Электронлă вулавăш

— Тĕрĕс ма-ар! Эле-ек! Варвара Федоровна ырă çы-ын!..

— Суять! Макар Кузьмич нихçан та ун пек пулма-ан!

Анчах урса кайнă мăшăра мирлештересси çинчен сăмах та пулма пултарайман. Вĕсем çав самантра пĕрне-пĕри тытса хĕнесе тăкма та хатĕр тăнă…

— Уйăрас, — тенĕ суд. — Пурлăхне çурмалла, пĕр тан пайламалла тăвас.

— Мана нимĕнле пурлăх та кирлĕ мар, — халăха каллех тĕлĕнтерсе пăрахнă Макар Кузьмич — Маншăн çак арçурирен хăпни те темех тăрать, — Варвара Федоровна çине тĕллесе кăтартнă вăл. — Анчах виçĕ ачи манпа пулччăр. Вĕсемсĕр пурăнма пултараймастăп, çакăнса вилетĕп эпĕ вĕсемсĕр.

Çак суд çинчен кайран чылайччен пĕтĕм хула калаçса пурăннă…

Анчах хулари шавлă пурнăçра тем те пулса иртет — кулмалли те, хурланмалли те, тĕлĕнмелли те, тарăхмалли те, — пурне ăçтан астуса çитеретĕн? Тата этем пуçĕ патшалăх архивĕ мар вĕт, унта ытла пурте упранмасть.

Поросенковсем çинчен те манса пынă çынсем. Çавăнпа та дружина штабĕн начальникĕ вĕсем çинчен кӳршĕсенчен ыйтса пĕлме тăрсан, ăна никам та ытлашши нимех те каламан.

— Уйрăлнă-тăк — уйрăлнах ĕнтĕ… Вĕсенчен тухман ку йăла, вĕсем пĕтерес çук ăна. Хăйсенне хăйсем пĕлеççĕ пуль!

Макар Кузьмич судпа уйрăлса тухса кайнă хыççăн хăй килне çӳренипе çӳременни çинчен ыйтсан, вĕсемпе юнашар пурăнакан йĕтĕн сӳсĕ пек сухаллă пĕчĕк старик ним тытăнса тăмасăрах каласа хунă:

— Сисĕнкелет тепĕр чух, палăркалать. Эп час-часах ыйхă килменнипе аптăратăп та асăрхакалатăп: чăн та, вăрă пекех килсе кĕрет хăйĕн килне Макарккă. Çур çĕрсем иртсен килет те, кăвак çутăпа тухса шăвăнать вара. Хи-хи-хик! Эпир яш чухне çӳрекелеттĕмĕр çавăн пек, юттисем патне… Анчах ку вĕт хăйĕн арăмĕ патне килет, пĕр-пĕр çăмăл ăслă матка патне вăрра кайнă пек! Кулăш! Кам пĕлет, тен, кун пирки вĕсем малтанах соклаç тунă? Уйрăлнă пулсан та, ватлăхра ют килсем тăрăх сĕмсĕрленсе çӳрени те, ют çынна киле кĕртни те килĕшсех каймасть те-ха ара… çавна шута илеççĕ пуль! Соклаçсăрах мар ĕнтĕ ку, соклаç пурах вĕсен…

Çакăнсăр пуçне дружина начальнике урăх нимĕн те пĕлеймен. Юлашкинчен, вăл хай те леш сӳс-сухал каланипе пĕтĕмпех килĕшнĕ: «Соклаçсăр мар ĕнтĕ ку…»

 

* * *

«Соклаç» пулна çав Поросенковсен. Питĕ пысăк та çирĕп «соклаç»! Пĕр-пĕринпе пур кӳршĕсене те илтĕнмелле ятлаçма-вăрçма пуçличченех, пите кĕççе çĕленĕ пекех намăса пĕлмесĕр суд умне, пĕтĕм халăх умне тухса тăрса пĕрне-пĕри çĕр çинчи чи усал сăмахсемпе хăртма тытăничченех пулнă вăл килĕшӳ…

Чăн та ĕнтĕ, çав килĕшĕве хут çине çырман. Ун çине пичет те пусман. Нотариус патне кайса та çирĕплеттермен. Анчах пĕр-пĕрне чунтан-вартан юратакан упăшкипе арăмĕ кăмăллăн калаçса татăлни пур йышши хутсенчен те çирĕпрех-çке! Вĕсем пĕрре ыталанса чуптуни те çитмĕл çичĕ пичет пуснинчен вăйлăрах.

Тĕп-тĕрĕссипе каласан, вĕсен пĕтĕм ĕçĕ-пуçĕ ак еплерех пуçланса аталанса пынă…

Юлашки çулсенче Поросенковсен нумай-нумай палланă çыннисем, тусĕсем темиçешер хутлă çĕнĕ мăн çуртсене пурăнма куçнă. Хăшĕсем икшер, теприсем виçшер пӳлĕмлĕ хваттерсем туяннă. Пĕри, Яка Микула тенĕскер, тăватă пӳлĕмлине туянма та ăс çитернĕ. Поросенксвсене пĕрре кăна мар çав хваттерсене «çума», ялти пек каласан — çĕн пӳрт ĕçкине чĕннĕ.

Ах, ăшчикки хыпнă вара Варвара Федоровнăн! Кĕвĕçнипе, ăмсаннипе ниçта кайса кĕреймен, ун пĕтĕм шăмшакĕ кĕçтеме тытăннă. Ытла та чаплă-çке хваттерĕсем: асли те аслă, тата, кунсăр пуçне, вутă-мĕн хутас, шыв патне каяс хуйхи те çук, мунчи те, тула тухмалли те пӳртрех — нихçан шăнса пăсăлмăн. Пăрăлтатса газĕ çунать, шăкăртатса шывĕ юхать… Çулла пулсан, балкон çине кресла туртса кăларса улпут пек саркаланса лар…

Ы-ых, мĕн каламалли! Виличчен пурăнса курасчĕ пĕрре çавăн пек пурнăçпа! Тепĕр тесен, ун пек пурăнма тапратсан, вилес те килес çук пулĕ çав…

Варвара Федоровна малтан ытахальтен пек, унтан çине тăрсах хистеме тытăннă Макар Кузьмича:

— Атя-ха, эпир те çавăн пекех хваттер ыйтатпăр… Йăлăхрăм эпĕ çак йывăç лупасра пурăнса! Вутă хут та шыв çĕкле, хĕлле хĕрĕх градус сивĕре те сарай хыçне кай…

— Памаççĕ пире, — тенĕ Макар Кузьмич, пуçне пăркаласа.

— Мĕншĕн памаççĕ пулать? Эпир çынсенчен мĕнрен катăк?

— Пирен хамăрăн кил-çурт пур…

— Вăл ниме те пĕлтермест. Кала, хваттер илсенех çуртне сутса яратăп, те.

— Май килмест çав ун пек. Малтан çуртне хула Советне памалла, вара тин калаçма пулать…

— Мĕнле вăл… памалла? Ахалех-и? Пĕр пуссăрах-и?

— Ахалех çав.

— Ну, капла килĕшместĕп эпĕ! Çав териех ухмаха ермен-ха çакăн пек кермене пĕр пуссăр парса ларма!

— Эппин, мĕнле пĕлнĕ — çавăн пек ту.

— Эсĕ çапах та тăрăш! Черете çыраççĕ, тет, унта!

— Кил-çурт пуррисене черете те çырмаççĕ. Саккунĕ çапла.

— Ухмахла саккун вăл! Кала эс вĕсене!

— Эс ху кайса кала…

— У-у, çулламан пăру! Санран ĕмĕрне те нимĕн те пулас çук! Пĕр кĕтӳ ача туса тултартăн, анчах вĕсене этемле усраса ӳстересси çинчен шутлама та пĕлместĕн!

— Эп вуник çула çитиччен хура пӳртре пурăннă, çапах та çын пулнă, ыттисенчен кая мар…

— Тьху! Мĕн çынĕ пур сан çумăнта?! Мăкла ĕне вĕт эсĕ! Ват лаша! Тăнсăр така! Сурăх!..

Кĕскен каласан, малтанхи вăхăтра Макар Кузьмич чаплă хваттер илесси пирки питех шухăшламан, мĕншĕн тесен хăйĕн килне те тиркемен вăл (пятистеннăй пӳрт, сарай, нӳхреп, сад, ун варринче хитре кăна беседка…). Анчах шыв тумламĕ те, пĕрмай пĕр çĕре тумласа тăрсан, чула шăтарать, теççĕ. Варвара Федоровна атакисем ăна пурăна-киле чăннипех тăнран кăларма пуçланă. Тытăннă вара Макар Кузьмич çӳреме… Паян кунта çитнĕ, ыран унта, — ыйтнă. тĕпченĕ, сăнанă, çывăх тусĕсемпе канашланă… Опыт та пухнă хăшĕ-пĕрисенчен — патшалăха улталама май тупас енпе. Пĕррехинче вара çавăн пек разведкăран питĕ ывăнса таврăнсан сĕтел çине çур литр кăларса лартнă та, арăмне куçран тӳррĕн пăхса:

— Тавай, Варварушка, уйрăлатпăр! — тенĕ. — Заявленине эсĕ паратăн-и, эп паратăп-и — вăл пурпĕрех. Анчах пире уйрăлмах тивет, урăхла май килмест…

Варвара Федоровна тĕлĕнсе шак! хытса тăнă. .

— Эс мĕн… эс мĕн, Макарушка, чирлемерĕн пулĕ-çке? Ăнсăртран, пуçу çаврăнмасть-и санăн? — хăраса ыйтнă вăл.

— Çук, чирлемен, — пуçне пăркаланă Макар Кузьмич, стакана эрех тултарса. — Нормальнă эпĕ.

— Эппин, кампа та пулин тĕл пулса, киле киличчен пĕр çур литрне ятăр пуль? Ӳсĕрпе лăпăртатăн эсĕ!

— Çук, Варварушка, эп санпа урăллах калаçатăп. Уйрăлмаллах пирĕн иксĕмĕрĕн. Пĕрле пурăнсан, ыр пурнăç пулмасть… Ан та тавлаш! Юлташсем те çаплах калаççĕ: арăмунтан халех уйрăл, вара тин этем ретне кĕретĕн, теççĕ…

Варвара Федоровна упăшки çине пĕр хушă ним ăнланмасăр, сывлайми пулса пăхса тăнă, унтан сасартăк диван çине тăсăлса ӳкнĕ те кăшкăрса макăрса янă. Унăн сасси пĕрре выçса çитнĕ ĕне мĕкĕрнĕ пек, тепре автомобиль кăшкăртнă пек, çавăнтах тата йытă вĕрнĕ пек те илтĕннĕ. Анчах та часах макăрнинчен усси çуккине тавçăрса илнĕ те, йăпăр-япăр сиксе тăрса ухват ярса тытнă:

— Вĕлере-еп! Ан пул луччă эс çĕр çинче!..

Юрать-ха, Макар Кузьмич вăхăтра пăрăнма ĕлкĕрнĕ, ахаллĕн унăн пуçĕ тăм чӳлмек пекех арканса кайнă пулĕччĕ.

— Чипер хăтлан! — кăшкăрнă Макар, хăй сисмесĕрех чышкине чăмăртаса. — Итле эс малтан!

— Мĕн итлемелли ĕнтĕ, эс мана ачи-пăчипех пăрахса тухса тарма шут тытнă пулсан?! — сурчăк сирпĕтнĕ Варвара Федоровна.

— Никам та пăрахмасть! Итле теççĕ сана! Кăмăлна çемçетме ак çак стакана ĕç те…

Тепĕр минутран вĕсем диван çинче юнашар ларса, тин çеç венчетрен таврăннă пекех шăкăл-шăкăл калаçма тытăннă.

— Ăнлан, Варварушка, — тенĕ Макар Кузьмич питĕ çепĕççĕн, арăмне хулпуççинчен лăпкаса, — килйышшăн çеç тăрăшатăп-çке эпĕ — саншăн, хамăрăн иксĕмĕрĕн ытарайми ачасемшĕн… Хваттер пирки хыпкаланатăп! Таçта та çитрĕм, такампа та калаçрăм, анчах та питĕ кансĕр, Варварушка! Ой, çав тери йывăр! Ниепле те ĕç тухасшăн мар. Кил-çурт пуррисене çывăха та ямаççĕ. Мĕн тăвас тетĕн? Пĕртен-пĕр меслет кăна юлчĕ ĕнтĕ…

— Мĕнле меслет?

— Уйрăлас пулать… Тĕрĕсрех каласан, уйрăлнă пек тăвас пулать!

— Вара мĕн?

— Вара-и? Суд мана килтен хăваласа ямалла тăвать те, эпĕ пролетари пулса тăратăп. Килсĕр-çуртсăр, хваттерсĕр-мĕнсĕр çын. Çемйи çавах пулать манăн — виç ачине ман çума çыртаратпăр. Частнăй хваттерте мĕнле пурăнса çитеретĕн вĕсемпе? Мана тепĕр куннех хваттер илмелли черете çыраççĕ…

Упăшкин чее планне ăнланма пуçланă Варвара Федоровна сăн-сăпачĕ çутăлнăçемĕн çутăлма тытăннă, вăл Макар Кузьмича шăкăр-шăкăр тепĕр çур стакан эрех ярса панă.

— Кала, Макарушка, малалла кала, чунăм…

— Пĕр виç уйăхран-и унта, çур çултан-и, — мана хваттер параççĕ. Санăн çав вăхăт тĕлнелле кăмăлу çаврăннă пек пулать те, эс ман патăма пурăнма куçатăн. Хамăрăн кил-çуртне р-рас! сутса яратпăр. Хайхи вара европейски хваттер те пулать пирĕн, укçа та пĕр купа… Ну, мĕн калăн ĕнтĕ халь, э?

Варвара Федоровна упăшкине çатăрах ыталаса, çисе ярас пек чуптума тытăннă.

— Ой, ăслă-çке эсĕ манăн, Макарушка, çав тери ăслă! Хăвах шухăшласа тупрăн-и эс куна?

— Хам та пуç купташки ыратакан пуличченех шухăшларăм, шанчăклă юлташсем те каларĕç. Шупашкарта кун пек тăвакансем пулнă, теççĕ. Уйрăлаççĕ. хваттер илеççĕ те, унтан килĕ-çурчĕсене сутса пуяççĕ. Эпир мĕнрен катăк?

— Катăк мар, Макарушка, ăçтан катăк пулар-ха эпир? Ылтăн пуç санăн, Макарушка… Ме-ха, ĕç!

Унтан вĕсем çак пĕтĕм ĕçе мĕнле тĕплĕрех тумаллине шухăшласа хунă. Малтан çынсем умĕнче хирĕçме-ятлаçма тытăнмалла, пĕр-икĕ хут тӳпелешсе илсен те кансĕрлемест, — пурте курччăр вĕсен пурнăçĕ пăсăлса кайнине! Судра пĕр-пĕрне ним шеллемесĕр кăшламалла, мĕн калама май пуррине пĕтĕмпех каламалла, судьясем вĕсене мирлештерес пирки çăвар та уçма ан пултарччăр!

Килĕштерсе пурăнакан патшалăхсен дипломачĕсем пекех питĕ мирлĕ, пĕрне-пĕри ăнланса калаçса татăлнă вĕсем. Пĕр ыйту çеç кăштах такăнтарнă, анчах вăл та кайран чиперех майлашăннă.

— А эсĕ, Макарушка, ун пек уйрăм хваттерте пурăнса, ман çинчен манма пуçламăн-и? — асăрханарах ыйтнă арăмĕ. — Çынни лайăх та эсĕ, çапах та, кукша пулин те, арçынах вĕт…

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн