Далекое близкое
Воспоминания об известном чувашском поэте-сатирике Трофиме Иванове-Тазюке
Детвора предвоенных лет («дети войны», так назвал это поколение русский поэт Роберт Рождественский) к герою нашего повествования обращалась по-деревенски просто – Тазюк пичче (дядя Трофим). Мои воспоминания о нем состоят из отдельных небольших звеньев, цельного изложения добиться не просто. Да, много воды утекло с тех пор…
Дядю Трофима я не просто уважал, а по-настоящему обожал, и вот почему.
Малалла...
Вышел из печати Второй том Собрания сочинений видного деятеля чувашского национального движения, этнолога, историка, философа, ученого-краеведа и писателя Г.И. Комиссарова-Вандера (1883 – 1969). Составители – В.В. Комиссаров и А.П. Леонтьев.
Книга содержит разделы "История чувашского просвещения и образования", "Чувашская школа: вопросы методики преподавания и методологии», "История религии и философии", "Краеведение", "Публицистика", куда наряду с ранее опубликованными трудами вошли очерки, программы, трактаты, рецензии, отзывы и статьи, хранящиеся в рукописном фонде научного архива Чувашского государственного института гуманитарных наук.
Чӑваш наци библиотекин «Серебряный век» залӗнче ҫак кунсенче ҫӗнӗ курав уҫӑлчӗ. Ун авторӗ – Раҫҫӗй Федерацийӗн пӗтӗмӗшле пӗлӳ тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Пушкӑрт Республикин тава тивӗҫлӗ вӗрентекенӗ Анатолий Яковлев. Курава вилӗмсӗр «Нарспи» поэмӑн авторӗ К.В. Иванов ҫуралнӑранпа 135 ҫул ҫитнине халалланӑ.
– Картинӑсен авторӗ нумай ҫул Ӗпхӳри педагогика институчӗн художествопа графика факультетӗнче вӑй хунӑ, педагогика наукисен кандидачӗ. Маларах вӑл Мияки районӗнчи Тимеш ялӗнчи вӑтам шкулта ӗҫленӗ.
Иртнӗ эрнекун К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрне Раҫҫей тава тивӗҫлӗ, Чӑваш халӑх артистки Валентина Трифонова сцена искусствине кӑмӑллакансене пуҫтарчӗ. Юбилей каҫне пултарулӑх ушкӑнӗсем, уйрӑм артистсем, культура ӗҫӗн ветеранӗсем хутшӑнчӗҫ.
…Экран ҫинче чылай ҫул каялла куракансене пӑлхантарнӑ сӑнарсем пӗрин хыҫҫӑн тепри улшӑнса пыраҫҫӗ. Акӑ ытарайми Сафия («Алхасуллӑ ҫамрӑклӑх», А. Абдулин), тӳрӗ кӑмӑллӑ, ачаш Ахахпи («Сан ятупа», П.
Таврапӗлӳ кӗтесӗ
Ака уйӑхӗн пӗр кунӗнче Ҫӗнӗ Ачча ялӗ ҫумӗнчи ана ҫинче тимӗр сухапуҫ кӑкарнӑ «Фордзон-Путиловец» трактор кӗрлеме пуҫланӑ. Ял ҫыннисем чӑтаймен, «хурҫӑ ута» курма ушкӑнӗпех укӑлчаран тухса тӑнӑ.
– Хайхи трактор тени пӗкӗ ҫӳллӗш кӑна, анчах ҫурпилӗке туххӑмрах ҫавӑрса хучӗ, – тӗлӗнсе сӑмахланӑ шурсухалсем. – Лашапа кунӗпех тертленсен те ку каҫалӑка сухаласа пӑрахаймастӑн.
Трактортан кӑкарнӑ сухапуҫ ҫинче ҫап-ҫамрӑк хӗрача ларса пыни те вӗсене шалт тӗлӗнтернӗ:
– Ак япала, ку пике хамӑр ялсемех иккен, Шалтикасри Йӑванӑн хӗрӗ Евруҫ, кӑҫал кӑна Канашри машинӑпа трактор станцийӗнче плугарьсен курсӗнчен вӗренсе тухрӗ.
2005 ҫулхи ута уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче мана А.Н. Николаев-Аслут журналистика ветеранӗпе курса калаҫма тӳр килнӗччӗ. Ҫавӑн чухне вӑл С.А. Артемьев учитель-фронтовикпа туслӑ пулнине пӗлтӗм. «Кун пирки асаилӳ ҫырсан аванччӗ», – терӗм ӗҫтешпе сывпуллашнӑ чух. Тепӗр кунах вӑл телефонпа шанкӑравларӗ, «заданине» пурнӑҫлани ҫинчен пӗлтерчӗ. Анчах вӑл асаилӳ мар, вырӑсла тӗрленчӗк ҫырнӑ иккен. Унти хӑш-пӗр фактсене тӗрӗслес тӗллевпе алҫырӑвне ялти юлташсене вулаттартӑм.
Таврапӗлӳҫӗ кӗтесӗ
«Раҫҫей патшалӑхне пӗр ҫирӗм ҫул лӑпкӑн аталанма май туса парсан ӑна эсир паллаймӑр та…» Ҫапла хӑюллӑн ҫирӗплетсе каланӑ Раҫҫей империйӗн правительствине ХХ ӗмӗр пуҫламӑшӗнче ертсе пынӑ П.А. Столыпин хӑй пуҫласа янӑ реформӑсем пурнӑҫа кӗрессе ҫирӗп шанса. 1906 ҫулхи чӳкӗн 9-мӗшӗнче тухнӑ саккунпа килӗшӳллӗн ҫӗр ӗҫлесе пурӑнакансене хӑйсем усӑ куракан ана-ҫарана харпӑрлӑха куҫарма ирӗк панӑ. Анчах пысӑк улшӑнусем «ҫӳлтен» килнӗ пулин те хура халӑх ӗмӗртен килекен йӗркесене пӑрахӑҫа кӑларма васкаман.
Астӑвӑм
Чӑваш халӑх ҫыравҫи, драматург, Чӑваш театрне йӗркелекенсенчен пӗри тата сиплевҫӗ П.Н. Осипов ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитнине К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш академи драма театрӗнче паллӑ турӗҫ.
Петр Николаевич пурнӑҫӗнче тӗлӗнмелле самантсем чылай пулнӑ. Вӑл илемлӗ сӑмах вӑйӗпе чӑвашсене чӑмӑртанма чӗнекен, вӗсен сывлӑхне упракан пулма ҫӗр ҫине килнӗ. Ҫакна палӑртрӗҫ юбилей каҫӗнче тухса калаҫакансем.
П.
Искусство тата вӑхӑт
Мускаври «Центрнаучфильм» киностуди ӳкернӗ «Дело его жизни» документлӑ фильма иртнӗ ӗмӗрӗн 70–80 ҫулӗсенче ҫӗршыври кинотеатрсемпе клубсенче час-часах кӑтартнӑ, аслӑ тата вӑтам шкулсенче усӑ курма ун копийӗсене ансӑр пленка ҫине куҫарнӑ. Педагогика ветеранӗсен тӗлпулӑвӗсенче, юбилей каҫӗсенче те ӑна хапӑл тусах ҫавӑрттарнӑ. 20 минута пыракан картинӑна чӑвашсен ҫӗнӗ ҫырулӑхӗ 100 ҫул тултарнине халалланӑ, унта Иван Яковлев пурнӑҫӗн тӗрлӗ тапхӑрсене, вӑл тунӑ ӗҫсен историлле пӗлтерӗшне кӗскен те витӗмлӗн уҫса кӑтартнӑ.
Чӑваш Республика культурин тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, «Татмӑш ен» халӑх ансамблӗн ертӳҫи В.К. Дмитриев палӑртса хунӑ калаҫӑва пуҫласа яриччен ҫӳлӗк ҫинчен хуткупӑсне илчӗ те кӑмӑла ҫӗклекен кӗвӗ калама тытӑнчӗ. Пӳлӗме уҫӑ варкӑш вӗрсе кӗчӗ тейӗн ҫав. Эх, мӑнтарӑн хуткупӑсӗ! Ахальтен мар ӑна уяв чунӗ теҫҫӗ. Тӗлӗнмелле мар-и, йывӑр шухӑшсене вӑл туххӑмрах сирсе ярать, ал-урана ҫӑмӑллӑх кӳрет иккен. Виталий Кузьмич «маншӑн пулсан хуткупӑс» каларӑша та хӑйне май ӑнлантарать.
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (01.11.2025 03:00) пӗлӗтлӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 749 - 751 мм, 1 - 3 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 1-3 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа ҫурҫӗр-хӗвелтухӑҫ енчен вӗрӗ.
Незабываемый Тазюк пичче
+3.3 °C