Электронлă вулавăш

— Ку вара — компьютер. Ан хăра, вăл сана тивмест, — вăрттăн кулса илчĕ кил хуçи. — Компьютер — çав тери усăллă япала. Мĕн кăна тума пулăшмасть вăл! Шутлама, ӳкерме, çырма, Интернета та тухма пулать!

— Интереслĕ сирĕн кунта, — кăшт ăмсанарах каларĕ Юрилемпи. — Пирĕн вара кун пекки нимĕн те çук.

Ирхи апат хыççăн хĕрсем дайвинг-клуба кайса пăхма шут тытрĕç, анчах та Наташăна Юрилемпийĕн тум-çийĕ килĕшмерĕ, хăйĕн япалисене пама лекрĕ. Малтанах Юрилемпи Наташа панă илемлĕ кĕпене пĕрре те тăхăнасшăн пулмарĕ. Темиçе минут иккеленсе тăнă хыççан вара тăхăнчĕ. Клуба кайнă чух урамри машинсене курсан Юрилемпи каллех хăраса ӳкрĕ, анчах Наташа ăна çийĕнчех лăплантарчĕ. Çапла Наташăн аякран килнĕ хăни телефонран та, машинсенчен те хăрама пăрахрĕ.

— Акă эпир çитрĕмĕр те, — савăнăçлăн пĕлтерчĕ Наташа.

Канмалли кун пулнăран, дайвинг-клубра çын çукпа пĕрех. Инструкторпа калаçнă хыççăн хĕрсем тата та савăнăçлăрах пулчĕс. Вĕсене йышăнчĕç!

— Ыран ирхине 9 сехет валли клуба килĕр, — каларĕ инструктор.

— Ку лайăх хыпар ячĕпе морожен та илсе çиме юрать, — терĕ Наташа. Çапла Юрилемпи хăйĕн пурнăçĕнче пĕрремĕш хут çак тутлă япалана çисе курчĕ.

 

* * *

— Ĕненместĕп! Кĕçех эпĕ килте пулатăп! — хăй савăннине пытармасăр каларĕ Юрилемпи дайвинг-клуба кайнă май.

— Манăн та сан çĕр-шывна кайса курас килет те… — хурлăхлăн пĕлтерчĕ Наташа.

Сасартăк Юрилемпи куçĕсем ялтăртатса кайрĕç:

— Айта вара манпа пĕрле!

— Ах…Пĕлесчĕ санăн, мĕнле ман эс каласа кăтартнă çĕр-шыва кайса курас, чăн чăваш юрри-кĕввине итлес, таса чăваш чĕлхипе калаçас килет… Анчах… Анне мана ниçта та ямасть, — макăрса ярас патне çитнĕ сасăпах каларĕ Наташа.

Юрилемпи хăйĕн юлташне ыталаса илчĕ:

— Ан хурлан, енчен те эпир мĕн шутлани пурнăçлансан, сан аннӳпе хамах калаçса пăхатăп.

Çак сăмахсем хыççăн Наташăн кăмăлĕ лăпкăрах пулчĕ.

Акă вĕсем дайвинг-клуба та çитрĕç. Паян вĕсен пĕрремĕш занятийĕ… Анчах вĕсен хăвăртрах инструктортан водолаз костюмĕсемпе аквалангсем пама ыйтмалла, çакă ĕнтĕ вĕсен тĕп тĕллевĕ…

 

* * *

… Çапла Юрилемпи тăван мар çĕр-шывра пĕр эрне пурăнать. Хăй килĕнче мар пулин те, Наташăпа пĕрле ăна пĕрре те кичем мар. Тĕрĕссипе каласан, çак çĕр-шыври хĕр Юрилемпишĕн чăн-чăн юлташ пулса тăчĕ, мĕншĕн тесен чăн юлташ кăна çавăн пек пулăшма пултарать. Хĕр шучĕпе, Наташа пурăнакан тĕнче Юрă патшалăхĕнчен самаях улшăнса тăрать. Юрă-кĕвĕ тĕнчинче пурте пĕр-пĕринпе сăпайлă, тарават пулсан, кунта вара халăх ялан таçта васкать, пĕр-пĕрин çине пăхмасть те темелле. Хальхи юрăсене пĕрремĕш хут илтсен вара хĕр пĕрчи малтанах хăй питĕ тĕленнине пытараймарĕ. «Чăн чăваш юрри-кĕввипе нимĕн те танлашаймасть», — шухăшларĕ вăл. Çав çĕр-шыври пулăмсенчен, япалисенчен Юрилемпи тĕлĕнме те, хăрама та тахçанах пăрахнă ĕнтĕ.

Наташăн та Юрилемпие пĕрре те килне ярас килмест. Çавăн пек çывăх туса камăн-ха çухатас килĕ?

Хĕрсем кашни кунах дайвинг-клуба çӳрерĕç. Клубри инструктора тем тĕрлĕ тархасласан та, лешĕ водолаз костюмĕсене пама васкамарĕ. «Хăвăра лайăх енчен кăтартатăр пулсан, тепĕр эрнерен, тен, сире мĕн кирлине парăп та», — терĕ вăл.

Наташăпа Юрилемпи шутсăр тăрăшни сая каймарĕ. Тепĕр эрнерен инструктор хăйĕн сăмахĕне тытрĕ.

Шăп та паян каçала май икĕ хĕр-юлташ паркри кӳлĕ тĕпне анса пăхма шут тытрĕç те. Юрилемпин чĕри тухса тарасла тапрĕ. Енчен вĕсем мĕн шухăшлани пурнăçланмасан, вăл килне, ашшĕ-амăшне, тăванĕсене нихăçан та урăх кураймĕ.

— Ну, айта, хатĕрленер-и, — терĕ Наташа.

— Айта, — кăшт хумханарах хуравларĕ юлташĕ.

Хĕрсем ним чĕнмесĕр водолаз костюмĕсене тăхăнчĕç те хăнăхмалла шыва васкамасăр кĕчĕç. Çакă чăнах вĕсемпе пулса иртет е ку тĕлĕк кăна? Çук-ха. Тĕлĕк мар. Ахальтен шыв сивви туйăнмастчĕ, тĕлĕкре кун пек пулмасть. Хĕрсем пĕр-пĕринчен аякка ишсе каймастпăр тесе шантарчĕç те шыва чăмрĕç…

 

* * *

Наташăна вĕсем темиçе сехет ишнĕн туйăнчĕ. «Тĕпĕ хăçан пулать-ши?» — шухăшларĕ вăл. Çав вăхăтрах Юрилемпи Наташăн шухăшне илтнĕн мĕн тарăнăшне аннине пĕлме çӳлелле пăхрĕ. Унта вара! Çав тери илемлĕ ӳкерчĕк куç умне тухса тăчĕ — варринче пĕр пысăк çутатакан хăмпă тейĕн, ку уйăх пулмалла, ун йĕри-тавра тата та пĕчĕкрех «çăлтăрсем», кусем вара кӳлĕ хĕрринче вырнаçнă хунарсем… Пĕр кана хĕр çутăсемпе киленчĕ, Наташа аллинчен туртсан тин тарăнрах чăмрĕ. Тарăнрах ишнĕçемĕн йĕри-таври шыв хуралса пынăн туйăнать, йĕпере ванман фонарик пулăшнипе çеç хĕрсем малалла ишрĕç. Анчах мĕн çутатать-ха умра? Хĕрсем çутă патнелле çывхарса пычĕç. Сасартăк шыв авăр пек çаврăнма пуçларĕ. Наташăпа Юрилемпи хăранипе куçĕсене хупрĕç. Тепĕр самантран вĕсене такам аялтан питĕ вăйлă тĕкнĕн туйăнчĕ те, хĕр ачасем шывран вĕçсе тухрĕç. Юрилемпи куçне уçсан савăннипе çăри! çухăрса ячĕ. «Пулчĕ, илтетĕн-и, Наташа? Эп килте!» — кăшкăрса ячĕ хĕпĕртенипе ниçта кайса кĕреймен Юрилемпи.

 

* * *

Наташа куçне уçсан хăйĕн умĕнче тем кăшкăрашакан Юрилемпине курчĕ. Анчах вăл мĕн кăшкăрнине Наташа нимĕн те илтмерĕ. Хĕр мĕн пулнине ăнланса иличчен самаях вăхăт иртрĕ. Хĕпĕртенипе пĕр сăмах та калаймарĕ.

— Наташа, илтетĕн-и? — ыйтрĕ савăннипе кĕç-вĕç вĕçсе каяс Юрилемпи. — Пирĕн пулчĕ! Эпĕ килте!

— Куратăп-ха… Куратăп… Халь те хамăн куçсене ĕненме пултараймастăп, — хуравларĕ Наташа çĕр çине тухсан.

— Айта эпĕ сана хамăн кил-йышпа паллаштаратăп. Мĕн-мĕн пулса иртнине атте-аннене веçех тĕпĕ-йĕрĕпе каласа паратпăр, — Наташăна аллинчен ярса илсе каларĕ Юрилемпи.

Наташа пĕрре те хирĕç пулмарĕ.

 

* * *

— Атте, анне! Анне! Атте! — тăван килне чупса кĕчĕ Юрилемпи.

Юрилемпи амăшĕн чĕри чарăнса ларчĕ тейĕн. Ашшĕ тĕлĕннипе аллинчи çăкăр татăкне те ӳкерчĕ. Эрне ытла ĕнтĕ Юрă патшалăхĕнче пурăнакансем вĕсен хĕрне шыранă. Анчах та усси пулман, çамрăк хĕр çĕр айне шăтарса кĕрсе кайнă тейĕн. Эрне ытла хăйĕн юратнă хĕрне тупайманран ашшĕпе амăшĕ çĕрĕ-çĕрĕпе çывăрайман. Халĕ вара акă вăл вĕсен умĕнче чĕрĕ-сывă тăрать. Куçсем хăйсем мĕн курнине ĕненесшĕн мар.

— Атте-анне, мĕн сирĕнпе пулнă? Мĕншĕн нимĕн те чĕнместĕр? — тĕлĕнчĕ Юрилемпи.

— Хĕрĕм, чăнах сана куратпăр-и эпир е ку тĕлĕк анчах? — ыйтрĕ амăшĕ.

— Чанах эпĕ, чăнах! Эпĕ сире пĕр япала каласа парасшăн, тархаслатăп, ан вăрçăр мана. Юрать-и? — шăппăн каларĕ хĕрĕ. — Анчах малтан сире пĕр çынпа паллаштарасшăн. Наташа, кĕр!

Çав вăхăтра пӳлĕме Наташа кĕрсе тăчĕ. Унăн пичĕ вăтаннăран хĕрелни самаях палăрнă. Юрилемпи ашшĕпе амăшĕ тĕлĕннипе çăварне карса хуманни çеç юлнăччĕ. Хĕрĕ вара вĕсене мĕн пулса иртни çинчен пĕтĕмпех каласа пама пикенчĕ…

 

* * *

Юрилемпи калавĕ нумай вăхăта тăсăлчĕ. Ашшĕпе амăшĕ ним чĕнмесĕр итлерĕç ăна. Каласа пĕтернĕ хыççăн ашшĕ çапла каларĕ:

— Пирĕн Юрă çĕр-шывне хальччен урăх тĕнчерен никам та килсе курманччĕ. Наташа, эсĕ пĕрремĕш. Пĕлетĕн-и мĕншĕн çапла пулса тухнине? Юрĕ, хамах хуравлатăп. Наташа, эсĕ чăн чăваш культурине хаклатăн, ăна юрататăн, çавăнпа. Сан вырăнта тепĕр çын пулнă пулсан, вăл пирĕн асамлă çĕр-шыва нихăçан та килсе кураймĕ. Санăн ĕмĕтӳ пурнăçланчĕ, çапла-и?

— Çапла, — тата та вăйлăрах хĕрелсе кайса каларĕ Наташа.

— Санăн вара, — каларĕ ашшĕ Юрилемпи енне çаврăнса, — Наташăна тав тумалла. Пире итлеменнипе çавăн пек пăтăрмаха лекрĕн те эсĕ, хĕрĕм.

— Атте, Наташăн пирĕн пата хăнана килсе çӳреме юрать-и? — тархасласа ыйтрĕ Юрилемпи.

Ашшĕ ăшшăн кулса çапла каларĕ:

— Чăваш юрă-кĕввине чунтан савакан çыншăн пирĕн патшалăхăн алăкĕсем ялан уçă!

Çапла вара Юрă Амăшĕ юхан шыв икĕ тĕнче хушшинчи алăк пулса тăчĕ.

 

* * *

Çак пулăм хыççан çулталăк та иртрĕ ĕнтĕ. Мĕн пулса иртнине Наташа та, Юрилемпи те тĕпĕ-йĕрĕпе ас тăваççĕ. Хĕр ачасем паллашнă кунранах питĕ туслашрĕç, пĕр-пĕрин патне хăнана кайса тăчĕç. Çакă мар-и ĕнтĕ вăл чăн туслăх? Аякра пурăнаççĕ пулсан та, хăйсен туслăхĕ вĕсен пурнăçĕнчи чи пахи, чи хакли пулса тăчĕ.

Наташа пурнăçĕнче пулса иртнине аса илсен, тен, пирĕн йĕри-тавра Юрă çĕр-шывĕ пек пытаннă тĕнчене лекмелли алăксем пур. Анчах та вĕсем пурне те курăнмаççĕ çеç. Эпир ялан васкатпăр, ялан ĕçлĕ. Енчен те йĕри-тавра вырнаçнă япаласем çине тимлĕрех чарăнса пăхсан, тен, эпир те хамăр валли асамлăх тĕнчин алăкне уçăпăр. Ĕненес пулать кăна…

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн