕветĕп санне!

Çинçе хулă чăш! тесе шăхăрни илтĕнчĕ сывлăшра. Хăрушлăхран тарса хăтăлма май çук темелле.

— Эй, мăнакка, мĕн унта, сирĕн çурăмăр хыçĕнче!

Мăнаккăшĕ каялла çаврăнчĕ те, инкекрен хăтăлас тенĕ пек, юбки аркине пуçтарса тытрĕ. Çав самантра ача, çӳлле хӳме çине упăхса кайса, вĕлт çеç куçран çухалчĕ.

Мăнаккăшĕ малтанах тĕленсе хытса тăчĕ, унтан кăмăллăн кулса ячĕ.

— Ах, мур ачи! Ну ача! Нивушлĕ мана нихçан та ăс кĕрсе çитмест? Сахал лартнă-и вăл мана? Ватă ухмахран ухмаххи никам та çук-мĕн. Ахаль калаçмаççĕ çав: «Ватă йытта çĕнĕ йăлана хăнăхтарас çук», — тесе. Çитменнине тата, ачи те кашни кун мĕн те пулин çĕнни шутласа кăларать: ăçтан чухласа илĕн-ха? Вăл мана мĕн таран асаплантарма юранине пĕлет тейĕн, эпĕ çилленсе кайсан, çавăнтах аяккалла вĕçтерет е пĕр-пĕр пустуй япала çинчен каласа мана култарса ярать, вара çиллĕм иртсе каять те ăна хулăпа лайăхрах вĕрентмешкĕн аллăм çĕкленеймест. Эпĕ хамăн мĕн тумаллине тумастăп, мана уншăн турă каçартăр. «Кам хулă тытмасть, çав ачана пăсать», — тенĕ турă çырнинче. Эпĕ, çылăхлăскер, ăна ачаш усратăп, çавăншăн пире иксĕмĕре те лекет-ха. Пĕлетĕп, унăн пуçĕнче туллиех тĕрлĕрен ухмахла шухăшсем. Анчах манăн мĕн тăвас-ха? Апăрша ачи, вăл ман вилне йăмăкăн ывăлĕ вĕт-ха, ăна хулăпа çаптарса илмешкĕн ниепле те хал çитмест манăн. Патак лекесрен хăтăлма май килсен, эпĕ ӳкĕнсе асапланатăп, лектерсессĕн вара — ăна хĕрхеннипе ватă чĕрем çурăлса каяслах ыратать. Тĕрĕс, тĕрĕс каланă турă çырнинче: «Этем ĕмĕрĕ кĕске те пит хурлăхлă», — тенĕ. Юрĕ-çке! Паян вăл уроксенчен тарчĕ, класа та каймарĕ: кăнтăрларанпа мĕн каç пуличченех кахалланса çӳрĕ ĕнтĕ, ыран вара манăн ăна лектересех пулать — йывăр ĕç тума кĕртсе лартас-ха. Пур ачасемшĕн те праçник пулакан вырсарникун ăна ĕçлеттерни лайăх мар пулин те, урăхла май çук: ĕçе вăл тĕнчере темĕнрен те ытларах кураймасть, манăн хамăн тивĕçе хăçан та пулин пурнăçа кĕртес пулать, унсăрăн эпĕ пăсса пăрахатăп ачана.

Том, чăнах та, кунĕпех уссăр çапкаланса çӳрерĕ, вăхăтне вăл ытлашшипех те савăнăçлă ирттерчĕ. Киле час таврăнмарĕ, каçхи апата лариччен Джим ятлă негр ачине ыран валли вутă татса пама çеç, тĕрĕссипе каласан, хăй мĕн хăтланса çӳрени çинчен каласа пама çеç ĕлкĕрче вăл. Томăн шăллĕ Сид (тăван шăллех мар, аçаçурин ывăлĕ) хăйне хушнă ĕçе туса та çитернĕччĕ ĕнтĕ (ăна турпаспа çункав пуçтарма хушнă-мĕн), мĕншĕн тесен вăл итлекен, йăваш лча, нихăçан та ашкăнмасть, аслисене кӳрентермест.

Савăтран сахăр катăкĕсем йăкăрта-йăкăрта каçхи апатне çинĕ хушăра Полли мăнаккăшĕ ăна тĕрлĕрен, питех те чее ыйтусем пачĕ, хăй лартакан «серепесене» Том пырса лекĕ те каламалла маррине те астумасăр персе ярĕ тесе ĕмĕтленчĕ вăл. Ытти юмарт çынсем пекех, Томăн мăнаккăшĕн те кăшт хăйĕнпе хăй мухтанас йăли пулнă: çын вăрттăнлăхне вăлтса пĕлес ăсталăх пур тесе шутланă вăл.

— Том, — терĕ хайхи мăнаккăшĕ, — паян шкулта чылай ăшă пулчĕ пулĕ?

— Çапла, мăнакка.

— Шутсăр ăшă, чăнах вĕт?

— Çапла, мăнакка.

— Санăн вара шыва кайса кĕрес килмерĕ-и?

Тома ку сăмахсенче темĕскер ырă марри пур пек туйăнчĕ, вăл кăшт шикленме те тытăнчĕ. Вăл мăнаккăшне питрен тӳрех пăхрĕ, анчах мăнаккăшĕн пит-куçĕ пĕртте улшăнман. Том вара çапла каларĕ:

— Çук, мăнакка, питех кĕрес килмерĕ.

Карчăк Томăн кĕпине аллипе хыпашласа пăхрĕ.

— Пурпĕр эсĕ пит тарламан пулас, — терĕ вăл.

Вара хăйне хăй каллех мухтаса илчĕ: «Том кĕпи типпине эпĕ питĕ чеен пĕлтĕм-çке. Манăн пуçри шухăша никам та сисеймере», — терĕ. Анчах Томĕ çил ăçталла вернине чухласа та илме ĕлкĕрчĕ çав, хăйне татах ыйтусем париччен çапла каласа та хучĕ:

— Уçăлас тесе, эпĕр пуçсене насус айне тытрăмăр. Манăн çӳç халĕ те йĕпе-ха. Акă, курăр, — терĕ.

Мăнаккăшĕн вара хăйне хăй ӳпкелемелле пулса тухрĕ: «Том айăпне çав тери лайăх кăтартакан япалана епле астăваймарĕ-ха вăл?» Юрать, унăн пуçне çĕнĕ шухăш пырса кĕчĕ.

— Том, пуçна насус айне тытас тесе, эсĕ кĕпе çухине эпĕ çĕлесе лартнă тĕлтен сӳтсе ямарăн пулĕ-çке? Тӳмӳне вĕçертсе кăтарт-ха!

Томăн хăрасси-тăвасси пĕтрĕ. Вăл пиншакне уçса кăтартрĕ. Кĕпе çухи малтан епле çĕлесе лартнă, çавăн пекех.

— Ну, юрĕ, юрĕ. Кай! Эсĕ шкула та кайман, шыва та кĕнĕ пулĕ тесе шухăшланăччĕ эпĕ. Юрать, эпĕ çилленместĕп: эсĕ улталама хăтланатăн пулин те, чылай чухне лайăх та пулатăн иккен.

Карчăк, хăй чеелĕхĕнчен нимĕн пайтине курмарĕ пулин те, малашне Том хăйне итлекен пулĕ тесе хĕпĕртерĕ.

Çав вăхăтра вĕсен калаçăвне Сид хутшăнчĕ.

— эсĕр унăн кĕпи çухине шурă çиппе çĕлене пек астăватăп эпĕ, кунта, пăхăр-ха, çиппи хура, — терĕ.

— Чăнах, эпĕ шурă çиппе çĕленĕччĕ!.. Том!..

Анчах Том ку калаçу малалла тăсăласса кĕтсе тăмарĕ: «Ну, пĕрре лектеретĕп сана, Сидди!» — тесе кăшкăрса пӳлĕмрен тухса тарчĕ.

Шанчăклă çĕре пытанса ларсан, вăл хăйĕн пиншакĕ çухи çумне тирсе лартнă икĕ пысăк йĕпе астуса пăхрĕ. Пĕр йĕпне хура çип тирнĕ, тепĕрне — шурă çип.

— Сид каламан пулсан, вăл астăвас та çукчĕ. Мăнакка та аван-çке: пĕрре унăн хура çип пулать, тепре — шурă. Çĕлесчĕ яланах, пĕр тĕслипе, ахаллĕн ирĕксĕрех унта аташса кайăн... Сидне çавах лектеретĕп-ха, — лектермесен, çăва патнех каймалла пултăр.

Том пĕтĕм хула мухтанмалăхах примерлă ача пулман. Уншăн вăл кам примерлине питĕ аван пĕлнĕ. Пĕлне те çав ачана курайман.

Тепĕр икĕ минутранах е маларах та вăл пĕтĕм хуйхи-суйхине манса та кайрĕ. Унăн хуйхи-суйхи мăн çын хуйхи-суйхинчен çăмăлрах пулнăран тата хăйĕн пуçне çак минутра тепĕр çĕнĕ пысăк шухăш пырса кĕнĕрен манчĕ вăл ăна. Çитĕннисем те çавăн пекех, хăйсене пĕр-пĕр çĕнĕ шухăш илĕртме пуçласан, унчченхи хуйха манаççĕ. Тома çак вăхăтра пĕр ытармалла мар çĕнĕ япала илĕртсе ячĕ: хăй паллакан пĕр негртан вăл шăхăрма вĕренчĕ. Том тахçанах ĕнтĕ çав ĕçе ирĕкре лайăхрах вĕренесшĕнччĕ. Негрĕ кайăкла шăхăрать. Сассине вăл, кайăк пекех, тĕлĕнмелле лайăх янраттарать, ун пек тумашкăн чĕлхене час-час çăвар маччи çумне тĕрте-тĕрте илмелле. Çакна епле тунине, вулаканăм, ху хăçан та пулин арçын ача пулнă пулсан, астăватăн пулĕ. Çине тăрсах тăрăшса хăтланнипе Том çак киленĕçлĕ ĕçĕн мелне-майне хăвăрт вĕренсе çитрĕ. Ача урам тăрăх савăнăçлăн утса пырать, шăхăра-шăхăра кĕвĕ кăларать. Вăл, пĕлĕт çинче çĕнĕ планета шыраса тупнă астроном пекех, питĕ хĕпĕртенĕ, анчах унăн савăнăçĕ тата уççăнрах палăрнă.

Çуллахи каçсем вăрăм. Тĕттĕм пулайман-ха. Сасартăк Том шăхăрма пăрахрĕ. Ун умĕнче пĕр палламан ача тăра парать, вăл хăйĕнчен кăшт çеç пысăкрах. Кирек мĕнле çĕнĕ çынна курсан та, Санкт-Петербургра¹, пĕчĕк те чухăн хулара, унпа пурте интересленнĕ. Ку арçын ачи вара питĕ аван тумланнăскер пулнă, праçник-мĕн мар — ун çийĕнче çав тери капăр тум. Тĕлĕнсе кайăн çав. Пуçĕнче питĕ селĕм шлепке. Кăвак пуставран çĕленĕ вĕр-çĕнĕ пиншакне тăп-тăп тӳмелесе лартнă, брюкийĕ те пиншакĕпе пĕр тĕслех. Эрнекун çеç пулин те, уринче унăн пушмак. Мăйне йăлтăркка галстук çыхнă. Пĕтемĕшпе илсен, вăл питĕ шукăль курăнать, çак Тома тӳсмелле мар тарăхтарса ячĕ. Ун çине пăхнăçемĕн хăйĕн тумĕ тата начартарах пек туйăнчĕ Тома. Вăл вара, çав шукăль тумтире курайманнине палăртса, хăйĕн сăмсине тата хытăрах каçăртрĕ. Ачасем иккĕшĕ те пĕр сăмах та чĕнмерĕç. Пĕри ура ярса пуссанах, тепри те пĕр утăм пусрĕ, — анчах унăн аяккалла, ункă майлă çаврăнса пусмалла пулчĕ. Куçа-куçăн пăхса вĕсем питĕ нумайччен тăчĕç. Юлашкинчен Том çапла каларĕ:

— Эпĕ сана пĕçерккĕ пама пултаратăп, — терĕ.

— Парса пăх-ха, эппин.

— Пултаратăп та, хĕртетĕп те!

— Çук, эсĕ пултараймастăн!

— Çук, эпĕ пултаратăп!

— Çук, пултараймастăн!

— Çук, пултаратăп!

— Пултараймастăн!

— Пултаратăп!

— Пултараймастăн!

Ырă мара систерсе, вĕсем шăпах пулчĕç.

— Эсĕ мĕн ятлă? — тесе ыйтрĕ юлашкинчен Том.

— Сана мĕн ĕç?

— Акă кăтартăп эпĕ сана, ман мĕн ĕç пуррине.

— Кăтарт-ха. Мĕншĕн тата кăтартмастăн?

— Тата икĕ сăмах çеç кала, кăтартатăп та.

— Икĕ сăмах! Икĕ сăмах! Икĕ сăмах! Акă сана. Ну?

— Ак епле маттурскер! Хĕнес тесен, эпĕ сана хăрах алапа хĕнеме пултаратăп, хăрах алла çурăм хыçне çыхса лартсан та.

— Ма хĕнеместĕн-ха, эппин? Хĕнеме пултаратăп, тетĕн вĕт.

— Хĕнетĕп те, ман çума çыпçанатăн пулсăн.

— Эй-эй-эй! Санашкаллисене курккаланă-çке эпир!

— Капăрланса лартнă та, тем пекех чаплă кайăк тесе шухăшлатăн пулĕ ĕнтĕ хăвна ху! Ой, шлепки мĕнле!

— Ну-ка, çапса ӳкер-ха ăна манăн пуç çинчен! Вара сана мăйăр туянмалăх та парăп...

— Суятăн!

— Эсĕ ху суятăн!

— Хăратать çеç, хăй хăравçă-ха!

— Юрĕ, каях аяккалла!

— Эй, итле-ха эсĕ: чарăнмастăн пулсан, санăн пуçна çапса вататăп!

— Ватмасăр! Ой! ой! ой!

— Тататăп та!

— Мĕн кĕтсе тăратăн-ха тата? Мĕн пермаях хăрататăн, тăвассине нимĕн те тумастăн? Хăратăн курăнать?

— Шухăшламастăп та хăрамашкăн!

— Çук, хăратăн!

— Çук, хăрамастăп!

— Çук, хăратăн!..

Шăпланаççĕ. Пĕр-пĕрне куçсемпе çиеççĕ, пĕр вырăнта тăпăртатаççĕ, çĕнĕрен ункă туса çаврăнаççĕ.

Юлашкинчен вĕсем хулпуççийĕсемпе пĕр-пĕрне перĕнсе тăраççĕ.

— Кай кунтан! — тет Том.

— Ху кай!

— Каяс теместĕп.

— Эпĕ те каяс теместĕп.

Çапла вĕсем пите-питĕн пăхса тăраççĕ, иккĕшĕ те хăрах урине малалла пуснă. Пĕр-пĕрне кураймасăр, шăтарас пек пăхса, вĕсем мĕнпур вăйпа пĕрне-пĕри тĕртме тытăнаççĕ. Анчах нихăшĕ те çĕнтереймест. Вĕсем нумайччен тĕртĕшеççĕ, пичĕсем те кĕренленсе каяççĕ. Юлашкинчен ывăнаççĕ те тĕрткелешме пăрахаççĕ, анчах кашниех малтанхи пекех сыхланса тăрать-ха. Том çапла калать:

— Эсĕ хăравçă, йытă çури эсĕ. Эпĕ хамăн пиччене каласа кăтартатăп. Вăл сана кача пӳрнипех пĕçерккĕ пама пултарать. Эпĕ ăна калатăп, вăл сана хĕнет.

— Шутсăрах хăратăп эпĕ сан пиччӳнтен. Манăн хамăн та пичче пур, санăннинчен те пысăкрах, вăл санăн пиччӳне ав çав хӳме урлă та тытса пеме пултарать.

Пиччĕшĕсене иккĕшĕ те вĕсем пуçран шутласа кăларнă.

— Суятăн!

— Темĕн те калăн эсĕ!

Том урари пуç пӳрнипе тусан çинче йĕр турĕ те çаплă каларĕ:

— Çак йĕр урлă каç анчах, эпĕ сана питĕ хытă хĕнетĕп, вырăнтан та тапранаймăн. Йĕр урлă каçма ан хăйнă пултăр.

Ют ача çавăнтах васкаса йĕр урлă каçрĕ те:

— Пăхар-ха, эппин, эсĕ мĕнле хĕртнине, — терĕ.

— Хăп манран! Калатăп сана, хăп луччĕ.

— Эсĕ ху каларăн вĕт — мана хĕнетĕп тесе. Ма хĕнеместĕн-ха?

— Мана икĕ цент парсан, сана тытса хĕнеместĕп-тĕк, çĕр çăттăр мана.

Ют ача кĕсйинчен икĕ пысăк пăхăр укçа кăларчĕ те, мăшкăлласа, Тома пама тăчĕ.

Том ăна алăран çапрĕ те, укçи çĕре ӳкрĕ.

Çав самантрах ачасем, иккĕшĕ те кушаксем пек çыхланса ӳксе, пылчăк çинче йăваланма тапратрĕç. Вĕсем пĕрне-пĕри çӳçрен, пиншакĕсенчен, йĕмĕсенчен турткалаççĕ, чĕпĕтеççĕ, сăмсисенчен чаваççĕ. Юлашкинчен, çав пăтрав кăштах йĕркене кĕрет, çапăçу тĕтĕм-сĕрĕмĕнче тăшманĕ çине хăпарса ларнă Том ăна чышкăпа кӳпкелени курăнса каять.

— Каçару ыйт! — тет вăл.

Ют ача çăлăнма хăтланса тапкаланать. Чунĕ кӳтсе çитнипе йĕрет вăл.

— Каçару ыйт! — тет Том, татах кӳпкеме тапратса.

Юлашкинчен, ют ача каçару ыйтса мăкăртатса илет, Том вара ăна:

— Ку сана ăс парĕ-ха. Тепĕр чухне ăспăрах пул, урамра ху кама тивнине асăрхасарах пăх, — тесе ирĕке ярать.

Ют ача, тумĕ çинчен тусанне силлесе, макăрнипе нăшлата-нăшлата, вăхăчĕ-вăхăчăпе каялла çаврăна-çаврăна пăхса, пуçне сулласа аяккалла танккарĕ. «Тепĕр чухне сана ярса илсессĕн тата хытăрах кăтартăп-ха», — тесе, Тома юнарĕ вăл. Том, ăна мăшкăлласа, хăй çĕнтернипе мăнкăмăлланса, килнелле утрĕ. Анчах вăл хăй палламан ача еннелле çурăмĕпе çаврăнсанах, лешĕ Тома чулпа яра пачĕ те хулпуççи шăммисем хушшипе лектерчĕ, хăй вара антилопа пекех тарма тапратрĕ. Том ун хыççăн килне çитичченех хăваласа чупрĕ, çапла вара вăл хăйĕн тăшманĕ ăçта пурăннине пĕлчĕ. Тăшмана çапăçма чĕнсе, вăл калинкке патĕнче пăртак тăчĕ, анчах тăшманĕ тухасшăн пулмарĕ, чӳречерен пăхса пит-куçне апла та капла çеç пăркаласа мăшкăлларĕ. Юлашкинчен, тăшман амăшĕ тухрĕ те Тома эсĕ киревсĕр ача, пăсăлнă, тӳрккес ача тесе пĕтерчĕ, ăна аяккалла кайма хушрĕ. Том пăрахса кайрĕ, анчах кайнă чухне: «Эпĕ ку таврашрах çӳретĕп, вăл ача тухасса сыхлатăпах», — тесе хăварчĕ.

Киле вăл каçхине, вăхăт нумай иртсен тин, таврăнчĕ, пӳрте чӳречерен хуллен кĕчĕ пулин те, мăнаккăшĕ тĕлнех пулчĕ. Унăн пиншакĕпе йĕмĕ мĕн тĕслĕ пулса кайнине курсан, мăнаккăшĕн Тома уявра ĕçлеттерес тесе шухăшланă шухăшĕ алмаз пекех çирĕпленчĕ.

2-мĕш сыпăк. Пит аван маляр

Шăматкун çитрĕ. Таврара çуллахи çутçанталăк çиçсе ялтăрать. Кашни çын чĕринче юрă янрать. Кашни çын пичĕ савăнăçлă, кашни çын утти патвар. Шурă акаци чечекре, сывлăша тутлă шăршă тулнă. Хула тĕлĕнче çӳлелле хăпарса тăракан Кардиф тăвĕ ешĕллĕн курăнать. Вăл ту, хуларан пăхсан, пур тĕлтен те питех те тĕлĕнмелле те чаплă вырăн пек туйăнать.

Том алла пĕр витре известь тата вăрăм мелке тытса урама тухрĕ. Вăл хӳмене куçпа пăхса илчĕ те, пĕр самантрах уншăн таврари çутçалталăк хăйĕн мĕнпур савă-нăçне çухатнă пек туйăнса кайрĕ, унăн чĕри пăчăртанса илчĕ. Вăтăр ярд² тăршшĕ сарлака хӳме, тăхăр фут çӳллĕшскер! Томшăн пурнăç ниме юрăхсăр япала пек, ĕмĕр Ирттересси йывăр çĕклем пекех туйăнса кайрĕ. Йывăррăн сывласа вăл мелкене известь ăшне чиксе, илчĕ те çӳлти хăма тăрăх сăтăрчĕ, унтан тепĕр хут, татах тепĕр хут сăтăрчĕ те чарăнса тăчĕ: темĕн сарлакăш сăрламан хӳмепе танлаштарсан, шурă ярăм нимĕн чул та мар-çке! Чунтанах хурланнипе вăл йывăç тавра тытнă карта çине упăхса ларчĕ. Хапхаран Джим шăвăç витре тытса, «Буффало хĕрĕсем» çинчен юрă юрласа, сиккелесе чупса тухрĕ. Хулари насусран шыв йăтасси Томшăн яланах питĕ усал ĕç пулнă, анчах, халĕ вăл хаваслансах çав ĕçе тытăннăччĕ. Вăл насус патĕнче яланах халăх нумай пуçтарăнни çинчен аса илчĕ: шуррисем, мулатсем³, хура ӳтлисем, арçын ачасемпе хĕрачасем хăйсен черечĕ çитессине кĕтсе тăраççĕ, вылямалли япаласене улăштарса суту тăваççĕ, тавлашаççĕ, çапăçаççĕ, ашкăнаççĕ. Том çакна та астуса илчĕ: çăл патне çитме çĕр аллă утăмран ытла мар, çапах Джим нихçан та пĕр-ик сехет иртмесĕр шыв йăтса таврăнни пулман, кунсăр пуçне, ялан тенĕ пекех, ăна камăн та пулсан кайса чĕнме тивнĕ.