Электронлă вулавăш

Чупать-чупать те Турă амăшĕ хурăна тĕл пулать, ăна тархаслама пуçлать: «Хурăнăм, пикеçĕм! Пире шуйттансем хăвалаççĕ, кĕç-вĕç çитеççĕ, тархасшăн, хăвăн çулçусемпе хупласа пытарса хăвар пире», — тет. Хурăн калать: «Ăçтан-ха сире пытарăп, кайăрах хăвăрăн çулăрпа». Турă амăшĕ хурăна çапла каласа хăварчĕ тет: «Пире хĕрхенменшĕн санăн сĕткенне ĕмччĕр, ларнă çĕртех хăрса лар». Малалла кайрĕ тет. Кайсан-кайсан чăрăша тĕл пулчĕ тет. «Чăрăш, чăрăш! Тархасшăн, пире хăвăн тураттусем айне пытар. Пире шуйттансем хăвалаççĕ, халех хăваласа çитеççĕ тет». Чăрăш кусене турачĕсемпе хăвăртрах хупласа хурать. Шуйттанĕсем ним курмасăрах иртсе каяççĕ. Турă амăшĕ чăрăша тем пек тав туса пĕтерчĕ, пил пачĕ тет: «Ĕмĕр симĕс лар, пархатарлă пул. Пире хваттере янă пек, çынсем те санран çурт лартса пурăнччăр», — терĕ тет. Каярахпа, çуркунне, хыр Турă амăшне усрава хăй патне илет. Уртăш йывăç хăй çырлипе тăрантарса усрать. Çавăнпа таса вăл йывăçсем, ĕмĕр симĕс лараççĕ.

— Вăт ку юмах тăк юмах, — терĕ Ĕлĕкçи.

Трахвин Яккăльч виçĕ чӳрече кастарчĕ: урам енче иккĕ, картиш енче пĕрре. Чӳречесĕр енчи стенан пĕр пĕренине чалăшрах хурса мăклама пуçланине курчĕ те Мишша Раман патне пычĕ:

— Эсĕ, мĕн, суккăр-им, пĕренене чалăшлатса мăклаттаратăн.

Мăкпа сӳсе илсе пĕренене тӳрлетрĕç те мăклама пуçларĕç. Тепĕр енчи пĕренене те тан мар хурса хăварна. Куна та асăрхаса ĕлкĕрнĕ Мишша: «Çапса тӳрлетĕр». Раман хăй ятне илтсен шартах сикрĕ. «Раманпа мар, таранпа çапмалла, — асăрхаттарчĕ платник шӳтлесе. — Мĕнле çынсем пултăр эсир, мана таранпа улăштаратăр. «Таран» сăмаха та пĕлместĕр. Авалхи Римра крепость стенисене çĕмĕрнĕ чухне пĕренесене тимĕр листасемпе чĕркене те станок çине çакса янă, стенасене ушкăнăн-ушкăнăн çапса ишнĕ. Ку стена мар, пĕрене çеç».

Часах таранпа пĕрене пуçĕнчен çапса ăнă ыттисемпе танлаштарчĕç.

Кахал апачĕ хыççăн мачча каштине вырнаçтарма пуçларĕç. Ваттисем вĕрентнĕ тăрăх, мачча каштине вырнаçтарнă чухне ăна ытти япаласен çумне перĕнтерме те, хытă калаçма та юрамасть. Сасă тусассăн, перĕнтерсессĕн çав çуртра йăва çавăракансем пĕр-пĕринпе харкашса çеç пурăнаççĕ иккен.

Трахвин Яккăльчпа арăмĕ, лăпкă пурнăçа хăнăхнăскерсем, мĕнле те пулин шав ан пултăр тесе сăнаса тăраççĕ. Мишша та вĕсемпе пĕрлех. Темиçе çын мачча каштине ярса тытрĕ те кашта пуçне станок çине хучĕ. Виççĕн-тăваттăн станок çине хăпарса тăчĕç. Çӳлте тăракансем мачча каштине тĕксе, çӳлти пĕренесем çинче шутарса вырăнне çитерчĕç. Икĕ вăйлă çын каштана майĕпен вырнаçтарчĕ. Кашта вырнаçтаракансем:

— Трахвин мучи, мĕн лартатăн?! — тесе хыттăнах ыйтрĕç.

— Пĕр четвĕрт сăмакун! — терĕ Трахвин.

— Сăмакун мар, эрех пар! — терĕç кашта вырнаçтаракансем.

Трахвин пĕр четвĕрт эрех илсе тухса мачча кашти çине лартса пачĕ. Малтан Мишша эрехе кăшт сыпанçи турĕ, йыснăшне ĕçтерчĕ, унтан — кашта вырнаçтаракансене, платниксене, ыттисене. Эрехне вăл хистесех ĕçтермерĕ: мачча кашти хăпартнă хыççăн тăпп каштисене, струпилсене хумалла-çке. Турпас пуçтарнă, кил карти тасатнă вăхăтра платниксем урай хăмисене сарса тухрĕç, мачча вырнаçтарчĕç.

Кĕтӳ кĕрес вăхăт çитсе пырать. Хĕрарăмсем килĕсене саланчĕç.

— Выльăхсене кĕртĕр, ĕнесене сăвăр та хăвăртрах килĕр, — тесе ăсатса ячĕç вĕсене кил хуçисем.

Арçынсем кил хушшине ушкăнăн-ушкăнăн ăçта килнĕ унта ларса тухрĕç. Сĕтелсене, саксене, пукансене çĕнĕ пӳрте куçарчĕç. Краççын çутса ячĕç. Кил хуçи арăмĕ, кӳршĕ хĕрĕсем чупкалама пуçларĕç. Сĕтел çине речĕ-речĕпе яшка, чашки-чашкипе пăтă лартса тухрĕç. Арçынсем сĕтел хушшине вырнаçрĕç. Хĕрарăмсем те килĕсенчен ĕç пуçтарса килме пуçларĕç. Ыран эрнекун, ĕç тăвас çук. Ку йăла Касаккассинче упранса юлнă-ха, хăш-пĕрисем ку йĕркене тытса пыраççĕ. Сĕтел хушшинче ларакансем пĕр-ик кашăк сыпса илчĕç. Кил хуçи çынсем апат çименнине кура тирĕк çинчи какая пайăн-пайăн валеçсе пачĕ. Арçынсем тин апат çиме пуçларĕç. Хăшĕ-пĕри кăшт-кашт çинипех сĕтел хушшинчен тухрĕ. Хĕрарăмсем те нумаях лармарĕç.

Апат çинĕ хыççăн Трахвин Яккăльч Мишша умне пычĕ те пуç тайса пĕр курка сăра, пĕр черкке эрех тыттарчĕ. Унтан платниксемпе пӳрт хăпартакансене ĕçтерме пуçларĕç. Мишша ĕçнĕ пек турĕ те пӳртрен кил картине пĕчченех тухса каска çине ларчĕ. Пӳрт алăкне лартман пирки сасăсем лайăхах илтĕнеççĕ. Кăшт вăхăт иртсен çынсем шакăлтатма пуçларĕç. Нумаях та тăмарĕ Мишша, пӳрте кĕчĕ. Вăл шала кĕнĕ çĕре йыснăшĕ, платниксем ташша яра пачĕç, ниме пуçне ташлама чĕнчăç.

Вăл кăшт ташланçи турĕ те чарăнчĕ. Унтан черетпе хĕрарăмсем ташлама пикенчĕç. Алă çупсах ташлаççĕ.

Пит нумаях лармарĕç ниме çыннисем, килĕсене саланма пуçларĕç. Кайнă чухне:

— Çакăн пек хаваслă пурăнмалла пултăр, ĕмĕр-ĕмĕр телейлĕ пулăр, — тесе хăварать кашниех. Мишша та киле кайма тăчĕ, анчах ăна йыснăшĕ:

— Пирĕн ĕç пĕтмен-ха, — тесе чарчĕ. Çынсем саланса пĕтсен платниксене тав турĕ те йыснăшĕ вĕсене пĕрер курка сăра, тепрер черкке эрех ĕçтерсе сарайне улăм çине вырттарчĕ. Трахвин Яккăльч кĕлете кĕрсе ăвă илсе тухрĕ, ăна çулупа вут чулне çапса пӳртре вут чĕртрĕ. Тĕтĕм кăлара-кăлара кунти кашни кĕтесе тĕтĕрчĕ, унтан чĕркуçленсе ларчĕ те хĕвелтухăçнелле пăхса çĕнĕ пӳрт кĕлли калама тытăнчĕ. Йыснăшĕ малтан каласа пырать, ун хыççăн Мишша:

Эй, Туррăм, Аслă Туррăм,

Утма парăр.

Кĕлĕ пĕтнĕ хыççăн алтăрпа сăра ăсса тула тухрĕç, кашни пӳрт кĕтессинех сăра сапрĕç, çăкăр тĕпренчĕкĕсем пăрахрĕç. Йыснăшĕпе Мишша пӳрте кĕчĕç Йыснăшĕ калаçу пуçларĕ:

— Эсĕ паян ху çынсене ĕçлеттерме, итлеттерме, ертсе пыма пултарнине кăтартрăн. Ку санăн вăй-хăват пуррине палăртрĕ. Анчах çак вăй-хăватпа пĕлсе усă курас пулать. Çынсенчен иртсе кайма юрамасть. Вĕсемпе пĕрле пĕрмаях канашлас пулать. Паян эсĕ манпа та, платниксемпе те канашласа кăлтăксене вăхăтра палăртрăн, пӳрте тикĕс мăкларăмăр, хăпартрăмăр. Тавтапуç сана. Сан ăсу та, пĕлĕвӳ те çителĕклĕ. Унпа ан мухтан. Юмахри паттăрсем яланах çĕр аннерен вăй илсе тăнă. Çĕр анне вăл — халăх. Халăхран вăй илсе тăрсан, уншăн ĕçлесен вăл та сана хисеплет, кирлĕ чухне пулăшать. Эсĕ хăвна хăш чухне пысăка хурса кăтартан, ваттисене вĕрентесшĕн, вĕсемпе тавлашатăн. Хăвăнтан аслисемпе ан тавлаш, анчах та тĕрĕсмарлăхпа ан килĕш.

Мишша малтан лăпкăнах итлесе ларчĕ, кайран тарăха пуçларĕ.

— Эй, ĕçлесе пар та сăмах илтсе лар, — терĕ вăл.

Йыснăшĕ хушса хучĕ:

— Эпĕ куна вĕрентсе, ăс парса каламастăп, çаксене итлемесен кайран хăвна йывăр килĕ.

Мишшана йыснăшĕ хапхаран тухсах ăсатса ячĕ.