Мурманск тӑрӑхӗнчи чӑвашсен наципе культура автономине кӑҫалхи ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнчен Зоя Гайбуллова (Степанова) ертсе пыма тытӑннӑ.
Зоя Ивановна Красноармейски районӗнчи Ҫирӗклӗ ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. 2000 ҫулта Мурманска куҫса кайнӑ. Унта вӑл «Норникель» предприятире тӗп инженер пулса тӑрӑшать.
Мурманскри чӑвашсен ҫӗнӗ ертӳҫи 1987 ҫулта Шупашкарти строительсем хатӗрлекен техникумран вӗренсе тухнӑ, Питӗр хулинчи шыв коммуникацийӗсен университечӗн Мурманскри уйрӑмӗнче аслӑ пӗлӳ илнӗ.
Зоя Гайбуллова (Степанова) тӑван тӑрӑхпа та ҫыхӑнӑва татман. Ҫав вӑхӑтрах вӑл Мурманск тӑрӑхӗнчи чӑвашсене пӗр ҫӗре чӑмӑртассипе ҫине тӑрать, тӗрлӗ мероприяти ирттерет, тӑван халӑхӑмӑр культурипе ыттисене паллаштарать.
Вырма пуҫлансан Чӑваш Енре комбайн ҫунса кайнине пӗлтернӗччӗ. Елчӗк районӗнче ӑна пула 15 гектар ҫинчи урпа кӗле ҫаврӑннӑ. Комбайна, телее, упраса хӑварма май килнӗ ун чухне. Уй-хирте каллех пӑтӑрмах пулнӑ. Хальхинче – Йӗпреҫ районӗнче.
Ҫурла уйӑхӗн 5-мӗшӗнче Ҫирӗклӗ ялӗ ҫывӑхӗнчи уйра вырнӑ хыҫҫӑн юлнӑ тырӑ тунисем ҫуннӑ. Пӗтӗмпе – 0,25 гектар.
Пушар комбайна пула тухнӑ. Техникӑн кӑлтӑксем пулнине палӑртнӑ. Шӑпах ӑна пула ҫулӑм тухнӑ.
Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 75 ҫул ҫитнине уявлас умӗн, ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче, Волгоград патӗнче икӗ красноармеец виллин шӑммисене тупнӑ. Вӗсем Октябрьски районти Водино ялӗ ҫывӑхӗнче пулнӑ. Чӑваш халӑх сайтне кун пирки асӑннӑ тӑрӑхри йӑхташӑмӑр Александр Зарянин (унӑн чӑвашла ячӗ – Асамат Шурӑмпуҫ) пӗлтерчӗ.
Андрей Филиппович Григорьев – кӗҫӗн лейтенант, 1917 ҫулта Пушкӑртсранри Смородиновка чӑваш ялӗнче ҫуралнӑ. Вӑл разведчиксен взвочӗн командирӗ пулнӑ. Тепри – Александр Андреевич Кузьменко, 1910 ҫулта Красноярск крайӗнче ҫуралнӑ. Иккӗшӗ те 126-мӗш стрелоксен дивизийӗн разведка батальонӗнче пулнӑ. 1942 ҫулта ҫак икӗ красноармеец Сталинград (халӗ – Волгоград) ҫывӑхӗнче заданипе пулнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Пурнӑҫран мӗнле уйрӑлни паллӑ мар. Плена лекиччен вилӗм суйланӑ.
Ҫак таранчченех Андрей Григорьев чӑваш хыпарсӑр ҫухалнӑ шутланнӑ. Вӑрҫа кайиччен вӑл Уйаспуҫ шкул директорӗ пулнӑ. Пӗлӗвӗпе – историк. Унӑн аслӑ пиччӗшӗ Иван та чӑваш пулнӑ.
Асамат Шурӑмпуҫ пӗлтернӗ тӑрӑх, Андрей Григорьев вӑрҫӑччен ҫемьеленсе ӗлкӗрнӗ. Мӑшӑрӗ Евдокия Иванова чӑваш хӗрӗ пулнӑ.
Раҫҫей Федерацийӗн Следстви комитечӗн Чӑваш Республикинчи следстви органӗсем пуҫтарнӑ ӗҫсем тӑрӑх Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне айӑпланӑ. Ӑна РФ Пуҫиле кодексӗн 286-мӗш статйин 2-мӗш пайӗпе суд тунӑ.
Тӗпчевҫӗсем тата Йӗпреҫ районӗн сучӗ ҫирӗплетсе панӑ тӑрӑх, ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ пӗр ҫынна Ҫирӗклӗре ҫӗр пур тесе суя хут хатӗрлесе панӑ. Вӑл хута тӑванӗ валли ҫырнӑ. Ҫывӑх ҫынни ҫӗре Росреестрта регистрацилеттернӗ. Пучинке ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ ҫӗр тӑванӗн маррине лайӑх пӗлнӗ. Пурлӑх район администрацийӗн пулнӑ. Улталанине РФ Следстви комитечӗн тӗпчевҫисем тата Шалти ӗҫсен министерствин Йӗпреҫ районӗнчи пайӗн ӗҫченӗсем палӑртнӑ.
Пучинке ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне 130 пин тенкӗлӗх штрафланӑ.
Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне судпа айӑплама пултараҫҫӗ. Раҫҫейӗн Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, арҫын РФ Пуҫиле кодексӗн икӗ статйипе ята кӗнӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Пӗрремӗшӗнчен, ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ; иккӗмӗшӗнчен, ӗҫлӗ хута пӑсса, хӑйне кирлӗ пек тӳрлетнӗ теҫҫӗ.
Ӗҫсене РФ Пуҫиле кодексӗн 285-мӗш статйин 2-мӗш пайӗпе тата 292-мӗш статйин 2-мӗш пайӗпе пуҫарнӑ.
РФ Следстви комитечӗн вырӑнти тӗпчевҫисем тата Шалти ӗҫсен министерствин Йӗпреҫ районӗнчи пайӗнче тӑрӑшакансем палӑртнӑ тӑрӑх, ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ 2012 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче тӑванӗн Ҫирӗклӗре ҫӗр пур тесе суя хут хатӗрленӗ. Ҫав документа лешӗ Росреестра йӑтса кайса пурлӑха хӑй ячӗпе регистрацилеттернӗ.
Нарӑс уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Ҫирӗклӗ ялӗнче пурӑнакан Станислав Ильин ирхи 9 сехетре васкавлӑ медпулӑшу чӗннӗ. Унӑн амӑшӗн ӳт температури 40 градуса яхӑн хӑпанӑ.
Станислав тухтӑрсене 103 номерпе шӑнкӑравласа чӗннӗ. Диспетчер шӑнкӑрава йышӑннӑ, анчах тепӗр икӗ сехетрен васкавлӑ медпулӑшу килмессине пӗлтернӗ. Тухтӑрсем мӗншӗн ҫитеймессине ӑна ӑнлантарман.
Амӑшӗ пысӑк температурӑпа пӗр талӑк выртнӑ. Тепӗр кунхине кӑна ун патне район пульницинчен терапевт килнӗ, эмелсем ҫырса панӑ.
«Ҫын вилме пуҫласан? Анне калать: «Юрать, эпӗ ватӑ, анчах васкавлӑ медпулӑшу ачана кирлӗ пулсан?» Пирӗн районта унашкалли, васкавлӑ медпулӑшу килменни, пулкалать», - палӑртнӑ Славӑн пиччӗшӗ Сергей.
ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, диспетчер йышӑннӑ ҫак шӑнкӑрава Красноармейски районӗн тӗп пульницине янӑ.
Красноармейски районӗнчи Яманак ялӗнче ҫӗнӗ обелиск тума пуҫланӑ. Унччен пулни кивелнӗ те ун вырӑнне ҫӗннине купалас тенӗ. Ӗҫе районти Депутатсен пухӑвӗн депутачӗ Святослав Иванов тата «Красное Сормово» тулли мар яваплӑ общество ертсе пырать иккен. Обелиска Вячеслав Семенов, Алексей Данилов тата Юрий Иванов хӑпартаҫҫӗ.
Вӑрҫӑра пуҫ хунисене асӑнса ҫӗнӗрен палӑк лартнине Кӗҫӗн Шетмӗ ял тӑрӑхӗнче вилнине асра тытас тенипе сӑлтавлаҫҫӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине вӑл енчи виҫӗ ялтан — Яманакран, Ешкилтрен, Ҫирӗклӗрен 258 ҫын тухса кайнӑ. Каялла 141-шӗ кӑна таврӑннӑ, ыттисем пурте вӑрҫӑ хирӗнче пуҫ хунӑ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 70 ҫул ҫитнине кӗтсе илме Кӗҫӗн Шетмӗ тӑрӑхӗнче пӗр ветеран та хутшӑнаймӗ — паянхи кун тӗлне вӗсем пурте леш тӗнчене кайма ӗлкӗрнӗ.
2001 ҫeлтанпа Пушкӑртстанри Пишпӳлекри вулавӑшра чӑваш халӑхӗпе ӗҫлекен сектор 2001 ҫӳлтанпа ӗҫлет. Вӑл республикӑри 20 районпа 4 хулари 92 вулавӑша пӗрлештерсе тӑрать. Вӗсене кирлӗ информаципе‚ чӑвашла кӗнекесемпе май пур таран тивӗҫтерет.
Чӑваш халӑхӗпе ӗҫлекен секторӑн пӗлтерӗшлӗ ӗҫӗсенчен пӗри вӑл — библиографи справочникӗсемпе кӑтарту кӗнекисем хатӗрлени. 2003 ҫултанпа кунта чӑваш ҫыравҫисемпе ҫыхӑннӑ 20 ытла справочник кӑларнӑ. Тӗслӗхрен‚ «Чӑваш писателӗсем»‚ «Пушкӑртстанри чӑвашла ҫыракан авторсен «Шуратӑл» литпӗрлешӗвӗ»‚ «Пушкӑртстанри чӑвашсем пичетре» тата ыттисем те. Хӑйсен тӑрӑхӗнчи пултарулӑх ҫыннисен ӗҫӗсене те кун ҫути кӑтартаҫҫӗ унта. Сӑмахран, Владимир Аптраманӑн‚ Ираида Петрова-Нарсӑн сӑввисен пуххисене асӑнма пулать.
Пишпӳлек вулавӑшӗнче чӑвашла кӗнекесен шучӗ халӗ — 1500-е яхӑн. «Ҫапла‚ республикӑри нихӑш чӑваш библиотеки те кун чухлӗ шутпа мухтанма пултараймасть пулӗ», - тесе ҫырать Светлана Проокофьева «Урал сасси» хаҫатра.
Район администрацийӗн пулӑшӑвӗпе пишпӳлексем Шупашкарти кӗнеке издательствинчен ҫулсерен чӑвашла ҫӗнӗ кӗнекесем туянаҫҫӗ.
Нарӑсӑн 15–16-мӗшӗсенче Йӗпреҫ районӗнчи Ҫирӗклӗ ялӗнчен инҫех мар вырнаҫнӑ аэродром патӗнче сноукайтинг енӗпе республикӑри ӑмӑрту иртмелле. Спортӑн ҫак енӗ виндсерфинга, серфинга и вейкбординга пӗрлештерет темелле.
Ӑмӑртӑва хутшӑнакансене тикӗс мар вырӑнсемпе — хирсемпе вӑрмансем, ҫырма-ҫатра урлӑ — тупӑшма тивӗ. Пӗтӗмӗшле инҫӗш 40 ҫухрӑмпа танлашмалла тесе шухӑшлаҫҫӗ. Тупӑшу икӗ дивизионта иртӗ: йӗлтӗрпе тата сноубордпа.
+6.3 °C
