«Чӑваш Республикин РТПЦ» РТРС уйрӑмӗ раштавӑн 26-мӗшӗнче Шупашкарта цифрӑллӑ телекурава хута янӑ. Хальлӗхе вӑл тӗрӗслев шайӗнче ӗҫлет. Ӑна DVB-T2 стандартри 46 ТВК (670–678 МГц) канал ҫинче тытма пулать. Паянхи куна пӗрремӗш мультиплексӑн каналӗсемпе кӑна тивӗҫтереҫҫӗ-ха.

Телекурава цифрӑлла парса тӑма 250 Вт хӑватлӑ HARRIS UAX-250DV передатчикпа усӑ кураҫҫӗ. Вӑл пурӗ 457 пин ҫын пурӑнакан лаптӑка ярса илет иккен.

2009 ҫулта йышӑннӑ федераллӑ тӗллевлӗ программӑпа килӗшӳллӗн 2015 ҫул тӗлне кашни ҫынна тӳлевсӗр 20 каналран сахал мар тивӗҫтермелле. Сӑмах май, цифрӑлла телекуравӑн пӗрремеш мультиплекса пурӗ 10 телеканал тата 3 радио кӗрет. Вӗсен йышӗнче «Пӗрремӗш канал», «Раҫҫей-1», «Раҫҫей-2», «НТВ», «Пиллӗкмӗш канал», «Раҫҫей-К», «Раҫҫей-24», «Карусель», «Раҫҫейӗн обществӑлла телекуравӗ», «Центр ТВ» телеканалсем пур. Ҫавӑн пекех «Вести ФМ», «Радио Маяк», «Раҫҫей радиовӗ» радиостанцисем кӗнӗ.

Кунта сӑмах Шупашкарти шкулсем пирки пырать. «Хӑрушсӑр шкул» программӑна пурнӑҫласа пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан мӗнпур шкула видеокамерӑсем вырнаҫтарнӑ иккен. Чӗлхесӗр «хуралҫӑсем» вӗренӳ учрежденине кӑна мар, ун тавралли территорие те пӑхса тӑраҫҫӗ. Камерӑсем халь пулса иртекен самантсене ӳкернисӗр пуҫне маларах сӑнарланине те упраҫҫӗ иккен.

Ҫитес ҫул вара Шупашкарти шкулсем тавралли картасене ылмаштарма тытӑнасшӑн. Территорие пырса кӗнӗ ҫӗре шлагбаумсемпе турникетсем вырнаҫтарасшӑн иккен. Ҫавсем ачасене шкулта сыхлама-асӑрхама питех те кирлӗ-мӗн.

Шупашкара ыран Олимп ҫулӑмӗ килсе ҫитессине маларах эпир хыпарланӑччӗ. Аса илтеретпӗр, ҫавна май ирхи вунӑ сехетрен пуҫласа каҫхи вунӑ сехетчен тӗп ҫулсем ҫинче транспорт ҫӳрессине чараҫҫӗ. Харпӑр хӑй машинисене те ҫав кун гаражсемпе стоянкӑсенчен кӑлармасан аванрах-тӑр.

Олимп ҫулӑмӗ килнине пула ыран Чӑваш Енӗн тӗп хулинче канма сӗннӗ. Ун пек сӗнӗве хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков ятарлӑ йышӑну кӑларсах ҫирӗплетнӗ. Ача-пӑча пахчисенче тӑрӑшакансен ҫапах та ӗҫлеме тивӗ. Шкулсенче вара 1–4-мӗш классене кӑна вӗрентӗҫ. Аслӑ классем валли «Сывлӑх кунӗ» тесе ҫирӗплетнӗ. Вӗрентекенсем каланине ӗненсен, аслӑ классенче вӗренекенсем ыран Олимп ҫулӑмне кӗтсе илме тухӗҫ.

Паян Шупашкарта Хӗл Мучин резиденцийӗ ӗҫлеме тытӑннӑ. Ӑна кӑҫалхипе 8-мӗш хут уҫаҫҫӗ. Хӗл Мучие курма республикӑри ачасем кӑна мар, ун тулашӗнчисем те килни пирки хыпарлать Шупашкар хула администрацийӗн пресс-служби. Резиденцие уҫнӑ май Хӗл Мучи патне янӑ чи лайӑх ҫырусен авторӗсене палӑртаҫҫӗ иккен. Хӗл Мучи хӑй те шӑпӑрлансене ҫыру ярса хуравлать-мӗн.

Ҫывхарса килекен Ҫӗнӗ ҫула халалласа хальхи вӑхӑтра тӗрлӗ мероприяти иртет. Вӗсене кӑрлачӑн 13-мӗшӗчченех йӗркелеме палӑртнӑ. Ҫак тапхӑрта пурӗ 1 700 ытла мероприяти пулмалла иккен. Йӗркелӳҫӗсем вӗсене 120 пин ытла ҫын хутшӑнасса шанаҫҫӗ.

Шупашкарӑн Ленин районӗнче ҫамрӑксен правительстви йӗркеленнӗ. Ҫӗнӗ ҫул ҫитнӗ май вӗсем вырӑнти хӑйтытӑмлӑх уйрӑмӗсемпе пӗрле «Хӗл Мучине чӗнсе-и?» проект пурнӑҫлама тытӑннӑ. Чи малтанхи хут ачасене савӑнӑҫ кӳме И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗн студенчӗсем хутшӑнчӗҫ. Ҫӗнӗ Лапсар посёлокӗпе «Рябинка» (чӑв. Пилеш) микрорайон ачисемшӗн Хӗл Мучипе Юрпике пулма Кабардаев Дмитрий, Романова екатерина, Шогулин Александр, Школьникова Екатерина хаваспах килӗҫшрӗҫ.

Юмах тӗнчин тумтирне тӑхӑнса ҫамрӑксем ачасене кӑна мар, ваттисене те саламларӗҫ. Шӑпӑрлансем, паллах, парнесемсӗр юлмарӗҫ.

Сӑнсем (7)

Шупашкарти Ленин районӗн официаллӑ сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх паян уйрӑм кил-ҫурт талкӑшӗнчи ҫулсене юртан епле тасатнине тӗрӗсленӗ иккен. Ҫурт-йӗрти комуналлӑ хуҫалӑхпа хӑтлӑх пайӗн специалисчӗсем Пушкин, Пасар тата Колхоз урамӗсене ҫитсе курнӑ. Ҫавӑн пекех вӗсем хӑйсен сӑмсисене Дача тӑкӑрлӑкне те чикнӗ тет. Тӗрӗслев ҫул-йӗре йӗркеллех тытнине кӑтартса панӑ имӗш.

Каласа хӑварас пулать, раштавӑн 31-мешӗччен уйрӑм кил-ҫурт таврашӗнчи ҫулсене УММ-1 организаци тасатать. Кайран кам тасатса тӑрасси пирки Ленин районӗн официаллӑ сайчӗ пӗлтермест.

Ҫак кунсенче Вӑрмарти тӗп тӳремре 13 метр вӑрӑмӑш чӑрӑш вырнаҫтарнӑ. Ку ӗҫе Вӑрмар хула тӑрӑхӗн администраци ӗҫченӗсем тунӑ тесе пӗлтерет вӗсен официаллӑ сайчӗ. Уйрӑмах тав сӑмахӗсене «Вӑрмар» КХЯ (КСО) АХО, «Шывпӑрӑхӗ» ТМЯП, Михайлов Александр Николаевич усламҫа каланӑ — посёлокӑн тӗп тӳремне чӑрӑш вӗсем пулӑшнипе ҫитнӗ иккен.

Ҫӗнӗ Ҫул уявӗ умӗн ҫуртсене капӑрлатасси пуҫланать — хайхи Вӑрмар районӗнче ҫак ӗҫе тӗрлӗ предприятисемпе хуҫалӑхсем пуҫӑннӑ та имӗш. «Вӑрмар улшӑнса пынине кунран кун сӑнама пулать», — тесе пӗлтереҫҫӗ хула тӑрӑхӗн администрацийӗнче.

Ҫӗннисене мар. Киввисене. Юрӑхсӑра тухнисене пуҫтарӗҫ. Кун пек экологи акцине Шупашкар хулинче ыран ятарласа ирттерме шут тытнӑ.

Асӑннӑ хатӗрсем тавралӑха тата этем сывлӑхне тӗлӗнмелле сиен кӳнине пирӗнтен хӑшӗсем ӑнлансах та каймаҫҫӗ-тӗр. Хулари ҫӳп-ҫап вырӑнӗсене лексен вӗсем йывӑр металл кӑларса выртаҫҫӗ. Сиенлӗ ҫав япала вара шыва лекет. Пӗр батарейка кӑна, сӑмахран, 400 литр шыва тата 20 тӑваткал метр тӑпрана сиенлет иккен. Батарейкӑри кадми текен металл этемӗн кашни органне сиен кӳрет, ферментсен ӗҫне япӑхлатать, ӳпке ракне пуҫарса яма пултарать. Кивӗ телефонсемпе батарейкӑсене ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑхӑн управляющи компанийӗсене ҫитерсе пама юрать.

Шупашкарта автомашинӑсене эвакуацилеме пуҫлаҫҫӗ. Нумай хваттерлӗ ҫуртсен умне лартса тухнӑ машинӑсем лартса тухни коммуналлӑ хуҫалӑх машинисене те чӑрмантарни каламасӑрах паллӑ. Хӗлле лару-тӑру уйрӑмах ҫивӗчленет — урамра ларакан машинӑсене пула юр тасатма та йывӑр.

Шупашкарта йышӑннӑ хӑтлӑх кӳмелли правилӑсемпе килӗшӳллӗн унта-кунта лартса хӑварнӑ машинӑсене эвакуацилеме тытӑнӗҫ. Ятарлӑ рейдсене каҫсерен ирттерме палӑртаҫҫӗ. Ятарлӑ автопредприятин кун валли виҫӗ эвакуатор пур-мӗн.

Ҫапах та ҫапла кӑра мера йышӑниччен хула влаҫӗсем «Лартма юрмасть» текен асӑрхаттару паллисем вырнаҫтарма палӑртаҫҫӗ. Ятарлӑ асӑрхаттарусем 66 штук иккен. Вӗсене машинӑсем уйрӑмах хутлакан ҫул-йӗр хӗрне е машинӑсене кӗрсе тухма йывӑр вырӑнсене вырнаҫтарса тухӗҫ.

Вӑрӑран юлать, пушартан юлмасть тесе ваттисем тӗрӗсех каланӑ ҫав. Ҫавӑнпа та ӗнтӗ вут-кӑвартан асӑрханмалли куҫкӗрет. Куҫкӗрет кӑна та мар, инкек сиксе тухас-тӑвас пулсан хатӗр пулмалли пирки те шухӑшламалла теҫӗ пушарпа кӗрешекенсем. Ҫавӑнпах ӗнтӗ вӗсем Федерацин травматологи, ортопеди тата эндопротезировани центрӗнче пушар кӑларнӑ. Ҫук ӗнтӗ, ятарласа тивертмен. Сӑмахпа кӑна ҫапла пӗлтернӗ. Ҫулӑм акт залӗнче хыпса илнӗ пек тунӑ. «Пушара сӳнтерме» сехете яхӑн кирлӗ пулнӑ.

«Темле айкашакан та пур-тӑр», — тесе тӗлӗнме ан васкӑр-ха тархасшӑн. Вут-ҫулӑмпа кӗрешекенсем аташман-айкашман. Ҫулӑм та хыпса илмен. Вӗренӳ кӑна ирттернӗ.