Ҫак уйӑхӑн вӗҫӗнче Раҫҫейре инфляци виҫи 5,3 процентпа танлашмалла. Ҫакна ҫӗршывӑн Статистика служби пӗлтернӗ. Юпан 22–28-мӗшӗсенче инфляци виҫи 0,1 процент пулнӑ. Уйӑх пуҫланнӑранпа вара хаксем 0,5 процент хӑпарнӑ. Пӗлтӗрте те ҫак тапхӑрта япалапа тӗрлӗ пулӑшу ҫавӑн чухлӗ хакланнӑ. Анчах ҫулталӑк пуҫламӑшӗнчен тытӑнса юпа уйӑхӗ вӗҫӗччен вара ун чух 5,7 хӑпарнӑ иккен.
Ку эрнере чӑх ҫӑмарти уйрӑмах хакланнӑ — ӑна туянма халӗ 3,8 процент ытларах кӑларса хумалла. Кӗр ҫитнӗ май сӗт-ҫу таврашӗ те хӑпарать. Хӑйма, тӑпӑрч, сӗт, услам ҫу тата сыр 0,3–0,6 процент хакланнӑ. Ҫав вӑхӑтрах сахӑр песукӗ 0,6 процент йӳнелнӗ, чӑх какайӗ, тип ҫу тата хуратул — 0,2 процент.
Пахча-ҫимӗҫе илсен, вӗсен хакӗ пӗр пекрех тытӑнса тӑрать темелле. Шӑл суханпа ҫӗрулми кӑна 1,1 тата 1 процент хакланнӑ. Панулми вара 0,4 процент йӳнелнӗ, купӑста — 0,2 процент.
Бензин 0,1 процент хакланнӑ, дизель топливи — 0,7 процент.
Халиччен мӗнле пӗҫеркелесе пурӑннӑ вара вӗсем тесе тӗлӗнме кирлӗ мар. Чиперех хатӗрленӗ-ха. Ахӑртнех, тутлӑ та-тӑр. Ӳлӗмрен вара вӗсем ҫӗнӗ оборудованипе пӗҫерме тытӑнӗҫ.
Асӑннӑ хула администрацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, вырӑнти шкул столовӑйӗсенче оборудование улӑштарса ҫӗнетес ӗҫ кӑҫал та малалла пынӑ. Ҫӗнӗ йышши плитасемпе ытти хатӗр-хӗтӗр апат-ҫимӗҫри усӑллӑ япаласене упраса хӑварма пулӑшать. Анчах хальхи вӑхӑтрисемпе ӗҫлеме тата вӗсене ӗҫлеттерме пӗлмелле. Ҫавӑнпах ӗнтӗ хулари тата районти шкулсенчи поварсене, пурӗ 34 ҫынна, ятарлӑ курс ирттерсех ҫӗнӗ оборудовани вӑрттӑнлӑхӗсене уҫса пама шут тытнӑ. 72 сехетрен тӑракан вӗренӳ вӑхӑтӗнче теорипе те паллаштараҫҫӗ, плита умне те тӑратаҫҫӗ.
«Хырӑм хыр тӑрне хӑпартнӑ», — текен каларӑш ваттисем хушшинчен ахальтен мар ҫӳрет иккен. Кӑна, нумаях пулмасть Ҫӗнӗ Шупашкарта пулса иртнӗ пулӑм ҫирӗплетнӗ. Ку хутӗнче вара хырӑм тӑрантарас нушта арҫына хыр тӑрне мар, ҫурт тӑрне хӑпартма хӗтертетнӗ.
Совет урамӗн 15-мӗш ҫуртра пурӑнакан хӗрарӑм хӑй куҫӗпе темле арҫын «Дубрава» лавккан тӑрринче шашлык ӑшаланине курнӑ.
— Вырсарникун, юпан 13-мӗшӗнче 10–15 минут хушши палламан арҫын лавкка тӑрринче какай ӑшаласа тӑчӗ. Шашлыкӗ пиҫсе ҫитсессӗн хайхи ҫын иккемӗш хутра вырнаҫнӑ хваттере кӗрсе ҫухалчӗ, — каласа парать хӗрарӑм.
Ҫӗнӗ Шупашкарти РФ ОМВД штаб пуҫлӑхӗ Александр Алексеев палӑртнӑ тӑрӑх ку ӗҫ-пуҫа администрацилле йӗрке пӑсӑвӗ тесе хаклама пулать. Вара ашкӑнчака 500–2 500 тенкӗлех штрафлама е 15 кунлӑх хупса лартма пултараҫҫӗ.
Республикӑра юлашки кунсенче апат-ҫимӗҫ таварӗсен хакӗсем чакни ҫинчен палӑртаҫҫӗ. Ытти, апат таврашӗсем шутне кӗмен таварсен хакӗ вара ӳссе пырать имӗш.
Ҫурла уйӑхӗпе танлаштарсан авӑн уйӑхӗнче ҫӗрулмин (8,2%), ҫӑнӑхӑн (1,8%), сахӑр-песукӑн (0,5%), макарон таврашӗпе кӗрпесен (0,3%) хакӗсем чакнӑ.
Чӑваш Енӗн экономаталануминӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх ҫавӑн пекех сывлӑха ҫирӗплетекен санаторисенчи пулӑшу хакӗ, туризмпа пассажир транспортӗнчи тата банк ӗҫӗнчи хаксем чакнӑ. Куллехи пурнӑҫра пулӑшу кӳрекенсен ӗҫ хакӗ те чакнӑ.
Ҫав вӑхӑтрах хаклану та пур — чи пысӑк кӑтарту ҫӑмарта хакӗпе (4,74 тенкӗлӗх ӳснӗ) ҫыханнӑ. Хаксене чӑх-чӗп хапрӑкӗсем ӳстереҫҫӗ имӗш.
Специалистсен шухӑшӗпе хаксем малалла татах та чакма пултарӗҫ.
Чӑваш Ен экономаталануминӗ наци кухнин историйӗпе, йӑлипе тата уйрӑмлӑхӗпе паллаштарас тӗллевсемпе вырӑс тата акӑлчан чӗлхипе «Чӑваш апат-ҫимӗҫӗ» ятарлӑ брошюра кӑларнӑ.
Кӗнекере Чӑваш Республикин обществӑлла апатлану организацийӗсем сӗннӗ чӑваш халӑхӗн тата паянхи кунсенчи кухньӑн рецепчӗсене илсе панӑ, сӑнӳкерчӗкесемпе илемлетнӗ. Уйрӑмах унта ҫӗрулмирен, хӑй тӗллен ӳсекен ӳсентӑранран, сӗт-ҫу таврашӗсенчен тата чустаран пӗҫернӗ апат-ҫимӗҫ ҫине тимлӗх уйӑрнӑ. Вӗсенчен хӑшӗ-пӗрисем пирӗн республикӑра ҫеҫ мар ытти ҫӗршывсенче те паллӑ. Ҫакӑн пек апат-ҫимӗҫ шутне — какай шӳрпи, шӑрттан, хуплу, чӑкӑт, хуран кукли тата ытти кӗреҫҫӗ. Унсӑр пуҫне брошюрӑра Чӑваш Республики ҫинчен, чӑваш кулинарийӗ тӗрлӗ шайри фестивальсенче, чемпионатсенче, олимпиадӑсенче тунӑ ҫитӗнӳсем ҫинчен тата «Чӑваш биопродукт» тавар палли ҫинчен калакан хыпарлав пур.
Аш-какай туса илес тӗлӗшпе мӗнле кӑна чӗрчуна ӳстермеҫҫӗ пуль — вӑкӑрсенчен пуҫласа страуссем таранах. Казахстанри пӗр усламҫӑ вара аш валли чӗрӗпсене ӳстерме шутлать.
Акмола тӑрӑхӗнче пурӑнакан Сергей Букушев, иккен, унччен ытти чӗрчунсене те ҫитӗнтернӗ — кӑвакалсене фуа-гра валли, каярах шуйсене. Анчах темшӗн ӗҫӗ кайман ун. «Никамӑн та ҫук бренд йӗркелесшӗн эп», — ӑнлантарать усламҫӑ. — «Чикӗ леш енче анлӑ сарӑлнӑ япалана пирӗн таврана илсе килесси нихҫан та ман шутпа ӑнӑҫлӑ пулмӗ. Мӗн те пулин хамӑрӑннине шутласа кӑларас пулать».
Чӗрӗпсене ерчетес шухӑш патне Сергей хӑйне ҫак чӗрчун ашӗпе хӑналанӑ хыҫҫӑн пырса тухнӑ иккен. Ваттисен каласа панине те аса илнӗ вӑл — вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче чӗрӗпсен ашӗ те апата кайнӑ иккен.
Чӗрӗп ашне усламҫӑ анӑҫри патшалӑхсене сутасшӑн. Хӑй ҫӗршывӗнче туянакансем тупӑнасса шанмасть вӑл — ун шухӑшӗпе Казахстанри халӑх хӑнӑхман апата туянасшӑнах пулмӗ.
Атӑлҫи федераллӑ округӗнчи тӑрахсемпе танлаштарсан чи йӳнӗ ҫӑкӑрпа ҫӗрулми — Чӑвашра. Ҫапла хыпарлать Чӑваш Енӗн экономика аталанӑвӗн министерстви Чӑвашстат пӗлтернине тӗпе хурса.
Ҫу уйӑхӗн 6-мӗшӗнчи хаксене пӑхсан, хура тата хурапа шурӑ ҫӑнӑхран пӗҫернӗ ҫӑкӑрӑн пӗр килограмм хакӗ 24 тенкӗ те 88 пус тӑрать. Чи хакли — Самар тӑрӑхӗнче. Пирӗн патӑмӑрта ҫӑкӑр унтинчен чӗрӗк пая яхӑн, тӗрӗсрех, 22,5 процент, йӳнӗрех-мӗн. Ҫӗрулмин килограмӗшӗн Чӑвашра вӑтамран 17 тенкӗ те 37 пус кӑларса хумалла. Ҫӳлерех асӑннӑ тӑрӑхсене илсен ҫак культура Пермь крайӗнче ытларах «ҫыртать» — унта вӑл 22 тенкӗ те 99 пус тӑрать.
Ытти ҫимӗҫ хакне те тишкернӗ. Шурӑ ҫӑнӑх, панулми, сысна какайӗ, шӑнтнӑ пулӑ, чӑх тата ӗне ашӗ, хӑйма, сахӑр песукӗ те пирӗн патра ытла хаклӑ мар тесе пӗтӗмлетнӗ.
Тӗнче шайӗнче апат-ҫимӗҫ ӳссех пырать. А ӗнер, ака уйӑхӗн 17-мӗшӗнче, The Financial Times хаҫат тӗнче пасарӗнче пӗр тонна рис хакӗ пин доллартан иртни ҫинчен пӗлтерет. Рис хакӗ Вьетнам, Ӗнчӗ, Екипет, Китай тата Камбоджа патшалӑхсем рис экспортне чакарнине пула хӑпарнӑ. Finfacts хаҫат чи пысӑк хак Филиппинри торгра пулнине пӗлтерет — унти пӗр тонна рис хакӗ 1046 доллара ҫитнӗ. Апат-ҫимӗҫпе тивӗҫтерес тесе Филиппин правительстви ӑна тӗрлӗ торгсенче туянать, анчах та сутӑҫсем сутасшӑнах мар.
Bloomberg агентство пӗлтернӗ тӑрӑх рис хакӗ пилӗк кун ӳсет ӗнтӗ. Ҫавӑн пекех тулӑ хакӗ те хӑпарать — ку Раҫҫей, Касахстан патшалӑхсем экспорта чарнипе ҫыхӑннӑ тесе шутлаҫҫӗ.
Апат-ҫимӗҫ хакӗсем хӑпарни тӗнче экономикине самай пӑшӑрхантарать. Экономистсем «агрофляци» (ял хуҫалӑх инфляцийӗ) пирки те калаҫа пуҫланӑ — вӑл экономикӑна ӳсме чарнисӗр пуҫне тӗнчери лару-тӑрӑва та пӑсса яма пултарать. Сӑмахран Африкӑри темиҫе патшалӑхра пысӑк хаксене хирӗҫ забастовкӑсем иртнӗ. ПНО та ака уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче аталаннӑ патшалӑхсене ку ыйтӑва пӑхса тухма сӗннӗ.
Апат-ҫимӗҫ хакӗ ӳсни Чӑваша та пӑшӑрхантарать иккен. Сӑмахран, ӗнер Ҫӗмӗрде хула администрацийенче те кун пирки калаҫу пулнӑ. Калаҫӑва суту-илӳ лавккасен, апатлану вырӑнӗсен хуҫисем, оптлӑ майпа туянакансем тата апат-ҫимӗҫ промышленносҫӗн ертӳҫисем хутшӑннӑ. Калаҫура Министрсен кабинечӗ кӑларнӑ 266 №-лӗ «Тавар хакӗсене чарса лартасси пирки» постановленине пӑхса тухнӑ, ӑна пурнӑҫламалли майсене сӳтсе явнӑ. Ҫӑнӑх, сӗт, ӗҫнӗ сӗтрен пулнӑ апат-ҫимӗҫ, ҫу, ҫӗрулми хакӗсене шӑнтса (вырӑсла каласа «заморозили») лартнӑ
-0.7 °C