Электронлă вулавăш

— Э-э, Плаки кинĕм, — тет вăл унтан, Татюк амăшĕ, çине шăтарасла куçĕпе тĕллесе, — тына пăру кĕтӳрен таврăнмарĕ. Çынсем, Плаки кин, эсĕ курнă терĕç те... — хăй вара, тутине тутăр вĕçĕпе хупласа, тьăх-тьăх-тьăх кулса илет.

Сăмах сасартăк çавăн пек çаврăнса ӳкнинчен тĕлĕнсе, амăшĕпе хĕрĕ те, чĕлхисене çăтса янă пек, çийĕнчех нимĕн те хирĕç чĕнеймерĕç. Çакна кура Прасук инке хăйĕн «сӳс чĕлхине» малалла «шăртлама» пикенчĕ.

— Пăрăвĕ хамăн пулсан, çăва патнеччĕ-ха, — терĕ вăл. — Колхоз председателĕн таврăнман... Крăсновăн, пуçлăхăн, ара, пĕлетĕр-и?!

Татюк халь ĕнтĕ йăлтах ăнланчĕ. Краснов çак йăкăрти карчăка евчĕ янă иккен. Хĕрĕн паçăртанпа кăшт лăпланнă чĕри татах вĕриленсе кайрĕ, анчах вăл мĕн те пулин хирĕç калама кирлĕ сăмах тупаймарĕ.

Амăшĕ çеç, авалхи йăлапа, Прасук инкен юптарăвне малалла тăсма хăтланса пăхрĕ.

— Тем, курман çав, хамăрăн тынашкă вăхăтра таврăнчĕ те... — терĕ вăл.

— Ах, тур-тур, кашкăр туртса çурмасан юратчĕ ĕнтĕ... вара пĕтерет мана председатель, — тата хытăрах йăнкăртатса илчĕ Прасук инке сасси.

Татюк халĕ хăйĕн чĕринче вăй-хал хушăннине туйрĕ.

— Ан та çӳре, Прасук инке, çăпатуна çĕтсе, — терĕ вăл çирĕппĕн. — Пурпĕрех нимĕн те тупаймастăн! Çук кунта кĕтӳрен татăлса юлнă айван пăру таврашĕ...

— Тупасахчĕ-ха, — тавăрма хăтланчĕ лешĕ. Вара, çĕнĕрен хăпартланса, юптара пуçларĕ. Пăру тупăнмасан, хăйне председатель «штрах» тума пултарасси çинчен те, кунашкал тĕттĕм çĕрсенче çамрăк пăрусене пĕччен çӳреме хăрушă пуласси çинчен те, пăру кашкăр çăварне кукăр алăллă çын тĕлне лекесси çинчен те сӳпĕлтетрĕ, анчах Татюкăн чĕрине нимĕн те витмерĕ. Хăйĕн лешĕн кăна çунакан хĕр кăмăлĕ ытларах тарăхса-вĕриленсе çеç пычĕ. Тӳсме темле йывăр пулсан та, Татюк «картран вĕçерĕнмерĕ».

— Краснов пит çивĕч чĕлхеллĕ евчĕ тупнă, — терĕ вăл, кăшт тăрăхланă пекрех. — Эпĕ Краснова хурласа нимĕн те калаймастăп... Кĕтем-ха, кĕтем — тӳсĕм çитнĕ чухне...

Леш евчĕ те вара, хăйĕн «çуллă» чĕлхи хĕр чĕрине çемçетейменнине кура, вăрт çаврăнчĕ те мĕнле кĕтмесĕр килсе кĕнĕ, çавăн пекех йăпăртатса та йăнкăртатса тухса шăвăнчĕ:

— Ятласа ан юлăр, ырă каç пултăр... Ытлашшине каçарăр, çитменнине çитерĕр!..

Татюк, темĕнле çĕнтерме çук усал вăя çĕнтерчĕ тейĕн, хăйне халь ĕнтĕ çăмăлрах пек туйрĕ.

— Куртăн-и, анне, — терĕ вăл, — еплерех çавăрттараççĕ?..

— Çавă ĕнтĕ вăл хĕр пурнăçĕ, — каллех лăплантарма тăрăшрĕ Татюка амăшĕ. — Унтан хăрамалли-писмелли çук. Ĕлĕк чух тесен, хăта-евчĕ пыман хĕрĕн вăтанса лармалла пулнă.

Татюк пралукпа каштаран çакса янă щăвăç лампăна вĕçерчĕ те сĕтел çине лартрĕ. Турăш айĕнчи çӳлĕк çинчен хутпа чернил илчĕ. Питĕ-питĕ вăрăм çыру çырас килет халь унăн, çав çырура хăйĕн пĕтĕм хуйхи-суйхине каласа кăтартас килет. Амăшĕ, кĕнчелине тĕпелти чăлан хăми çумне сĕвентерсе, икĕ ывăл ачи тӳлеккĕн çывăракан вырăн хĕррине пырса выртрĕ.

— Эсĕ те выртса çывăр-ха, хĕрĕм, — терĕ вăл йăвашшăн. — Ыран каллех ир тăмалла. Каллех — кунĕпе ура çинче.

— Кăшт ларам-ха, анне, — çавăн пекех йăвашшăн тавăрчĕ хĕрĕ. — Паянхи ĕçкунĕсене çырса тухам. Унсăр манса та пĕтĕн, пăтрашăнса та кайăн.

«Мĕншĕн ман çунатăм çук-ши? — çырса хучĕ Татюк, чĕринче тахçантанпах çунса тăракан шухăша каланă пек, çăмăллăн. — Кайăкăнни пек çунатăм пулнă пулсан, вĕçсе çитĕттĕм сан патна, темле инçетре çӳресен те, тупнă пулăттăм сана...»

Анчах хĕр аллинчи перо çак тĕлте чарăнчĕ те урăх малалла шумарĕ. Татюкăн таса пысăк куçĕсем пĕчĕкçĕ шăвăç лампа урлă тĕксĕм алăк еннелле тинкерсе пăхаççĕ. Унăн халь ĕнтĕ шурăрах тĕс ӳкнĕ сăнĕнче пысăк шухăш палăрса тăрать. Шупкарах хĕрлĕ, çепĕç те ачаш тути, ерипен пăшăлтатса, темĕнле никам илтĕнмелле мар сăмахсем калать. Вĕсене, çав асамлă вĕри сăмахсене, пĕтĕм тĕнчере те пĕр çын кăна илтсе ăнланма пултарнă пулĕччĕ. Анчах çук-çке вăл çын, çук... Тен, кам пĕлет, çак самантра та илтет пуль хĕр сăмахне юратнă çыннăн инçетри-инçетри чĕри?! Илтет пуль, туртăнать пуль хĕрĕн çунакан чĕри патнелле?!.

Татюкăн ручка тытнă алли шурă хут татăкĕ çинче пĕр хускалмасăр выртать. Унăн вăта пӳрнинчи кĕмĕл çĕрĕ вăйсăр лампа çутинче пĕртен-пĕр çутă ĕмĕт пек, пĕртен-пĕр сӳнмен шанчăк пек йăлтăртатать. Ытти çĕрте, пӳртĕн пур кĕтесĕсенче те, чуна тăвăрлатакан тĕксĕм мĕлкесем пытанса выртаççĕ.

«Ăçта-ши эсĕ?» — тесе çырчĕ те Татюк тепĕр икĕ сăмах, аллинчи пери каллех халсăррăн чарăнса ларчĕ.

— Нимĕн те тухмасть, нимĕн те çырма пултараймастăп, — терĕ Татюк, ура çине тăрса. Унтан вăл алăк патĕнчи кравать патне пычĕ те, минтер айĕнчен çыру тĕркине илсе, тепĕр хут сĕтел хушшине таврăнчĕ. Çыру хыççăн çыру, — юратнă çыннăн пурнăçĕ çинчен калакан çав вăрăм калава, — тепĕр хут вулама пикенчĕ. Вĕçĕ-хĕррисĕр вăрăм юрă юрланă пек, тĕлĕнмелле юмах вуланă пек, çырусем çине пăхмасăр, çапах та кашни сăмаха асра тытса, нумайччен пăшăлтатса вуларĕ вăл. Вара... çепĕç чунлă хĕр куçĕ умне унăн паттăр каччи кĕретĕн тенĕ пекех тухса тăчĕ.

Çак асамлă самантпа хавасланса, Татюк хăй çырăвне татах малалла çырма тытăнчĕ. «Çил пуласчĕ манăн, эппин, пĕчĕкçĕ юр пĕрчи кăна пуласчĕ, вара санăн хура та çăра куç харши çине пырса ларăттăм», — тесе çырчĕ.

Юлашкинчен, йăлтах ывăнса çитсе, халтан кайса, каллех паçăрхи пек, пичĕпе минтер çине пырса тĕршĕнчĕ. Кунта кĕçех унăн хулпуççийĕ, ун çинчи çивĕтсем малтан вăраххăн, кайран хăвăрт-хăварт сиккеле пуçларĕç. Анчах минтер айĕнчен пĕр сасă та тухмарĕ...

...Сĕтел çинче çаплипех пĕчĕкçĕ шăвăç лампа çунса ларать. Ун çывăхĕнче тин çеç пуçласа хунă хĕр çырăвĕ, пери çинче чернил типсе çитеймен ручка тата... тата пĕр паттăр пурнăç çинчен калакан вĕçленмен калав — Павăл çырăвĕсен тĕрки выртать.

Чылайран Татюк хăлхине, темĕнле ырă тĕлĕк витĕр тенĕ пек, чӳрече кантăкне хуллен тăкăртаттарса шакканă сасă сăрхăнса кĕчĕ.

— Татах шаккаççĕ тем? — илтĕнчĕ Татюк амăшĕн ыйхăллă сасси.

Татюк пуçне çĕклесе пăхрĕ,— халь ĕнтĕ калинкке алăхне шакканă пек туйăнчĕ.

— Паян чуна ыраттармалли пĕтнĕ пуль тесеттĕм, — мăкăртатса илчĕ Татюк. — Татах тем кĕтмелле ĕнтĕ?!.

Хĕрĕ халь те лăпланайманнине кура, амăшĕ вырăн çинчен йăпăр-япăр сиксе тăчĕ те, урине тĕп хунă кăçатă тăхăнса, çурăмĕ çине çăм тутăр уртса ярса, калинкке уçма тухрĕ. Татюк, сывлама чарăнса тенĕ пек, тултан илтĕнекен сас-чĕве тăнлать.

— Кам унта? — шикленнĕ сасăпа ыйтать амăшĕ.

— Хамăр ялсемех! — хирĕç тавăрать арçыннăн хулăн сасси.

Вĕсем татах тем калаçаççĕ. Унтан калинкке уçăлса хупăнать. Акă, вĕсем — çенĕкре, акă, пӳрт алăкĕ те уçăлать. Пӳрте чи малтан хуп-хура та çăра мăйăхлă, хура-туп кĕрĕк тăхăннă патмар арçын кĕрсе тăрать, ун хыçĕнче — Татюкăн пĕчĕкçĕ те типшĕм амăшĕ.

— Аван пурăнаççĕ-и? — илтĕнсе каять хулăн сасă... Кам ку? Татюкăн чĕри сисет те, сисме те çӳçенсе тăрать. «Кай, тĕлĕкре пуль ку тĕлĕнтермĕш?!» — çиçсе илет ун пуçĕнче çиçĕм пек шухăш. Вăл малтанах вырăнтан хускалма та хăрать, хускалсан... Çак хура мăйăхлă патмар çын ĕмĕрлĕхех куçран çухалассăн туйăнать. «Кай, чăн марах ку!» — тет вăл каллех хăй ăшĕнче.

— Хăвăр ялсене те паллаймастăр-çке эсир?! — сăмах хушать хура мăйăхлă çын, хăй çапах та хăюсăррăн пĕр утăм малалла ярса пусать. Унăн тĕксĕмрех сăнĕнче сасартăк уçă кулă палăрать, куçĕсем çуталса каяççĕ. Татюк амăшĕ çаплах çак патмар çын хыçĕнче ним чĕнеймесĕр тăрать-ха.

— Чим, эпĕ чăнласах тĕлĕк куратăп пуль?! — чĕтреннĕ сасăпа кăшкăрса ярать Татюк. Вăл вара, темĕнле шалти вăй хистенипе, хăй сисмесĕрех çĕрлехи çак кĕтнĕ те кĕтмен хăнана мăйĕнчен хытă-хытă ытакласа илет.

— Павă-ă-ăл! Павлуш! — тет вăл, хăйĕн вĕри тутипе хура мăйăх айĕнчен тухакан ăшă сывлăша шыраса.

Павăлăн сулăмлă алли ăна хăй çумнелле кăчăртаса тытать. Татюк амăшĕ тĕлĕкри пек тĕлĕнмелле çак ĕçе çаплах алăк патĕнчен, тем айăпа кĕнĕ çын пек, именнĕн кулкаласа-сăнаса тăрать.

— Çыртăм-çке, пысăк уссиллĕ генерал пулса таврăнатăп тесе, — сăмах хушать Павăл, кулкаласа. — Генералах пулаймарăм та, мăйăхăм ав епле ӳссе кайрĕ!

— Ăçта çухалса çӳрерĕн? Мĕншĕн нумайччен хыпар ямарăн? — çакă çеç пулчĕ Татюкăн малтанхи сăмахĕ.

— Çухалса çӳремен, Татюкăм... Манăн чун татăкĕ — Татюкăм, акă, пăх та кур — чиперех таврăнтăм. — Па-вăл шурă çĕлĕкне хыврĕ те сĕтел çине пырса лартрĕ. Çĕлĕкĕ çинче урлă çĕлесе хунă ансăр хăмăч хăю курăнса кайрĕ.

— Мĕне пĕлтерет ку хăю? — ыйтрĕ Татюк халь ĕнтĕ йăлтах пĕчĕк хĕрача сассипе.

— Ун пирки кайран... Халĕ хăвна лайăхрах пăхса илме пар, — Павăл Татюка икĕ хулĕнчен тытрĕ. — Эх, эсĕ мĕн тери çитĕнсе-паттăрланса кайнă! Эп сана шухăшăмра пĕрмаях шкулти хĕрача пек кураттăм... Вăрçă пуçланнă çул шăпах вуннăмĕш класс пĕтернĕччĕ те-ха. — Павăл хăй сăмахĕнчен хăех именчĕ-и, мĕн-и, — пуçне кăшт пĕксе, каялла çаврăнса пăхрĕ. — Ара, чим, Плаки аппа, — терĕ вăл, —эсĕ мĕн алăк патĕнчех тăратăн? Кĕтмен хăнаран ютшăнтăн-им?!.

— Эккей, Павăл, ан калаç-ха унашкал! — икĕ аллине те сула-сула, Плаки аппа малалла иртрĕ. — Эсир темĕн çаплах ура çинче? Атьăр, сĕтел хушшине ларăпăр.

Павăл хăюллăнах сĕтел патне иртсе ларчĕ. Татюк ура çинчех тăрать. «Павăл хăй те ачалларах курăнатчĕ-ха салтака кайиччен, — шухăшлать вăл, тусĕ çинчен куçне илеймесĕр. — Именчĕк те вăтанчăк ача... Халь, авă, еплерех маттур…»

Плаки аппа тĕпелти чăлана пĕр кĕрет те пĕр тухать: хăна валли мĕн те пулин хатĕрлесшĕн пулас. Хăй çав вăхăтрах Павăл сăмахне чарăна-чарăна тăрса тăнлать.

— Ах, ачамсем, — ассăн сывласа илет вăл, — кун пек телее эпĕ ĕненме те хăратăп.

— Вăрçă хирĕнче, Плаки аппа... — Павăл кăшт тытăнса тăчĕ. — Анне тесе чĕнмелле-и, мĕн-и, — вăл-ку юрĕ-ха, — вăрçăра тем те кĕтме пулать... Камăн мĕнле телей... Ара, телей çичĕ тинĕс леш енчен те çавăрса килнĕ, теççĕ. Эпĕ те, акă, пач çухалнăскер, тупăнтăм. Хăвăр еплерех пурăнатăр?

— Эпир çаплах кĕтетпĕр, — пусăрăнчăк сасăпа сăмах хушать Татюк.

— Вăрçă пĕтессе кĕтетĕр?

— Вăрçă пĕтессе, ара, тата... тата хамăр кĕтнĕ çынсем таврăнасса...

— Пĕтеççĕ фашистсем! Пуçĕпех пĕтеççĕ! Авă, мĕнле шаккаççĕ вĕсене пирĕннисем... Хыпарсем илтетĕр пуль?..

— Хыпарĕсем радиопа та, хаçатсемпе те килсех тăраççĕ, — терĕ Татюк. — Халь ĕнтĕ сывлама та кăшт çăмăлрах туйăна пуçларĕ… Çапах та эсĕ, Павăл... — пуçланă сăмахне каласа пĕтереймерĕ Татюк.

Çав хушăра Павăл сĕтел çинче сапаланса выртакан хут татăкĕсене асăрхарĕ. «Мĕншĕн ман çунатăм çук-ши?» — вуласа илчĕ вăл сасăпах.

— Çапах та ман çунатăм тупăнчĕ, — Павăл хайхи ура çине тăчĕ те, çийĕнчи кĕрĕк аркине икĕ аллипе ик çунат пек сарса, вĕçнĕ евĕр вăркăштарса илчĕ. — Çапла, çунатăм тупăнчĕ... Килес çĕре вĕçсе килтĕм!..

Пӳртри çутă вăйсăр пулин те, Павăл кăкăрĕ çинчи паттăрлăх паллисем йăлтăрах курăнса кайрĕç. Анчах, кĕрĕк арки варкăшнипе «чĕп куç лампи» кĕçех сӳнсе ларатчĕ.

— Ну, ну, чипер пул-ха эс, — терĕ Павăл пӳрнипе юнаса. — Шалишь, халь сӳнме юрамасть. Сан çуттуна эпĕ таçти çичĕ ютранах курса тăнă. Кĕçĕр те. Канашран килекен машина çинчен антăм та тӳрех çак çутă патне çул тытрăм...

— Нумайлăха килтĕн-и, Павăл ывăлăм? — чăн-чăн амăшĕ пекех, питĕ йăвашшăн ыйтрĕ Плаки аппа.

— Кăшт пурăнатăп пуль-ха, — Татюк çине йăл кулса пăхса илчĕ Павăл. — Ултă уйăх сĕм вăрмансенче çӳренĕ хыççăн самантлăха çутăрах та хӳтĕрех çĕре канма ячĕç... Ман тăлăх аннеçĕм мĕнле пурăнать-ши унта?

— Питĕ кулянать, — асăрханса çеç тавăрчĕ Плаки аппа. — Тӳссе пулмасть пуль ку хурлăха, тет.

— Халь ак тĕлĕннипе те савăннипе чĕри хавшаса ӳкме пултарать, — амăшне хĕрхенсе каларĕ Павăл.

— Мĕнле пĕлтерес-ши ăна? — тусĕ çине тĕмсĕлсе пăхса илчĕ Татюк.

— Пĕлтерĕпĕр-ха, — терĕ Павăл лăпкăн. — Ултă уйăх пĕлтерменнине халь пĕлтеретпĕр ĕнтĕ. Пур ĕçе те пĕр харăсах тума çук, çапла-и, чунăм татăкĕ — Татюкăм? Ах, эсĕ те çав ăшхыптармăш!.. Мĕншĕн çунатăм çук-ши тесе çырать. Çунатпа вĕçсе мар, йĕп шыранă пек шырасан та тупас çук совет партизанĕсене.

— Эс партизанра пулнă-и вара? — йăлтăрах çуталса кайрĕç Татюкăн таса пысăк куçĕсем.

— Таçта та пулса куртăм ĕнтĕ... Çĕр тĕпĕнче çеç пулман. Унта васкамăпăр-ха эпир...

— Сире итлесе, мĕн йĕтем юпи пек тăратăп-ха эпĕ? — хыпăнса ӳкрĕ Татюк амăшĕ. — Нӳхрепре пирĕн кăшт сăра та пурччĕ... Уяв валли тусаттăм... Октябрь валли, ара.

Плаки аппа тĕпелтен чĕрес илчĕ те, урлă сак ăйĕнчи хунара çутса, нӳхрепелле сăра ăсма васкарĕ.

Павăл ура çине тăчĕ. Кулкаласа, хура мăйăхне пĕтĕркелесе, Татюк патне пычĕ.

— Ах, чунăм татăкĕ — Татюкăм, — терĕ вăл, хĕре хăй çумнелле пăчăртаса.

Вĕсем пĕр-пĕрин çине куç сиктермесĕр нумайччен пăхса тăчĕç. Акă вĕсем, икĕ çул та ултă уйăх пĕр-пĕринчен татăлса пурăннă хыççăн, каллех пĕрле! Пĕрле... Пĕрле...

Тĕлĕкре тĕлленнĕ евĕр... Анчах кунашкал ĕненмелле мар, çапах та питĕ тĕлĕнмелле ĕçсем вăрçă вăхăтĕнче тата хăйсен телей çăлтăрне чунтан шанса-ĕненсе тăракан лайăх çынсем хушшинче кăна пулма пултараççĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн