Электронлă вулавăш

— Каллех йăкĕлтешетĕн-и?

— Пĕлсе пĕтер сире хуласене. Кӳренĕн те... коньякусене пуçтарса илсе кайăн. А вăл мана килĕшрĕ. Ку пĕр кĕленчине, чăнахах та, уçмалла марччĕ пулĕ, тепре ларма хăвармаллаччĕ-тĕр. Халь уçрăмăр та ĕçсе ярасах пулать ĕнтĕ. Тек коньяк илмелле тавлашмастпăр тетĕн. Юрĕ, малалла калаçар. Эпир санпа, Санькка, хамăр çынсем, юнашар çитĕннĕ, çавăнпа именсе ан тăр, чунна уçса калама пултаратăн, ачусемпе йывăр пулсан çаплах кала. Эпĕ ăнланатăп. Мĕн пытармалли пур унта? Санăн кăна мар вĕт, кунта ялĕпех çавнашкал. Ĕçеççĕ, итлемеççĕ ашшĕ-амăш сăмахне. Хăнк та çук. Хушăран алă çĕклекенсем те пур. Мĕн тăван ĕнтĕ — пăсăлтăмăр. Хамăн ачасене вăл картах лартмастăп ĕнтĕ, паллах, манăн хама кура пурнăç çыннисем пулчĕç, хăш-пĕрисен ачисем чăнах, чăн калатăп, санăннинчен те япăхрах. Çавăнпа ан пытар — эпĕ ăнланатăп сана.

— Манăннисемпе нимле проблема çук, — сăмаха татса, çирĕппĕн каларĕ Александр Кузьмич. — Чипер, ăслă-тăнлă ачасем. Вырăнта ĕçлеççĕ. Мухтанма пултаратăп вĕсемпе.

— Ун пек пулсан, эппин, пач ăнланмастăп сана: хваттерпех пурăннă тетĕн, ачусене те лайăх тетĕн, мĕншĕн пăрахса килнĕ вара яла? Ăнланмасп. Ăнлантарса пар.

— Мĕн туса пурăнас манăн унта халь хулара? Пенсире эпĕ. Пĕччен. Сывлăшĕ те кунта уçă, таса. Сип-симĕс курăк. Пăх-ха, куç тулли илем вĕт! Эсир, ял çыннисем, хăнăхнă та кăна — курмастăр, туймастăр. Çăтмахра пурăнатăр! Ма пурăнса юлас мар манăн та виличчен сирĕн пек çакăн пек ырлăхра? Пурнасси те нумай юлман, вилсен те тăван çĕртех выртас килет. Атте-аннепе, хамăр ялсемпе пĕрле. Хула вăл çамрăксем валли. Çамрăк чух лайăх хулара.

Макçăм мучи хăнана кăнн пăхса илчĕ. Пĕр авăк чĕнмесĕр ларчĕ.

— Ăхă. Илтрĕм. Ăнлантăм. — Сасартăк йĕкĕлтешнĕн. — Çапла. Ялта канлĕ. Санатори! Курăк çине тăсăлса вырт та тӳпене пăхса килен! Хăвитотерапи!

— Мĕн терапи?

— Хăвитотерапи тетĕп!

— А-а... фитотерапи. Тĕрĕс калан. Ял чуна сиплет. Çапла мар-им-иç?

Макçăм мучи тăруках хĕрсе кайрĕ:

— «Иç, иç»... Шишь, сана ял, шишь! — Сĕтел хушшинчен пăлтăр-палтăр сиксе тухрĕ те тарăхуллăн кума пуçларĕ. — Ха! Пăх-ха, мĕнле шутлаççĕ вĕсем! Вĕсемшĕн ял — санатори! Илем, канлĕх, киленӳ! Кунта вĕсем киленме куçса килеççĕ! Чунĕсене лăплантарма! Тĕнче йăлăхтарнă та, канлĕх шырама килнĕ кунта! Мĕн, тĕрĕс мар калатăп-им? Çу-у-ук, тăванăм, тĕрĕс калатăп эпĕ. Шăпах çапла çав, çапла! Таса сывлăш кирлĕ сире! Кăкăр туллин сывлама! Кур-ха! — Александр Кузьмич патне таплаттарса пырса тăчĕ. — Сывлăр! Сывлăр! Тулĕк асăрханăр, кăкăрăрсем кӳпĕнсе шаплатса çурăлса ан кайччăр тата! — Каллех кума пуçларĕ. Унтан сĕтел патне пычĕ те черккене тултарчĕ, шаплаттарчĕ. — Шапашкăсем вĕт эсир! Шапашкăсем! Вĕсем тухса каяççĕ яла пăрахса укçа тума. Укçа тăваççĕ те килеççĕ канма, эрех ĕçме. Унтан каллех тухса сулланаççĕ. Эсир те çавах. Тухса кайнă хулана лайăх пурнăç тума, халь таврăннă — ах, илем, ах, сывлăшĕ! Пурнăçне унта тăватăр, канма кунта килетĕр. Тăван ялăм, хваттер яр! Ял пурнăçне камăн тумалла тет? Ыттисен тумалла, паллах. Сирĕн мар! Сирĕн хăвăрăн пурнăçăра тумалла! Мĕн, эсĕ киленекен симĕс курăку ыт ахаль çапла симĕс ларать тетĕн-и?

— Акса ӳстернĕ тесе шутлас çук ĕнтĕ. Хăй тĕллĕнех шăтса çитĕннĕ пуль?

— Хăй тĕллĕн... Пурте сирĕн пекех хулана тарса пĕтнĕ пулсан, кунта халĕ курăк пулĕччĕ тетни?

— Мĕншĕн ан шăттăр вара?

— Кĕтсех тăр, сана кĕтсе ешерсе ларатчĕ! Çын ури таптаман çĕрте курăк мар, хыт хура ашкăрать. Вĕлтĕрен! Ялти пушă çуртсен тĕлне илсе кайса кăтартас-и сана? Ашса тухайăн-и тулĕк? Çынпа юнашар, çын çӳрекен вырăнта кăна ӳсет вăл курăк. Пурнăç пур çĕрте. Ăçта пурнăç çук, унта — мăян та хыт хура. Вăн, хуçалăхсем арканчĕç те уйсем мĕн пулса тăчĕç. Вăрри тăпра ăшне лексен кăна шăтса тухаять курăк, çум курăкăн вăл — çиелтех. Çын ури таптамасан, выльăх-чĕрлĕх çӳремесен курăк вăрри ăçтан тăпра ăшне лекейтĕр? Таврăннă вăл: «Кĕтсе ил, савнă тăван ялăм! Тунсăхларăм саншăн! Çывăрма выртсан та, куç хупсан та эс тухмастăн манăн асăмран!» Тупăннă Есенин! Есенин мар эсĕ — шапашник! Эпĕ унпа ĕçсе ларатăп пулать. Чуна йӳле ярса калаçса! Пĕрер çаврăм юрă юрласшăнччĕ тата. Мĕн ĕçсе лармалли пур санпа! Ĕç ху пĕччен! Коньяксем илеет вăл — шапашкăран укçа туса килнĕ. Пит кирлĕ! Тек ĕçместĕп те санпа, калаçмастăп та! Килнĕ — пурăн! Тапта ав курăка! Сывла таса уçă сывлăшпа! Кӳпĕнсе кайиччен, Кунта хулара мар, укçа ыйтмаççĕ. Кунта йăлтах тӳлевсĕр! Савнăçĕ те! Хуйхи те! Асапĕ-терчĕ те! Ĕçленĕшĕн те тӳлемеççĕ! Пурнăçĕ кăна укçаллă. Санăн укçа çитет, эсĕ пурăнма пултаратăн. Пурăнах эппин! Эп сана текех чăрмантармастăп! — Сĕтел патне пычĕ те аллине коньяк енне тăсрĕ, туххăмрах каялла туртăнчĕ, пăрăнчĕ те патлаттарса килĕ енне утса кайрĕ. Кĕçналăк шанлатса хупăнчĕ. Картишĕнче карчăкĕн сасси илтĕнчĕ.

— Мĕн янрашан? Урама кĕрлеттерен. Чипер сăмахлама юрамасть-и-мĕн?

— Эс вĕрентсе тăр тата кунта! Ĕçле хăвăн ĕçне! — харах кăшкăрса пăрахрĕ Макçăм мучи.

— Уй-й, сăмахпа витерĕн-и сана? Çынна итлеме пĕлетни эс, шав санла пулмалла, ху кăна тĕрĕс те-ха эсĕ, — мăкăртатса илчĕ те карчăкĕ алне сулса пӳрте кĕрсе кайрĕ.

Макçăм мучи лăпланаймарĕ, кил картинче кумрĕ те кумрĕ. Унта пырса çапăнчĕ, кунта... Юлашкинчен каллех кĕçналăк патне таплаттарчĕ. Алăка уçрĕ те хыттăн кăшкăрчĕ:

— Ял анне пек вăл, анне вырăнĕнче. Ӳстерет пире, çитĕнтерет, пурнăçа юрăхлă пулччăр тесе çитĕнтерет. Эпир ăна пăрахса тухса каятпăр, ватлăхра тин аса илетпĕр вăл пуррине.

— Эсĕ мĕн? Чим-ха, чим... Эс мĕскер? Чиперех лараттăмăр-иç!

— Пурнăç тăвас тесе килмен эсĕ! Яла çĕклес тесе те килмен! Ĕç тăвасси пирки шухăшу та çук! Канма килнĕ! Тăсăлса выртма! Выртах эппин! Кунĕ-кунĕпех çывăр! Вăн, коньякна ĕç те харлаттар кăна! Çывăрах! Ыйху тутлă пултăр! Хитре тĕлĕксем курмалла пултăр!

Алне сулчĕ те алăка шалтлаттарса хупрĕ. Кĕçех унтан хыттăн юрлани илтĕнсе кайрĕ:

Черный ворон, черный ворон, что ты вьешься надо мной.....

Александр Кузьмич аптраса тăрса юлчĕ. Макçăм мучи патне кĕрсе калаçăва çĕнĕрен майлаштарса ярас кăмăлĕ те пурччĕ, юлашкинчен вăл та алă сулчĕ. Хăвăрттăн эрехе пĕр черкке тултарчĕ те шалт тутарчĕ.

Виçĕ кун урама тухмарĕ Макçăм мучи. Çăкăр илме те лавккана карчăкĕ çӳрерĕ. Унпа та сăмах пĕр килми пулчĕ, çавăнпа ытлашши сăмахламарĕç те. Тарăн вар патнелле кăкарнă качакине шăварма та пахча вĕçĕпе кăна кайкаласа килчĕ. Чунĕ лăпланма мар, тата та ытларах тулчĕ кӳлешӳпе.

Александр Кузьмич та пĕрре те курăнмарĕ. Унпа темĕскер пулман-и тесе Макçăм мучи хапха хушăкĕнчен кун каçа темиçе хутчен те пăха-пăха сăнарĕ. Курăнмарĕ. Кил картинче вутă хаплатса çурăлни кăна вăл чипер, йĕркеллине пĕлтерчĕ. Ахăртнех вăл вутă çурчĕ.

Ахалех кӳрентерчĕ пулĕ ăна Макçăм мучи. Ахалех ӳпкелерĕ. Кашнин хăйĕн пурнăçĕ. Кашни хăй телейне шырать. Ăçта тупать, мĕнле тупать, тупаять-и — ку санăн пурнăçна шăпа хăй йĕркелесе пыни. Нихăçан та шухăш туманччĕ Макçăм мучи хăйĕн пурнăçĕ çинчен — телейлĕ-и вăл? Çухатнă япалашăн кулянан, çуккишĕн макăран. Пур чухне ăна асăрхамастăн та. Телей пирки унăн шухăш та пулман, эппин вăл яланах пур пулнă.

Качака шăварма кайнă Макçăм мучи пахча вĕçĕнче чарăнчĕ те таврана пăхса илчĕ. Куç тулли анлăх. Кунта тӳпемрех вырăнта кăпăшка пысăк пĕлĕтсене алă тăссах ярса тытас пек. Авкаланса выртакан ансăр юхан шывăн тепĕр енче кĕрхи тĕс çапнă пек сарă тырă пусси. Кĕтӳ тапăра аннă. Çав тĕлтен пĕр-икĕ чалăшра улăхра авал халăх утă çулатчĕ. Наçтукпа вĕсем, тин çеç пĕрлешнĕскерсем, каç ĕнтрĕкĕнче тин çулнă утă çине выртса, тӳпене пăхса мĕнле пурнăç тăвасси çинчен ĕмĕтленетчĕç.

Макçăм мучине çак самантра çав симĕс утă шăрши каллех антăхтарас-а çупăрласа илчĕ.

Санькка ыйхă килмен каçсенче куçĕ умне çак илеме кăларма, çак шăрша туйма асапланса выртнă пулĕ ĕнтĕ. Питех те шел пек пулса кайрĕ ăна. Макçăм мучи халь ăна çакăнта илсе килсе: «Пăх, кур, савăн, килен! Кăна йăлтах сана парнелетĕп!» — теес килчĕ.

Таврăннă чух киле йăпăртлăх кĕрсе тухрĕ те вăл тӳрех лавккана çул тытрĕ, коньяк, ик-виçĕ банан, апельсин туянчĕ, вара çĕкленӳллĕ кăмăлпа Санькка патне утрĕ. Пӳрт умне çитсен икĕ пӳрнине çăвара чиксе ши! шăхăрчĕ.

Чӳречере никам та курăнмарĕ.

Тепре шăхăрчĕ. Чӳрече карри хумханса илнĕн туйăнчĕ Макçăм мучие, Санькка хăй пĕрех курăнмарĕ. Тепре çине-çинех шăхăрсан тин чӳрече каррин хĕрри хуллен сирĕлчĕ те Саньккан шиклĕрех сăнĕ курăнчĕ. Макçăм мучи коньяк кĕленчине çĕклесе савăнăçлăн суллакаларĕ. Каç енне вара йăмра айĕнче çак пĕчĕккĕн пĕтсе пыракан яла чĕрĕлĕх кӳрсе хаваслăн ахăрашса юрлани янрама пуçларĕ:

Ан авăн, шĕшкĕ, ан авăн та

Кăштах сăмах илтнипе...