Отклик на интервью, данное Валери Тургаем Эрсубаю Янгарову для сайта «Idel.Реалии» (10 сентября 2016 г.) и озаглавленное "Не дам народу свернуть в небытие"
О зрелищной, игровой природе жизни и творчества Валери Тургая мне доводилось писать не раз (О новом имидже Валери Тургая. – Чӑваш ен, 1994, № 24; О возвращении Тургая на круги своя. – ЛИК Чувашии. 1995. № 4; Мӗнле пулмалла-ши чӑваш патшин? – Хыпар, 1995, ака, 4). Представление, данное Тургаем на сцене «Радио Свободная Европа/Радио Свобода», меня впечатлило.
Малалла...
Сергей Щербаков: Мог ли Симбирск в начале ХХ века стать столицей Чувашской Республики?
Не вопрос! Конечно, мог!
Саранск стал мордовской столицей .
Казань стала татарской столицей .
Чебоксары стали чувашской столицей .
Ижевск стал удмуртской столицей.
.............................................................
И так далее. Вплоть до того, что Биробиджан почему-то стал еврейским центром.
Ну а с Симбирском какая проблема? Нет проблем!
Чӑваш! Чӑваш!..
Сан ыйӑхлӑ уюсене,
Сан лӑпкӑ кӑмӑллӑ, ачаш,
Йӑваш-айван ялусене
Савмашкӑн манӑн халӑм ҫук.
Чӑваш тӗнчи ҫывхарнӑ чух
Чӑвашӑн чунӗ йӑваш-ши?
Анаслӑ ыйахӑн ӑшши —
Вырӑнлӑ-ши?.. Вырӑнлӑ-ши!..
Тӑван чӑваш хӑюллине,
Вӑл вӑйлине курасчӗ ман.
Чӑваш!..
Ҫӗклен те ҫунатлан!
Куҫна тёлле хӗвел ҫине.
(Ҫеҫпӗл Мишши. Чӑваш! Чӑваш!.. 1921)
«Мӗн тумалла? Чӑваш халӑхӗ малалла кайтӑр тесен мӗн тумалла?..» Ҫӗн йӗркелӳ (перестройка) пуҫланнӑранпах (1987) чӑваш ҫак ыйтун тупсӑмне уҫҫӑн (пуҫтарӑнса, пухусенче, ҫын ҫинче, пичетре, радио-телевиденире, мунчара, хӑнара…) шырать?
В Чебоксарской галерее «Серебряный век» Национальной библиотеки Чувашской Республики работает Персональная выставка художника, журналиста и литератора Владимира Галошева
Автор является ярким представителем национального изобразительного искусства. Причём, диапазон его творчества довольно широк. Например, Галошев рисовал традиционные карикатуры для газет и журналов, дружеские шаржи. Но также успешно занимался и новыми для Чувашии направлениями — мультипликацией и комиксами, дизайном обложек для аудиодисков, видеоклипов и презентационных видеофильмов.
Владимир Болгарский Патӑрьел пирки статья ҫырса кӑларчӗ.
Патӑрьел вырӑсланӑвӗ — никамшӑн та вӑрттӑнлӑх мар. Ӗнер-паянхи ыйту мар ку. Тахҫанах пуҫланнӑ процесс. Чӑннипе ку иртнӗ ҫирӗммӗш ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсенче пуҫланнӑ. Никита Сергеевич Хрущёв тивлечӗпе.
Анчах та, слапух Турра, Патӑрьел тӗппипех вырӑсланнӑ теме иртерех-ха.
Владимир Болгарский статйинче, тӗпрен илсен, ЗАГСпа ҫыхӑннӑ пӑтӑрмаха уҫса панӑ. Мӑшӑрланакансене чӑвашла саламламаҫҫӗ иккен унта ӗҫлекенсем. Интернетра Патӑрьел ЗАГСӗн сайчӗ пур.
Ҫӑка ҫулҫи ҫаврака,
Мӗн каласа ҫырнӑ-ши?
Эпир кунтан кайсассӑн
Мӗн каласа юлӗҫ-ши?
Ҫак юрра Освальд Шпенглер пӗлес пулсан, тен, «Европа вилӗмӗ» (Der Untergang des Abendlandes, 1918, 1922) кӗнекен эпиграфӗ тунӑ пулӗччӗ. Нимӗҫ философӗ шучӗпе, истори пулӑмӗсем ҫут ҫанталӑкри пулӑмсем пекех. Культурӑсем пӗр-пӗринчен хӑйсен эрешӗпе уйрӑлса тараҫҫӗ. «Ӑс-тӑн тӗрри» тет Шпенглер. Тӗнче, кун-ҫул тӗрри, ҫиелтен пӑхсан, тӗрлӗ, анчах та вӑл, ун уҫҫине тӗшмӗртсен (хатӗр, янтӑ уҫӑ ҫук – сӗмленӳ, тавҫӑру ӑна тупма май парать), аванах вуланать.
"Ашмарин ятне тӗлли-паллисӗр турткалама кирлӗ мар пуль. Ҫук унӑн апла калани.
Ашмарин — революционер, пӗрлӗхлӗх ӗҫлевҫи мар. Ахаль ӑславҫӑ ҫеҫ."
Ашмарина "ахаль ӑславҫӑ" теме хӑю ҫитерекен ахаль мар, ытарайми, иксӗлми циттатлӑхлӗпе хисеплӗ Agabazar хоспочина чӑваш чӗлхипе историне, культурине, сӑмахлӑхне юратуллӑ туйӑмпа пӗтӗм вӑйне парса ӗҫленӗ генийӗн сӑмахӗсене пӗлтерес, хам ҫав шухӑшсене пушӑ вырӑнтан аса илменнине кӑтартса парас терӗм.
Йӑвӑр шухӑшсем
Шупашкартан тухрӑм, тӳрех утрӑм,
Атӑл тӑвайккийӗ ҫине ухрӑм.
Акӑ куҫӑм умӗнче чӑваш ҫӗрӗ…
Тӑван ҫӗршыв тавра чунӑм вӗҫрӗ.
Атӑл шавланине итлерӗм:
Чуна лӑплантарса пули терӗм.
Анчах канӑҫсӑр чунӑм лӑпланмарӗ,
Пуҫран йӑвӑр шухӑш каймарӗ.
Тӑван ҫӗршыв, сана ӗненеттӗм,
Пулас мухтавлӑхна сисеттӗм...
Халиччен шанчӑкпа чӗре ҫунчӗ…
Паян теме сиссе ӗмӗт сӳнчӗ.
Шанчӑксӑр чунӑма сивӗ ҫапрӗ,
Сивӗннӗ чӗрере вӑйӑм чакрӗ.
Яшка. Ку ӳкерчӗке илнӗ вырӑн.
Чӑваш йышӗ тӗнчере ҫиҫӗмле хӑвӑртлӑхпа чакса пырать (1).
Чӑвашла калаҫакансен, чӑваш чӗлхипе хӑйсен пурнӑҫӗнче куллен усӑ куракансен йышӗ тата хӑвӑртрах чакать (2).
Чӑваш тӳре-шари пур. Чӑваш Наци Конгресӗ пур. Мӗн шутлаҫҫӗ, мӗн палӑртаҫҫӗ вӗсем чӑваш халӑхӗн хальхи аталанӑвӗн тӑрӑмне шута илсе?
Ку тӗлӗшпе мӗн каланисене унтан-кунтан хӑлхана чикнӗ май, куҫ умне акӑ мӗн тухса тӑрать.
Пӗчӗк чухне, 1960-мӗш ҫулсен вӗҫӗнче, 1970-мӗшсен пуҫламӑшӗнче вӗренӳ ҫулӗ пуҫланиччен пире шкулта ҫӗнӗ кӗнекесем паратчӗҫ: чӑвашлисене, вырӑслисене… Ҫӗнӗ кӗнекесенчен ырӑ, тутлӑ шӑршӑ кӗретчӗ. Инҫетри Шупашкартан ярса панӑ кӗнекесем темӗскерле чӑваш ӳкерчӗкӗсемпеччӗ, чуна туртакан тӑван шрифтпа тата илӗртӳллӗрех, кӑсӑклӑрахчӗ… «Тӑван Атӑл», «Ялав» журналсене тупма ҫукчӗ. «Пионер сассине» чӑтаймасӑр кӗтсе тӑнӑ. Кампурпа Ваҫҫук ҫинчен юратса вуланӑ. Чӑвашла куҫарнӑ киносене курма ҫынсем хаваспа лӑк тулли пуҫтарӑнатчӗҫ.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (26.06.2024 03:00) сайра пӗлӗтлӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 745 - 747 мм, 13 - 15 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 2-4 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа хӗвеланӑҫ енчен вӗрӗ.
Очередной акт балета Валери Тургая «Унижая других возвышаю себя»
Стратегический шок
Художник воссоздаёт Чувашский мир
Agabaz валли Ашмарин
Шурӑ Шупашкарти сак айӗнчи чӑваш чӗлхи
+20.3 °C