Шӑмаршӑ районӗнчи Пӑчӑрлӑ Пашьел ялӗнче пӗр хӗрарӑм, 1948 ҫулта ҫуралнӑскер, пӗчченех пурӑннӑ. Шел те, унӑн инкек тӳсме тивнӗ – хӗрарӑм пушарта ҫунса вилнӗ.
Ку пӑтӑрмах авӑн уйӑхӗн 6-мӗшӗнче 22 сехетре пулнӑ. Пӑчӑрлӑ Пашьелте йывӑҫ ҫурт ҫунма тытӑннӑ. Шел те, ватӑ хӗрарӑм ҫунакан пӳртрен тухайман. Пушара сӳнтернӗ хыҫҫӑн унӑн виллине тупнӑ.
Халӗ ҫалӑм мӗншӗн тухнине тӗпчеҫҫӗ. Кун пирки Инкеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтерет.
Сӑмах май, ҫав кунах Йӗпреҫ поселокӗнче те пушар пулнӑ. Унта икӗ хутлӑ ҫурт ҫунма тытӑннӑ. Пушарнӑйсем юнашар ларакан икӗ пӳрте сыхласа хӑварнӑ.
Ӗнер, ҫурла уйӑхӗн 28-мӗш каҫхине, Йӗпреҫре паркри йывӑҫ ҫунма пуҫланӑ. Инкек вырӑнне ҫулӑмпа кӗрешекенсем васкавлӑн ҫитнӗ. «Хӗрлӗ автана» вӗсем вӑрах пуҫтахланма ирӗк паман — сӳнтернӗ. Ку хыпара Раҫҫейӗн Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Чӑваш Енри управленийӗн пресс-служби пӗлтерет.
Ӗнерех Комсомольскинче пушар тухнӑ. Анчах, Турра шӗкӗр, ҫурт-йӗр ҫунман. Машина сиенленнӗ. Канаш урамӗнчи «ВАЗ-2104» автомобиль хыпса илни пирки пушар сӳнтерекенсене ирхи 9 сехет те 44 минутра хыпарланӑ. Транспорт «Мир продуктов» (чӑв. Апат-ҫимӗҫ тӗнчи) лавккана хирӗҫ ларнӑ. Пушар мӗн сӑлтавпа алхаснине специалистсем тӗпчесе пӗлӗҫ.
Раҫҫейӗн Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Чӑваш Енри управленийӗн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, ӗнер пушарсенче никам та вилмен.
Чӑваш Енре пурӑнакан ватӑ хӗрарӑм 2018 ҫулхи юпа уйӑхӗнче пӗртен-пӗр ывӑлне ҫухатнӑ. Канашра кун кунлакан 34 ҫулти арҫын «Пӑва- Йӗпреҫ» чукун ҫул ҫинче тӑнӑ, хӑлхине наушник чикнӗ. Вӑл ҫывхаракан пуйӑс сассине илтмен. Инкекрен пӑрӑнма май килмен – пуйӑс ӑна лекнӗ. Арҫын йывӑр суранӗсене пула пульницӑра вилнӗ.
Чӑваш транспорт прокурорӗ амӑшӗн прависене хӳтӗлесе тесе суда тавӑҫ тӑратнӑ. Прокурор пӗртен-пӗр ывӑлне ӗмӗрлӗхе ҫухатнӑ хӗрарӑма кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен сиен кӳнӗшӗн укҫа тӳлеме ыйтнӑ.
Суд пулнӑ. Приговорпа килӗшӳллӗн, Раҫҫей чукун ҫулӗн хӗрарӑма 50 пин тенкӗ тӳлемелле. Кунсӑр пуҫне ывӑлне пытарнӑ чухнехи тӑкака саплаштармалла.
Ҫӳп-ҫап тиесе тухнӑшӑн укҫа тӳлеме чӑрмавлӑччӗ: комисси те илетчӗҫ. Халӗ Чӑваш Енре кашни районта ку тӳлеве йышӑнмалли пунктсем уҫӑлнӑ. Вӗсенчен комисси илмеҫҫӗ. Офиссем ҫак адрессмпе вырнаҫнӑ:
Шупашкар, Мускав проспекчӗ 19-мӗш ҫурт, 11-мӗш корпус;
Ҫӗнӗ Шупашкар, Винокуров урамӗ, 10-мӗш ҫурт;
Улатӑр, Комсомол урамӗ, 17-мӗш ҫурт;
Элӗк, Совет урамӗ, 25-мӗш «А» ҫурт;
Патӑрьел, Ленин проспекчӗ, 16-мӗш ҫурт;
Вӑрнар, Чукунҫул урамӗ, 20-мӗш ҫурт;
Йӗпреҫ, Кооператив урамӗ, 5-мӗш ҫурт;
Канаш, Пушкин урамӗ, 14-мӗш ҫурт;
Куславкка, Ленин урамӗ, 55-мӗш ҫурт;
Комсомольски, Куйбышев урамӗ, 15-мӗш ҫурт;
Красноармейски, Ленин урамӗ, 26\1-мӗш ҫурт;
Хӗрлӗ Чутай, Ҫӗнтерӳ лапамӗ, 9-мӗш ҫурт;
Сӗнтӗрвӑрри, Июль урамӗ, 27-мӗш ҫурт;
Муркаш, Гагарин урамӗ, 2-мӗш ҫурт;
Пӑрачкав, Колхоз урамӗ, 11-мӗш ҫурт;
Вӑрмар, Ленин урамӗ, 6-мӗш «А» ҫурт;
Ҫӗрпӳ, Куйбышев урамӗ, 41-мӗш ҫурт;
Шӑмӑршӑ, Карл Маркс урамӗ, 54-мӗш «А» ҫурт;
Ҫӗмӗрле, Октябрь урамӗ, 25-мӗш ҫурт;
Етӗрне, Октябрь: 50 ҫул урамӗ, 71-мӗш «А» ҫурт;
Елчӗк, Иванов урамӗ, 9-мӗш ҫурт;
Тӑвай, Ленин проспекчӗ, 40-мӗш ҫурт.
Чӑваш Енри районсенче урамри спорт лапамӗсем пулӗҫ. Кӑҫал вӗсене тӑхӑр районта йӗркелеме палӑртнӑ.
Чӑваш Енӗн Спорт министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, асӑннӑ лапамсене ГТО (чӑв. Ӗҫпе хӳтӗлеве хатӗр) комплексӑн нормативӗ валли хатӗрленме тӑвасшӑн. Ҫавсене «Спорт – норма жизни» (чӑв. Спорт — пурнӑҫ йӗрки) проектпа килӗшӳллӗн уҫӗҫ.
Спорт лапамӗсене Йӗпреҫ, Комсомольски, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Пӑрачкав, Шупашкар, Елчӗк, Тӑвай районӗсенче йӗркелесшӗн.
Тепӗр икӗ ҫулта яллӑ тата тепӗр сакӑр районта йӗркелесшӗн.
Укҫа-тенке илсен, спорт лапамӗсене кӑҫал тума федераци хыснинчен Чӑваш Ене 26,4 миллион тенкӗ укҫа килмелле. Регионти бюджетран тӑкакӑн 1 проценчӗ чухлӗ — 267,4 пин тенкӗ — уйӑрмалла.
Кӗҫӗр Йӗпреҫ поселокӗнчи Маресеьев урамӗнче вырнаҫнӑ ритуал пулӑшӑвӗ кӳрекен лавкка ҫуннӑ. Инкеклӗ ӗҫсен минситерсвтин Чӑваш Енри Тӗп управленийӗн пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, пушар, малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, хуралҫӑ пирус туртнӑ чух асӑрханманнипе ҫыхӑнма пултарнӑ.
Хуралта ларкан 50 ҫулти арҫын «хӗрл автана» хӑй тӗллӗн сӳнтерме хӑтланса пӑхнӑ-ха, анчах май килмен. Пушарпа кӗрешекенсем вырӑна икӗ машинӑпа пырса ҫитнӗ. Апла пулин те лавкка тӑкак тӳснӗ. Хуралҫӑ пӳлӗмӗ вутпа сиенленнӗ тата лавкка ҫивиттийӗ ҫуннӑ
Инкекре хуралҫӑ та шар курнӑ. Унӑн алли тата ури пиҫсе кайнӑ. Ӑна Йӗпреҫ районӗнчи тӗп пульницӑна ӑсатнӑ.
Сӑмах май, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа республикӑра пушар 233 хутчен тухнӑ. Ӑна пула 16 миллион тенкӗлӗх тӑкак курнӑ. Вутра 18 ҫын вилнӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев вырӑнти пуҫарусемпе (тепӗр майлӑ каласан, укҫан пӗр пайне ҫынсем хӑйсем пухнӑ тупрана хушаҫҫӗ) ача-пӑча лапамӗсем, ҫулсем тума, ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑх объекчӗсене юсаса ҫӗнетме, территорие хӑтлӑх кӳме республика хыснинчен кӑҫал 207 миллион тенкӗ уйӑрассине паян Инстаграмра пӗлтернӗ. Кунсӑр пуҫне муниципалитетсен хыснинчен 59 миллион тенкӗ уйӑрассине каланӑ. Уйрӑм ҫынсемпе предприяти-организацисем ҫавӑн валли 52 миллион тенкӗ пухнӑ.
Ҫак хыпара вуланисенчен пӗри, mkrasota.ibresi, Йӗпреҫ районне хӑҫан мӗн те пулин уйӑрӗҫ тесе пӑшӑрханнӑ. Вӑл ӗнентернӗ тӑрӑх, Йӗпреҫ поселокӗ куҫ умӗнчех пӗтсе пырать имӗш. Ӗҫ те, ҫул та ҫук. Районта пурӑнакансен йышӗ чакса пырать, «выҫлӑхпа вилесрен» ҫынсем урӑх ҫӗре куҫса каяҫҫӗ имӗш. Поселокра ача-пӑча валли йӗркеллӗ лапам та ҫук тенӗ.
Шупашкарти студенткӑна кӳршин сывлӑхне ятарласа йывӑр сиен кӳнӗшӗн айӑпласшӑн. Анчах хӗр айӑпне йышӑнмасть, арҫын хӑй ӑна тапӑннӑ-мӗн.
Анастасия Йӗпреҫ поселокне ашшӗне асӑнма килнӗ. Каҫхине вӑл сессие хатӗрленме пӳлӗме кӗнӗ, ҫав вӑхӑтра урамра янӑрашнине илтнӗ. Ӳсӗр кӳрши амӑшӗнчен эрех ыйтать-мӗн. Хӗр арҫынна лӑплантарас тесе тухнӑ, анчах лешӗ ун ҫине сиксе ӳкнӗ. «Ман ҫине сиксе ӳкрӗ те курткӑран ярса тытрӗ, мана чышкипе ҫапма пуҫларӗ. Эп ӑна хам ҫумран сирме тӑрӑшрӑм, вӑл мӑя пӑрассипе, алӑ-урана хуҫассипе хӑратма тытӑнчӗ», - каласа кӑтартнӑ Анастасия. Малалла мӗн пулнине вӑл япӑх астӑвать. Арҫынран хӑтӑлса пӳрте кӗрсен аллинче хачӑ пулнине ҫеҫ астӑвать. Унӑн шухӑшӗпе, пахчара ӗҫленӗ чухне вӑл ӑна кӗсьене чиксе хунӑ.
Хӗр чӳречерен пӑхнӑ – арҫын хӑйне йӗркеллех туйнӑ. Каҫхине вара кӳршине пульницӑна илсе кайнӑ, унта вӑл пӗр эрне выртнӑ. Настя ун тӗлӗшпе тавӑҫ ҫырнӑ, анчах усси ҫук. Следстви шухӑшӗпе, ӳсӗр арҫын студенткӑшӑн хӑрушлӑх кӑларса тӑратман. Халӗ пикен судчен ирӗклӗн тухса ҫӳреме юрамасть.
Нарӑс уйӑхӗн 6-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнче шкул ачи машина кустӑрми айне лекнӗ. Кун тӗлӗшпе административлӑ тӗпчев ирттереҫҫӗ.
Ирхине 8 сехет те 20 минутра «Энӗш» автоҫулӑн 103-мӗш ҫухрӑмӗнче, Йӗпреҫ поселокӗнче, пулнӑ ку. 9-мӗш класс ачи Мересьев урамӗнче ҫул урлӑ чупса каҫнӑ. Анчах вӑл малтан транспорт килнипе килменнине лайӑх пӑхман. Ҫав вӑхӑтра «Фольксваген Транспортер» машина ҫывхарнӑ.
Водитель тӑрук чарӑнса ӗлкӗреймен, Йӗпреҫри 2-мӗш шкулта ӑс пухакан арҫын ачана ҫапса хӑварнӑ. Аварире ача суранланнӑ.
Ҫитес ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ хыҫҫӑн ялти пенсионерсен пенсине ӳстерсе парассине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, пенсин страховани пайӗ ҫумне 25 процент хушса тӳлӗҫ. Ҫитес ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ хыҫҫӑн ҫав виҫе 5334 пин те 19 пуспа танлашӗ. Апла пулсан 1333 тенкӗ те 55 пус хушӑнӗ.
Хуласем: Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Улатӑр, Канаш, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗмӗрле, Етӗрне, Ҫӗрпӳ — ял шутланманни каламасӑрах паллӑ ӗнтӗ. Хула йышши поселоксем те ял шутланмаҫҫӗ. Чӑваш Енре ун пеккисем ҫаксем: Вӑрнар, Йӗпреҫ, Вӑрмар, Кӳкеҫ, Буинск, Ҫӗнӗ Лапсар, Сосновка. Вӗсенче ялта 25 ҫул ытла ӗҫленӗ 72 пенсионер пурӑнать.
Ялта пропискӑра тӑракан, анчах хулара пурӑнакан пенсионерсен пенсийӗ вара ӳсӗ. Ҫавна вӗсен хутпа ҫирӗплетмелле.
+12.5 °C