Иртнӗ эрнекун Сӗнтӗрвӑрри районӗнче кӑҫалхи ҫур ҫула пӗтӗмлетмелли пуху иртнӗ. Унта республикӑран Михаил Игнатьев Элтепер, Светлана Енилина финанс министрӗ тата ыттисем хутшӑннӑ.
Районӑн ҫур ҫулхи аталанӑвӗпе паллаштарнӑ май туризма аталантарассине те хускатнӑ. Пухура пулнӑ Андрей Иванов журналист пӗлтернӗ тарӑх, район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Анатолий Мясников ҫапларах пӗлтерни паллӑ: Сӗнтӗрвӑрринче туризм аталанать, мӗншӗн тесен Куславккара дебаркадер ҫук, ҫавна май пӑрахутсем Сӗнтӗрвӑрринче чарӑнаҫҫӗ.
Кӑҫал «Куславкка–Волжск–Куславкка» маршрутпа Атӑл ҫийӗн теплоход ҫӳреттермессине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Навигацие чарса лартни теплоход тӑмалли вырӑна вырнаҫтарма укҫа хӗсӗк пулни темелле. Куславккасем Шупашкарти юханшыв порчӗ дебаркадершӑн хаклӑ ыйтать тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Тӗнче тӑрӑх ҫулҫӳреве велосипедпа тухнӑ Никита Васильев пирки эпир сире пӗлтерсех тӑтӑмӑр. Халь чӑваш ҫулҫӳревҫи пирки тепӗр хыпар ҫитрӗ — ҫул ҫинче вӑл халь пӗччен мар иккен, унпа пӗрле Ҫӗнҫӗпӗр хулинче ҫуралса ӳснӗ Настя Сафонова пырать. Хӗр хӑйӗн ӗҫне пӑрахса (Ҫӗнҫӗпӗр хулинче радиоертӳҫӗ пулса ӗҫленӗ) вӑл Никитӑпа пӗрле Чӑваша ҫитме шут тытнӑ.
Барнаула ҫитнӗ хыҫҫӑн Наҫтука ҫӗнӗ велосипед парнеленӗ, хула ҫыннисем ӑна ҫула хатӗрлесе янӑ. Сӑмах май вӑл ку вӑхӑт тӗлне хӑйӗн пӗрремӗш 100 ҫухрӑмне та хыҫа хӑварнӑ.
«Акӑ Наҫтукӑн пӗрремӗш ҫӗр ҫухрӑм те пулчӗ. Эпӗ чӑн та тӗлӗнтӗм. Унччен нихҫан та йывӑр ҫӗклемпе инҫе ҫула тухман хӗршӗн Настя питӗ лайӑх пырать. Ӑна кӗтме тивменнипе пӗрех, сӑртсем ҫинелле ҫеҫ уншӑн хӑпарма йывӑртарах. Анчах вӑхӑт кӑна тӳрлетӗ. Мӗн калас, эпӗ хам та ывӑннӑскер», — ҫапларах нумай пулмасть пӗлтернӗ Никита хӑйӗн блогӗнче.
Аса илтеретпӗр, Никита хӑйӗн ҫулҫӳревне 2015 ҫул вӗҫӗнче тухнӑ. Вӑтам Азире хӗл каҫнӑ хыҫҫӑн вӑл Инҫет Тухӑҫалла ҫул тытнӑ. Тепӗр хӗле Никита Кӑнтӑр-Тухӑҫ Азире ирттернӗ — Китайра, Вьетнамра, Лаосра, Камбоджӑра, Тибетра, Монголинче пулнӑ.
Шупашкарта туризм троллейбусӗсем ҫӳреме пуҫлассине хула администрацийӗнче пӗлтӗр те хускатнӑччӗ. Ун пирки республикӑн тӗп хулин сити-менеджерӗ Алексей Ладыков хушу та кӑларнӑччӗ. Унта туризм троллейбусӗсемпе автобусӗсен маршрутне те ҫирӗплетнӗччӗ.
Кӑҫал та троллейбуспа экскурсисем йӗркелӗҫ. Ун пек маршрутпа юн кунран пуҫласа вырсарни кун таран ҫула тухма май килӗ. Маршрут Хӗрлӗ лапамран пуҫланӗ. Экскурси ирхи тӑххӑртан пуҫласа 18 сехетчен пырӗ. Туризм маршрутне кӗртнӗ музейсенчен пӗрне тӳлевсӗр кӗртсе кӑтартрӗҫ.
Хальлӗхе троллейбус сӑнавлӑ мелпе ҫӳрет иккен. Утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗччен пӗрлехи транспорт карттипе е аллӑн укҫапа тӳлеме пулать.
Маршрут тӑршшӗ — 12,9 километр, ҫул ҫинче 45 минут иртет. Троллейбусра аудиогид вырнаҫтарнӑ, вӑл хулари паллӑ вырӑнсемпе ҫынсем ҫинчен каласа кӑтартать. Ыйтусем тупӑнсан вӗсене нимеҫӗсем (волонтерсем) хуравлӗҫ.
Чӑваш Енре ватӑсене йӳнӗ хакпа канма майсем туса парасшӑн. Республикӑра кӑҫал йӗркеленӗ Туризм тата культура енӗпе ӗҫлекен информаци центрӗ халӗ шӑпах ҫав ыйтупа пуҫ ватать.
Чӑваш Республикин Культура, наци ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗсен министерствинче хыпарланӑ тӑрӑх, маларах асӑннӑ центр аслӑ ҫулхисене ҫӑмӑллӑхлӑ условипе кантарма май туса парас ыйтӑва туризм енӗпе ӗҫлекен организацисемпе хускатнӑ. Хальлӗхе ыйту татӑлса пӗтмен, анчах калаҫу малалла пырать.
Ку хыпара Чӑваш Республикин культура министрӗ Константин Яковлев ӗнер Ижевскри форумра пӗлтернӗ. Унта ватӑсене культура пурнӑҫне явӑҫтарассипе регионсенче епле ӗҫленине тишкернӗ, чи лайӑх проектсемпе паллаштарса регионсенчи пайташсем тухса калаҫнӑ. Пирӗн регион министрӗ ҫавӑнта доклад тунӑ.
Туризмӑн федераци агентстви ял туризмӗ мӗнле аталаннине тишкернӗ, топ-10 региона палӑртнӑ. Унта пирӗн Чӑваш Ен те кӗнӗ.
Кунсӑр пуҫне топ-10 списока Белгород, Ленинград, Калуга, Калиниград, Мускав, Тамбов облаҫӗсем, Карели, Коми республикисем, Алтай крайӗ кӗнӗ. Чӑваш Республикинче туристсене ытларах «Чӑваш вӑрманӗ» наци паркӗ, «Сӑрҫи» заповедник, Йӗпреҫри этнографи музейӗн комплексӗ, Шуршӑлти А.Г.Николаев ячӗллӗ асӑну комплексӗ, Муркаш районӗнчи тури чӑвашсен музейӗ, Канаш районӗнчи Мӑкӑр ялӗнчи чукун ҫул кӗперӗ, Муркаш районӗнчи ватӑ юман тата ыттисем илӗртеҫҫӗ-мӗн.
Чӑваш Енре ял тата экологи туризмӗ Шупашкар, Йӗпреҫ, Сӗнтӗрвӑрри, Етӗрне, Тӑвай, Муркаш районӗсенче аталанма тытӑннине палӑртнӑ.
Шупашкарта ҫурла уйӑхӗнче «Хула сывлӑхӗ – сывӑ туризм» пӗтӗм тӗнчери канашлу иртӗ. Пӗлтерӗшлӗ пулӑма Чӑваш Енӗн тӗп хулине ирттерме шаннӑ.
«Сывӑ хуласем, районсем тата поселоксем» Раҫҫей Ассоциацийӗн пухӑвӗнче Шупашкар сывӑ туризм центрӗ пулассине пӗлтернӗ. Канашлу программипе килӗшӳллӗн, пирӗн пата Ассоциаци пайташӗсем килӗҫ, сиплевпе профилактика туризмӗн, экотуризмӗн, этнотуризмӗн аталанӑвне сӳтсе явӗҫ. Туристсене региона илӗртесси пирки те калаҫӗҫ.
Сӑмах май, Шупашкар сывӑ пурнӑҫ йӗркине саракансен хула йышне кӗнӗ. Халӗ хулара пурӑнакан халӑхӑн 35 проценчӗ спортпа туслӑ.
Куславкка тӑрӑхӗнче Монголи ҫынни юртӑсем тума тытӑннӑ. Куҫса ҫӳрекен халӑхсем пукрӑнакан ҫав ҫурт-йӗре Ҫӗнӗ Сала патӗнче хӑпартма шут тытнӑ. Пӑхсан вӑл вырӑна кирек епле художник та юратса пӑрахӗ: ял патӗнчен Атӑлӑн кивӗ варакӗ тата Энӗшӗн ҫырма кӑкӗ курӑнса ларать.
Юрта тума Монголи усламҫи туристсем валли база йӗркелес шухӑшпа пуҫӑннӑ. Ун валли вӑл ҫӗре тара илнӗ. Халӑхра "Птичий полет" (чӑв. Кайӑк вӗҫевӗ) текен вырӑна ҫӗнӗ хуҫа ҫав ятах парса тулли мар общество туса хунӑ.
Рита Кириллова журналист халӑх сечӗсенчен пӗринче ҫырнӑ тӑрӑх, вырӑнти хуҫасем лаптӑка апла та пулин усӑ курни аван тесе калаҫҫӗ иккен. Унччен ҫав вырӑна ялта пурӑнакансем ҫӳп-ҫап кӑна туха-туха пенӗ-мӗн. Ҫыранӑн пӗр пайне карта тытса ҫавӑрнӑран унта пырса ҫутҫанталӑкпа тӳлевсӗр киленме пӗр пайӗ кӑна уҫӑ юлать.
Ҫакна «Ирӗклӗх» хастарӗсем асӑрханӑ. Нумай пулмасть Шупашкарта ҫӗнӗ кӑтартмӑшсем вырнаҫтарнӑ — вӗсене хулари паллӑ вырӑнсем ӑҫтарах пулнине пӗлтерме хатӗрленӗ. Анчах, каллех, вырӑсла тата акӑлчанла кӑна тунӑ, патшалӑх чӗлхипе — чӑваш чӗлхипе — ҫырман.
Аса илтеретпӗр, кунашкал пӑтӑрмах унччен те пулнӑччӗ. Ун чухне те хулари тӳре-шара чӑваш чӗлхипе усӑ курма «маннӑччӗ». Каярах вӗсен вара ҫав кӑтартмӑшсене ҫӗнӗрен хатӗрлеме тиврӗ — саккуна пӑхӑнса патшалӑх чӗлхине те хушмалла пулчӗ. Вӑл хутӗнче те кӑлтӑка асӑрхаканӗсем «Ирӗклӗх» хастарӗсем пулчӗҫ.
«Ирӗклӗх» ку хутӗнче те кӑлтӑк пирки прокуратурӑна пӗлтернӗ. Чӑваш Енӗн тӗп хула администрацийӗн культура ертӳлӗхӗ нумай пулмасть хурав панӑ — тин кӑна лартнӑ кӑтартмӑшсенчи кӑлтӑка вӗсем сирме килӗшнӗ. Ҫывӑх вӑхӑтра вӗсене ҫӗнетӗҫ — чӑваш чӗлхине те хушӗҫ.
«Тӳре-шарасем, пӗр йӑнӑша ик хут мӗнле тума пулать-ши? Виҫҫӗмӗш хут пӗр йӑнӑшах тумасса шанатпӑр», — хӑйсен шухӑшне пӗлтереҫҫӗ «Ирӗклӗх» хастарӗсем.
«По следам Пушкина» (чӑв. Пушкин ҫулӗпе) блог-тур ирттерни пирки ҫырнӑ май Андрей Федоров блогер пӗр ӑнланманлӑхпа куҫа-куҫӑн тӑма тивнине пӗлтерет. Республикӑн тӗрлӗ районне ҫитсе ҫаврӑнма палӑртнӑ чух ҫула тухиччен вӑл вырӑнти кану базисемпе калаҫса татӑлма пӑхнӑ. Ҫӗр каҫма ӗнтӗ. Тав сӑмахӗлле те мар. Укҫаллах. Анчах Чӑваш Енри кану базисемпе пӗр чӗлхе тупма йывӑр-мӗн.
«Пӗринпе эрне ӗнтӗ калаҫатӑп. Электрон ҫыру та ҫыратӑп. Вӗсен «Контактра» страници урлӑ та ҫыхӑнса пӑхрӑм, анчах хуравне илеймерӗм», — тенӗ хайхи тӗлӗнсе.
Е тата вӑл Улатӑрти хӑна ҫуртне шӑнкӑравланине пӗлтерет. Банк картти урлӑ тӳлеме пулать-и тесе ыйтнӑ. Ҫук иккен. Wi-fi ҫыхӑнӑвӗ унта пуррипе ҫукки пирки каламасӑрах тавҫӑрма пулать-тӗр.
Блогер ӑнланнӑ тӑрӑх, туристсем никама та питех кирлӗ мар. Хӑна ҫурчӗсене тата кану базисене хайсем патне вӗҫӗм пырса ҫӳрекен клиентсем пурри те тивӗҫтерет.
Чӑваш Енре туристсем валли кӑтартмӑшсем лартасси пирки унчченех калаҫнӑччӗ. Ҫакна Чӑваш Ен правительстви хушнипе пурнӑҫлаҫҫӗ. Халӗ вӗсене вырнаҫтарас ӗҫ кал-кал пырать.
Республикӑра туристсем валли пӗрремӗш кӑтартмӑш вырнаҫтарнӑ ӗнтӗ. Вӑл Европӑри евӗрех: дизайнӗ те, тӗсӗ те.
Пӗрремӗш кӑтартмӑша Сӗнтӗрвӑрри районӗнче А.Г.Николаев космонавт асӑну комплексне кайнӑ ҫӗрте вырнаҫтарнӑ. Кӑтартмӑш туристсене унта пӗр чӑрмавсӑрах ҫитме май парать.
Ытти кӑтартмӑша та кӗҫех вырнаҫтарӗҫ.
+18.3 °C