Ӗнер Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑвашсен культурӑпа наци автономийӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ. Тимӗр Тяпкин каласа панӑ тӑрӑх пирӗн кӳршӗсен автономине малашне ҫӗнӗ ҫын ертсе пыма пуҫлӗ.
Пурӗ пухӑва 91 делегат килнӗ. Чӗмпӗр облаҫӗн кашни районне чӑвашсен йышне кура делегатсене тӑратма ирӗк панӑ. Вӗсем пӗр пин ҫынран 1 делегата тӑратма пултарнӑ. Чӑваш Республикинчен те хӑнасем пынӑ: ЧНК Президенчӗн ҫумӗ Валерий Клементьев, ЧНК пресс-ҫыруҫи Зоя Яковлева, Чӑваш Республикин культура, национальноҫсен тата архив ӗҫӗсен министерствинчи пай ертӳҫи Сергей Казаков, «Сӑвар» фонд ертӳҫи Тимӗр Тяпкин тата ыттисем.
Чӑвашсен пухӑвне вырӑнти сумлӑ тӳре-шара та ҫитнӗ. Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпернаттӑрӗ Сергей Морозов, Чӗмпӗр хулин пуҫлӑхӗ Сергей Панчин ку тӑрӑхри чӑвашсене нумай ҫул ертсе пынӑ Владимир Сваева ырӑ сӑмахпа асанчӗҫ, унӑн ӗҫне ҫӳллӗ шайра хакларӗҫ, унпа малашне те пӗрле ӗҫлеме хатӗрри пирки пӗлтернӗ. Шупашкартан пынӑ Сергей Казаков та Владимир Ильичӑн ӗҫне хакласа ӑна Хисеп хучӗпе чысланӑ.
Наципе культура автономийӗн ҫӗнӗ ертӳҫине суйлама икӗ кандидата тӑратнӑ — Владимир Сваева тата Олег Мустаева.
Чӑваш наци вулавӑшӗнче паян Чӑваш Республикин профессилле ҫыравҫӑсен пухӑвӗ иртнӗ, унта ҫӗнӗ ертӳҫе суйланӑ.
Пухура итлесе ларнӑ Борис Чиндыков ҫыравҫӑ каласа панӑ тӑрӑх мероприятие ертсе пыма Анатолий Кипече шантарнӑ. Чи малтанах Сергей Павлов пухӑннисем умӗнче ҫыравҫӑсен пӗрлешӗвӗн ӗҫӗ-хӗлӗ пирки отчет тунӑ. Ҫавӑн пекех устава улшӑнусем кӗртни ҫинчен те каласа хӑварас пулать. Сӑмахран, енчен те малтан пӗрлӗх ертӳҫине 5 ҫуллӑха суйланӑ пулсан малашне 3 ҫула ҫеҫ суйлама йышӑннӑ.
Тухса калаҫакансен йышӗнче Чӑваш Республикин культура, национальноҫсен тата архив ӗҫӗсен министрӗн тивӗҫне вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Константин Яковлев тата пӗрлӗхе кӗрекен ҫыравҫӑсем пулнӑ. Арсений Тарасов, Светлана Асамат, Раиса Сарпи, Юрий Артемьев тата ыттисем ҫыравҫӑсен паянхи лару-тӑрӑвӗ пирки сахал мар тухса калаҫнӑ.
Анлӑ ларура ҫӗнӗ ертӳҫӗне суйланӑ. Пурӗ 4 кандидата тӑратнӑ. Николай Максимов Геннадий Максимова сӗннӗ. Вӑл влаҫрисемпе те калаҫма пултарать, пӗрлӗх пайташӗсенчен те ҫирӗп ыйтма пултарать тесе хак панӑ. Любовь Фёдорова сӑвӑҫ Валерий Туркая сӗннӗ.
(2016 ҫулхи кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче Ваттисен тӗп канашӗн анлӑ ларӑвӗнче каланисенчен)
Чӑваш Ваттисен Тӗп канашӗ 1988 ҫултанпа йӗркеллех ӗҫлесе пырать. Ялсенче, тӗрлӗ организацисемпе учрежденисенче, вӑл шутра ЧР элтеперӗ ҫумӗнче те Ваттисен канашӗсем йӗркеленсе ҫитрӗҫ. Вӗсен кашнин хӑйсен тӗллевӗсем, майӗсем, ӗҫӗсем. Ял тӑрӑхӗсен ертӳҫисемпе ял мухтарӗсем (старостисем) хастар ҫӗрте Ваттисен канашӗсем питӗ тӑрӑшуллӑ. Вӗсем курӑмлӑ ӗҫсем тӑваҫҫӗ.
Ӗҫлекене тиркекен те пур, ырлакан та пур. Ыйтусем килеҫҫӗ: Республика пуҫлӑхӗ ҫумӗнче, ЧНКара Ваттисен канашӗсем пур чухне пирӗн Тӗп канаш кирлӗ-и? теҫҫӗ. Кирлӗ. Пӗри теприне чӑрмантармасть. Граждансен обществине тӑвас тесен, Путин каланисене шута хурас пулать — вӗсем нумайрах та ӗҫлӗрех пулни кирлӗ. «Мы развиваем и будем развивать инструменты прямой демократии, имея в виду самые разные общественные организации. Но не может быть одинаковых клише в области демократии — американской, европейской, немецкой, российской, индийской», — терӗ В.
Чӑваш наци вулавӑшӗнче паян Тӗп ваттисен канашӗн черетлӗ ларӑвӗ иртрӗ. Унта темиҫе ыйту сӳтсе яврӗҫ: ваттисен канашӗн ӗҫӗ-хӗлне, йышне, положенине тата ыттине.
Уйрӑммӑн Руслан Сайфутдиновӑн, Олег Николаев депутатӑн доклачӗсене итлерӗҫ. Пухура Элтепер ҫумӗнче йӗркеленӗ Ваттисен канашӗн ӗҫне те сӳтсе яврӗҫ. Хӑшӗ-пӗрин шухӑшӗпе килӗшӳллӗн ҫак икӗ ваттисен канашӗ пӗр-пӗрне нихӑш енчен те ӗҫлеме чӑрмантармӗ. Пухӑннисен шучӗпе влаҫ тытӑмӗ тавра йӗркеленни ытларах экономика ыйтӑвӗсем тавра пуҫ ватӗ. Ҫавах та Виталий Станьял ертсе пыракан Ваттисен канаша те ҫак тӗлӗшпе ӗҫлеме никам та чарманни пирки каларӗҫ. Сахал мар сӑмах ваттисен канашне регистрацилесси пирки пулчӗ. Кун пирки вара шухӑшсем пайланчӗҫ. Пӗрисем регистрациленмеллех тесе пӗлтерчӗҫ пулсан, теприсем регистраци урлӑ тухманни ӗҫлеме нихӑш енчен те чарманни пирки каларӗҫ.
Пуху вӗҫнелле Виталий Станьял Ваттисен канашӗн ертӳҫине улӑштармалли пирки сӑмах хускатрӗ. Хӑй вырӑнне мӗнле те пулин хастар ҫынна тупас килчӗ ун, анчах пухӑннисенчен нихӑшӗ те ҫак йывӑр ҫӗлеме хӑйӗн ҫине илесшӗн пулмарӗ.
Нестер Янкас ячӗллӗ культурӑпа искусство тата литература пӗрлӗхӗн правленийӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ. Унта правленин кӑҫалхи планне ҫирӗплетнӗ, пӗрлӗх уставне улшӑнусемпе хушӑмсем кӗртессине сӳтсе явнӑ.
"Кӑҫал тумалли чи пысӑк ӗҫсен шутӗнче — "Трак тӑрӑхӗнчи композиторсен юррисем" кӗнекене (нотӑсемпе, юрӑсен сӑмахӗсемпе пӗрле) хатӗрлесе пичетлесе кӑларасси", - тесе хыпарланӑ кун пирки пӗрлӗх сайтӗнче. Кӗнеке кӑларас ӗҫе Кушкӑри И.Р. Степанов композитор пуҫарнӑ. Ӗҫе ҫӑва тухиччен вӗҫлесе кӗнекене кӑларма палӑртаҫҫӗ. "Чылай авторпа материалсем хатӗр. Нумайӑшӗнпе хатӗрлесе ҫитермен. Ҫакӑнта авторсен ҫемйисен членӗсен пулӑшӑвӗ те кирлӗ. Малтанхи ӗҫсене тума авторсенчен 500-шер тенкӗ пухма палӑртнӑ", - ӑнлантараҫҫӗ ку пуҫару пирки.
Тепӗр ӗҫ — Н. Янкас ячӗллӗ премине парасси. Преми памалли положенине хӑш-пӗр ҫӗнӗлӗхсем кӗртнӗ. Вӗсенчен пӗри — преми илме тӑратакансен пӗрлӗх членӗ пуласси. Комисси ертӳҫи — Красноармейскинчи вӑтам шкул учителӗ В. Михайлов.
Нестер Янкас ячӗллӗ премие пама вӑхӑт ҫитни, унӑн ячӗллӗ пӗрлӗх кандидатсене тӑратма йыхравлани пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Нумаях пулмасть ЧР Журналистсен пӗрлӗхӗн съезчӗ иртнӗ. МИХсем ыйтусене сӳтсе явма 18-мӗш хут пухӑннӑ.
Пӗрлӗх председателӗ Валерий Комиссаров журналистсем юлашки вӑхӑтра регионсемпе ҫыхӑну татнине пӗлтернӗ. Унччен корреспондентсен хушшинче ӑмӑртусем, турнирсем иртнӗ. Ку йӑлана ҫӗнӗрен чӗртме сӗннӗ вӑл.
ЧР информаци политикипе массӑллӑ коммуникацисен министрӗ Александр Иванов халӗ журналистсен тӗп тӗллевӗ чӑваш чӗлхине упрасси пулнине каланӑ. Министр ялти хӑш-пӗр ача та чӑвашла калаҫманнине, ҫавӑнпа наци чӗлхипе ҫырнӑ кӗнеке авторӗсемпе тӑтӑшрах паллаштармаллине палӑртнӑ.
Съездра кадрсене хатӗрлес ыйтӑва та сӳтсе явнӑ. Ку таранччен ЧПУн журналистика уйрӑмӗнче тӳлевсӗр вырӑн пулман. Михаил Игнатьев тӑрӑшнипе 2016 ҫулта унта тӳлевсӗр 10 вырӑн уйӑрӗҫ. Министр студентсене район хаҫачӗсене практикӑна илӗртмелли пирки, вӗсене ял ҫыннисемпе ӗҫлеме хӑнӑхтарасси ҫинчен каланӑ.
Ӗнер Чӑваш Республикинчи Журналистсен союзӗ XVIII съезда пухӑннӑ. Пуҫтарӑннисем ЧР Журналистсем пӗрлешӗвӗн 2010–2015 ҫулсенчи ӗҫ-хӗлне сӳтсе явнӑ май союз ертӳҫине те суйланӑ.
Съезда хутшӑннӑ Чӑваш Енӗн Журналистсен союзӗн пайташӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, хӑйсен пӗрлешӗвне унчченхи ертӳҫех ертсе пыма тивӗҫ.
Валерий Комиссаров 1956 ҫулта Елчӗк районӗнчи Яманкасси ялӗнче ҫуралнӑ. Мускаври М.В. Ломоносв ячӗллӗ патшалӑх университечӗн журналистика факультетӗнче вӗреннӗ. «Коммунизм ялавӗ» (хальхи «Хыпар») хаҫатра 1979–1988-мӗш ҫулсенче ӗҫленӗ, 1988–1992 ҫулсенче ЧР Журналистсен союзӗн ҫыруҫинче тӑрӑшнӑ, 1992 ҫулхи раштавранпа — ЧР Журналистсен союзӗн ертӳҫи. 2005 ҫултанпа вӑл Чӑваш кӗнеке издательствине ертсе пырать.
Чӗмпӗр облаҫӗнче таврапӗлӳҫӗсен пӗрремӗш съезчӗ иртнӗ. Ӑна Чӗмпӗр облаҫӗн правительстви, Вӗренӳ министерстви, Чӗмпӗр облаҫӗнчи истори тата культура енӗпе наукӑпа тӗпчев институчӗ йӗркеленӗ.
Съезда Чӗмпӗр облаҫне тӗпчекенсем, педагогсем, вулавӑш, музей, издательство ӗҫченӗсем, МИХсем тата ыттисем хутшӑннӑ. Пленар ларӑвӗнче Чӗмпӗр облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ, Правительство председателӗ Сергей Иванович Морозов пулнӑ.
Университет залӗнче ӳнер тата таврапӗлӳ литературин куравне йӗркеленӗ. Унта Николай Казаков таврапӗлӳҫӗ кӗнекисене хӑтланӑ. «Тӑван тӑрӑхри халӑхсен культурипе историне тӗпчени» секцире Чӗмпӗр облаҫӗнчи чӑваш таврапӗлӳҫисен пайташӗсем тухса калаҫнӑ: Кузьмин Д. В., Пушкин В.К., Казаков Н. А. (Ильмовский), Ярухин В. К., Н. Павловский.
Тепӗр съезд ҫитес ҫулхи ҫулла иртӗ. Унта Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи историксене, таврапӗлӳҫӗ общественниксене, специалистсене чӗнме палӑртнӑ.
Чӑваш наци вулавӑшӗнче ӗнер Чӑваш халӑх ӑс-хакӑлӗпе ӳнер академийӗн черетлӗ ҫулталӑкри пухӑвӗ иртрӗ.
Халӑх академикӗсем (вӗсене кӗскетсе ҫапларах калаҫҫӗ) хӑйсен ӗҫӗ-хӗлӗпе паллаштарчӗҫ, йывӑрлӑхӗсене пӗлтерчӗҫ. Кун йӗркинче ҫавӑн пекех ҫӗнӗ пайташсене йышӑнасси те пулчӗ — вунӑ ҫынна халӑх академийӗн ретне кӗчӗ. Вӗсен йышӗнче пирӗн сайт ӗҫӗ-хӗлне те хастар хутшӑнакан Красноармейскинчи Виталий Михайлов пулчӗ.
ЧХӐӲА президенчӗ Евгений Ерагин пухӑннӑ халӑх умӗнче кӗскен академи ӗҫӗ-хӗлӗ пирки каласа пачӗ. Хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннисене, унта пуҫ хунисене асӑнса ирттернӗ мероприятисем кӑҫал сахал мар пулни пирки пӗлтерчӗ. Ку йӑлана вӑл мухтарӗ, анчах та Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫине хутшӑннӑ чӑвашсем пирки те манмалла мар терӗ, вӗсен мухтавлӑ та паттӑрла ӗҫне халӑха ҫитерме сӗнчӗ. «Пӗрремӗш тӗнче вӑрҫин паттӑрӗсене хальхи вӑхӑта ҫитсен те пӗр юрӑ та халалламан, пӗр юрӑ та ҫырман», — палӑртрӗ вӑл.
Пухӑвӑн иккӗмӗш пайӗнче Евгений Ерагина юбилей ячӗпе саламласси пулчӗ. Шӑп ҫак кун вӑл 60 ҫул тултарчӗ. Юбиляра чылай халӑх академикӗ хӑйсен чи паха парнине — хӑйсем хатӗрлесе кӑларнӑ кӗнекене — парнелерӗҫ.
Паян, чӳк уйӑхӗн 20-мӗшӗнче, Мускавра Патшалӑх Думипе Федераци Канашӗ пуху ирттернӗ. Унта юлашки вӑхӑтра тӗнчене хӑлха ҫине тӑратнӑ ыйтӑва — терроризма — сӳтсе явнӑ.
Пухура террористсене пуҫ касма сӗнӳ панӑ. Ҫавӑн пекех Раҫҫейри миграци юхӑмне пӗчӗклетмелли, патшалӑх чиккисене ҫирӗплетмелли, халӑх нумай пухӑннӑ вырӑнсене лайӑх сыхламалли пирки калаҫнӑ.
Алина Аршинова каланӑ тӑрӑх, вӑл икӗ эрне каялла шкулсенче, аслӑ шкулсенче тата училище-техникумсенче терроризмпа кӗрешекен курссем йӗркелес ыйтупа тухнӑ.
Пухура калаҫнӑ ыйтусене ятарлӑ ӗҫ ушкӑнӗ сӳтсе явӗ. Унта Патшалӑх Думин депутачӗсем тата Федераци Канашӗн пайташӗсем кӗрӗҫ.
Терроризм тӗлӗшпе сисчӗвленмелли сӑлтавӗ те пур. Юпан 31-мӗшӗнче Египетра ӳкнӗ Раҫҫей самолетне сирпӗтсе яни ҫирӗпленнӗ, Парижра пӗр кунра теракт хыҫҫӑн теракт кӗрленӗ.
+6.3 °C