С радостью проштудировал богато иллюстрированную, красочно изданную подарочную книгу-альбом художников Юрия и его сына Сергея Ювенальевых «Музыкальное искусство и народная скульптура суваро-булгар — предков чувашей» (Чебоксары, Чуваш. кн. изд-во, 2021). Эта пятая книга-альбом из серии публикаций по истории и культуре «суваро-булгар — предков чувашей», как постоянно определяют их авторы.
Суварская древность является основным мотивом творчества энтузиастов и импульсом новых поисков на трагическом пути этноса.
Малалла...
В Чебоксарах действовал Центральный совет чувашских старейшин
Чувашские интеллектуалы умудрялись работать и во время застоя. Местом свободомыслия являлся Историко-филологический факультет ЧувГУ. Позже он разделился на факультеты историков, чувашских и русских филологов. (В 2013 году филологов «оптимизировали» в один факультет с журналистами.) Там работали известные чувашские учёные и авторитетные общественные деятели.
Раҫҫейре ӑсчахсен шайӗ питех те анса кайни вӑйлӑ курӑнать. Совет самани арканнӑ хыҫҫӑн хӑйсене ӑсчах шайне кӗртекенсен йышӗ ытла та ӳссе кайрӗ. Кашни хӑйне эксперт теме пуҫларӗ. Пӗлӗвӗ ҫитет-и, ҫитмест-и — хӑйне эксперт тет. Ҫапла вара чӑн-чӑн экспертсем те вӗсен хушшинче ҫухалса пӗтрӗҫ.
Паянхи чӑваш чӗлхи ӑслӑлӑхӗ ҫине пӑхатӑн та — йӗри-тавра ӑсчахсем ҫӳреҫҫӗ тейӗн. Чӑвашла калаҫма пӗлет пулсанах хӑйне ҫав тери пысӑк чӑваш чӗлхин эксперчӗ вырӑнне хурать. Ҫырма пӗлет пулсан вара — пырса та ан кӗр, профессор шайӗнчех.
(фельетон)
Чӑваш ҫырулӑхӗн кун-ҫулӗ мӗн ҫуралнӑранпах тертлӗ. Паян та вӑл пусмӑрта, ӑна чӑвашсем хӑйсемех тӑрӑшса пӑсаҫҫӗ. Ҫакна кура та чӑваш чӗлхинчен ачисем ютшӑнаҫҫӗ, хулари ашшӗ-амӑшӗ вӗсемпе вырӑсла пуплеҫҫӗ. Ялсенче паян чӑвашла калаҫакан ачасем питӗ сайра! Ҫукпа пӗрех. Пире, чӑвашла калаҫма хӑнӑхнӑскерсене, яла пырсан ют ҫӗре ҫитнӗ пек туйӑнать. Ҫӑлӑнӑҫӗ ачамсенче хамӑр ята, чӗлхене чӗррӗн хӑварассинче. Ҫырулӑха та.
Кӗскен истори саманчӗсене аса илер-хе.
Эс пурнӑҫран уйрӑлса кайни 25 ҫул, чӗрӗк ӗмӗр ытла иртсе кайрӗ. Кӑҫалхи 2022 ҫулхи кӑрлач (январь) уйӑхӗн 2-мӗшӗнче вара, пурӑннӑ пулсан, сан 60 ҫула ҫитнӗ юбилейне паллӑ тӑваттӑмӑр. Анчах пурнӑҫу питӗ кӗске пулчӗ, 34 ҫула ҫитсе эсӗ пиртен уйрӑлса кайрӑн. Пурӑнса ӗлкӗрнӗ 34 ҫул хушшинче мӗн туса ӗлкӗрнин пӗр пӗчӗк пайне, хӑв пурӑннӑ чух кӑларма ӗмӗтленсе кӗнекен ятне те хӑвах панӑ «Чун кирлӗ, чун!..» кӗнекӳне 2006-мӗш ҫулта ман Чӑваш кӗнеке издательствинче кӑларма тӳр килчӗ. Вунӑ ҫул хушши тапаҫлантӑм сан хӑв пурӑннӑ чух курма ӗмӗтленнӗ кӗнекӳне кӑларас тесе.
Раҫҫей историйӗн пӗрремӗш обществин пуҫлӑхӗ, историк тата сӑвӑҫӑ Вяземский патне 1824 ҫулхи июнӗн 7-мӗшӗнче, вырӑс сӑмахлӑхӗн хуҫи Пушкин Александр Сергеевич шӑпах ҫапла ҫырнӑ: "Пирӗн, чӑвашсен, критиксем ҫук." Анчах та критика вӑл ҫитменлӗхсем ҫинчен япӑх кӑтартни. Пушкин вахӑтӗнче критиксене юратман.
Пушкин ӗҫӗсене тӗпчекенсем калани тӑрӑх Александр Сергеевич Пушкин чӑваш халӑхӗ ҫинчен Николай Карамзин истори тӗпчевҫинчен пӗрремӗш хут илтнӗ. 1816 ҫулти ҫу вӑхӑтӗнче Карамзин ҫемйи Патша ялӗнче пурӑннӑ.
Традиционные посиделки, посвящённые празднику зимнего солнцестояния Сурхури, в кафе "Ҫӑлкуҫ" (Родник) в особняке Чувашского национального конгресса на улице Композиторов Воробьёвых,10 организовал оргкомитет во главе с членом президиума ЧНК Тимӗром Тяпкиным. В оргкомитет входила группа чувашских предпринимателей: Николай Адёр, Вячеслав Павлов, Андрей (Вырӑк) Суварин, представитель семейства Семёновых, заслуженный художник ЧР Николай Балтаев.
Открыл встречу Тяпкин.
Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр (ку ӗҫе тахҫантанпах тӑвайманччӗ-ха...). Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
Мӗн-ха вӑл ийе?..
Ийе чӑмланӑ, тени пур. Ачана пӗччен хӑварсан ийе вӑрлама пултарать, тенӗ тата ӗлӗк. Ийе тенине кашни чӑвашах илтнӗ-ха ӗнтӗ. Акӑ, Н. И. Ашмарин словарӗнче те Ийе пирки виҫӗ страница ҫырнӑ. «Ийе мунчара пурӑнать.
Главный Бог у чувашей Вселенский бог Турӑ (Туръ, Туро). Он тот же, что и Христос, Аллах, Яхве и подобные у других народов и религий. Чуваши не знают как выглядит Турӑ, у него нет внешности, он Великий дух, душа Вселенной.
В божественном пантеоне чувашей Турӑ помогают святые вестники: Кепе (Кебе), Пихампар (Пихамбар), глава всех пирешти (ангелов) Пӳлӗх (Пюлех) и многие менее значимые духи - ийе, которые наполняют всё сущее в Мире. У каждого предмета живого и неживого свой дух.
Некоторым особняком стоят чувашские боги Асы (Ас-турри).
Эпир, паянхи аслӑ ӳсӗмри чӑвашсем, ача пахчине е шкула ҫӳреме пуҫличченех чӑвашла лайӑх калаҫма пӗлеттӗмӗр. Паян вара, ача пахчине е шкулӑн пӗрремӗш класне 1 сентябрьте вӗренме килнӗ ача-пӑча шакӑлтатса вырӑсла калаҫма пӗлнӗ вӑхӑтрах чӑвашла пӗр сӑмах та калама пултарайманнине хулара та, ялта та куратпӑр. Ҫакӑн пек ачапа эсӗ чӑвашла калаҫма пуҫласан, вӑл хулӗсемпе турткаланса илет, сан ҫине тӗлӗнсе, ҫумра тӑракан амӑшӗ ҫине ыйтуллӑн пӑхкалать, ним калама аптӑрать. Мӗнрен килет-ха ҫакӑ?
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (29.11.2024 21:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 757 - 759 мм, -1 - -3 градус сивӗ пулӗ, ҫил 3-5 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ енчен вӗрӗ.
Чувашская историада с суварскими мотивами
Незаменимых авторитетов не бывает?
Чӑваш орфографийӗ умӗнче чӑннипе мӗнле ыйту тӑрать?
Газ чӑвашла пӑсарлӑк-ши?..
Кирилл Кириллов: «Чун кирлӗ, чун!..»
Мӑнаҫлӑ Пушкин: Пирӗн, чӑвашсен..! Мӗншӗн вӑл ҫапла каланӑ?
Чувашские Боги Асы (Астурри)
Тӑваттӑмӗш никӗс
-2.7 °C