Паян Таиландӑн тӗп хулинче, Бангкокра, «Тӗнче пики» пӗтӗм тӗнчери илем конкурсӗ иртнӗ. Унта Чӑваш Енри Йӑлӑм хӗрӗ Юлия Полячихина хутшӑннӑ. Вӑл малтан «Раҫҫей пики» ята тивӗҫнӗччӗ. Ҫӗршыври конкурсра мала тухнипе хавхаланнӑ пике ҫине тӑрсах малалла хатӗрленнӗ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх универистетӗнче журналиста вӗренекенскер тӗнче шайӗнчи конкурс валли акӑлчан чӗлхине ҫине тӑрса ӑша хывма тытӑннӑ. Хӗр кӑҫалхи ҫуркунне республикӑри хаҫат-журналта, телевидени-радиора пулнӑччӗ.

«Тӗнче пики» конкурсра Раҫҫей пики, пирӗн ентешӗмӗр ҫурма финала лекеймен. Европа регионӗнчен унта Польша, Бельги, Великобритани, Венгри тата Ирланди хӗрӗсем кӗнӗ.

«Тӗнче пики» конкурсра Филиппин хӗрӗ Катриона Грэй мала тухнӑ.

Сулахайри — Александра Никоалева

Кӑрлачӑн 19-мӗшӗнче Китайра «All Nations 2018» пӗтӗм тӗнчери конкурс иртнӗ. Унта Чӑваш Енри Александра Николаева пилӗк финалист йышне лекнӗ.

«Volga Models» модель агентствинче (хӗр унтан тухнӑ) конкурса тӗнчен мӗнпур континенчи 30-а яхӑн ҫӗршывран хутшӑннине пӗлтернӗ.

Александра Николаева «3-вице пике» титула тивӗҫнӗ.

Тӗнче шайӗнчи конкурса вӑл пуҫласа хутшӑнӑ. Ӑмӑртура пӗр пикене чи хитри тесе чысланӑ, тӑваттӑшне вице ятсем панӑ. Конкурсра Таиланд пики мала тухнӑ, Австралинчи хӗр — 1-вице, Вьетнамри — 2-вице, Канадӑри — 4-вице.

Виҫҫӗмӗш вице мисс, Александра, Чӑваш Енӗн чипер пики ята пӗлтӗр тивӗҫнӗ, «Раҫҫей туризм пики» конкурсра вӑл пӗрремӗш вице-пике ята ҫӗнсе илнӗ. Нумаях пулмасть вӑл «Grace Models» пӗтӗм тӗнчери модель агентствипе килӗшӳ тунӑ, ҫулла чикӗ леш енне модель пулса ӗҫлеме тухса кайӗ.

Шупашкарта пурӑнакан пӗр ҫын Таиландра каннӑ хыҫҫӑн вар-хырӑм тифӗпе чирленине унччен сайтра пӗлтернӗччӗ. Халӗ ҫак чире пула тӗп хулари пӗр кондитерские хупма палӑртнӑ.

25 ҫулти хӗрарӑм Таиландран ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗнче таврӑннӑ. Кунта ҫитсенех унӑн вар-хырӑм тифӗн пирвайхи паллисем палӑртма тытӑннӑ. Ҫу уйӑхӗн 30-мӗшӗнче тухтӑрсем унӑн чӑннипех те ҫак чир аталаннине палӑртнӑ. Аса илтерер: кунашкал чире пирӗн республикӑра юлашки хутчен 2000 ҫулта тупса палӑртнӑ.

Ҫак хӗрарӑм ӗҫлекен предприятие тата пурӑнакан вырӑна дезинфекцилеҫҫӗ. Хӑйне пульница вырттарнӑ. Вӑл хулари пӗр кондитерскире усламҫӑ пек тӑрӑшать. Предприятире санитари нормисене пӑснине палӑртнӑ. Ҫавна май ӑна вӑхӑтлӑха хупасшӑн.

Шупашкар ҫынни Таиландра каннӑ та хӑрушӑ чир ҫаклатса килнӗ. Кун пирки Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗ пӗлтерет.

Шупашкар ҫынни вар-хырӑм тифӗпе чирленӗ. Унашкал чире пирӗн патра юлашки хутчен 2000 ҫулта тупса палӑртнӑ. Роспотребнадзорӑн Чӑваш Енри управленийӗн ӗҫченӗсем ҫӗртме уйӑхӗн 1-мӗшӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, халӗ санитарипе эпидемиологи тӗпчевӗ пырать. Ку ӗҫе ЧР Сывлӑх сыхлавӗн, «Гигиена тата эпидемиологи центрӗн», «Дезинфекци профилӗн предприятийӗн» ӗҫченӗсене явӑҫтарнӑ.

Вар-хырӑм тифӗ — мӗнле чир вӑл? Ӳт ҫине тапса тухать, сив чир евӗр аптӑратать. Ытларах чухне шыв урлӑ ерет.

Тайландри вӗрентекенсем чӑваш чӗлхи урокӗнче

2015-мӗш ҫулхи юпа уйӑхӗн 21-мӗшӗнче Таиланд ҫӗршывӗнчен килнӗ вӗрентекенсем Шупашкарти 1-мӗш гимназине ҫитсе курчӗҫ. Асӑннӑ шкулта ӗҫлекен чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсем хатӗрленӗ чӑваш чӗлхи урокӗнче пулчӗҫ.

Тӗлпулу чӑваш халӑхӗн «Илемлӗ, илемлӗ...» юррипе пуҫланчӗ. Хӑнасемпе ачасем тата вӗрентекенсем вӑйӑ картине тӑрса ҫак юрра шӑрантарчӗҫ. Таиланд вӗрентекенӗсене чӑваш ҫӗршывӗпе, унӑн йӑли-йӗркипе паллаштарчӗҫ. Чӑвашла сывлӑх сунма, «анне», «хӗвел», «туслӑх», «тӑван» йышши сӑмахсене калама вӗрентрӗҫ. Чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсем хӑнасене чӑваш халӑх тумне кӑтартса, ун ҫинчен каласа пачӗҫ. Ют ҫӗршыври ӗҫтешӗсем савӑнсах чӑваш халӑх тумтирне тӑхӑнса асӑнмалӑх сӑнукерчӗксем ӳкерӗнчӗҫ.

Уява 8-мӗш класра вӗренекен Анита Павловӑпа 5-мӗш класри Вика Леонтьева хӑйсен ташши-сӑввипе илемлетрӗҫ. 5-мӗш класра вӗренекен Саша Егоров вара купӑспа илемлӗ чӑваш кӗввисем каласа хӑнасене ташлаттарчӗ. Ҫак тӗлпулу Таиланд вӗрентекенӗсен асӗнче ӗмӗрлӗхех юласса шанас килет.

Ку — ырӑ йӑла. Вӑл 16-мӗш ҫул пурнӑҫланать ӗнтӗ. Культура ылмашӑнӑвӗн AFS программине Шупашкарти 41-мӗш шкул, 2-мӗш лицей тата 1-мӗш гимнази, Ҫӗнӗ Шупашкарти 6-мӗш шкул хутшӑнаҫҫӗ.

16 ҫулта Чӑваш Ен тӗп хулине Европӑри, Азири тата Америкӑри чылай делегаци килсе курнӑ. Акӑ нумаях пулмасть, икӗ эрне каялла, Шупашкара Таиландри 8 преподаватель килнӗ. Программӑпа килӗшӳллӗн, вӗсене хӑна ҫуртне мар, ҫемьесене вырнаҫтарнӑ. Ку ҫывӑхрах хутшӑнма май парать.

Икӗ эрнере Таиландран килнӗ хӑнасем уроксенче, урок тулашӗнчи мероприятисенче пулса курнӑ, ачасемпе тата вӗрентекенсемпе тӗл пулнӑ, театрсене, музейсене тата куравсене ҫитсе курнӑ.

Ҫак кунсенче хӑнасем вӗренӳ управленине те ҫитнӗ. Унта вӗсем Шупашкар пирки видеоролик пӑхнӑ. Хӑнасем ачасем вырӑс тата чӑваш культурине лайӑх пӗлнине палӑртнӑ. Вӗсем кунти шкулсем, классем пӗчӗк пулнинчен тӗлӗннӗ. Таиландра класра 50 яхӑн ача вӗренет-мӗн. Кӗҫех Шупашкарти 8 вӗрентекен те Таиланда ҫитсе курӗҫ.

Чӑваш Енри турист фирмисем 2014-мӗш ҫулта 35,6 ҫынна пулӑшу кӳнӗ. Виҫӗмҫул вӗсенчен пулӑшу ыйтнисем 39 пин ҫын пулнӑ, 2012-мӗшӗнче — 82,5 пин. Ют ҫӗршыври тура пӗлтӗр 23,8 пин ҫын тухса кайнӑ. Унчченхи икӗ ҫул пирки каласан, ют ҫӗршывра канакансем ытларах пулнӑ: 2013-мӗшӗнче — 24,4 пин ҫын, 2012-мӗшӗнче — 26,4 пин ҫын.

Туристсем пӗлтӗр канма Египета ытларах чух тухса кайнӑ. Ӑна туристсен 27,5 проценчӗ суйланӑ. 2013-мӗш ҫулта унта туристсенчен 21,7 проценчӗн кӑна кӑмӑл туртнӑ. Иккӗмӗш вырӑнта (27,3 процент) — Турци. Унчченхи ҫул Турцие туристсен 24,3 проценчӗ кайнӑ. Ытти енпе танлаштарӑм улшӑнман. Испание туристсен 6,3 проценчӗ кайнӑ, Пӗрлештернӗ Арабсен Эмирачӗсене – 6 проценчӗ, Грецине — 5,3 проценчӗ, Таиланда — 5,5 проценчӗ.

Раҫҫей тӑрӑх туркомпанисем урлӑ курса ҫӳреме 11,8 пин ҫын кӑмӑл тунӑ. Ку цифра та унчченхи ҫулсенчинчен сахалланӑ. 2012-мӗш ҫулта, тӗслӗхрен, 58,1 пин турист ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесне ҫитсе ҫаврӑннӑ. Маларах асӑннӑ 12 пине яхӑн ҫынран 48 проценчӗ хамӑр патрах каннӑ. 20,6 проценчӗ Краснодар тӑрӑхне кайнӑ, 17,3 проценчӗ — Питӗре, 4 проценчӗ — Крыма, 3,4 проценчӗ — Мускава.

Раҫҫейӗн туроператорӗсен ассоциацийӗ чикӗ леш енне халӗ канма кайни пӗлтӗрхи ҫак тапхӑртинчен 45–50 процент хаклӑрах ларнине пӗлтерет иккен. Раҫҫей ҫыннисем уйрӑмах анлӑ усӑ куракан ҫулҫӳревсем икӗ хут ӳснӗ. Египета ҫитес тесен паян 30 пине яхӑн кӑларса хумалла, Таиланда — 50 пин тенкӗ, Балине — 90 пин тенкӗ, Грецине — 35 пин тенкӗ.

Маларах асӑннӑ ассоциацин ӗҫ тӑвакан пуҫлӑхӗ Майи Ломидзе ҫӗртме уйӑхӗ тӗлне хак тата тепӗр пӗрре-виҫҫӗмӗш пай чухлӗ хӑпарать тесе шухӑшлать-мӗн. Тепӗр майлӑ каласан, чикӗ леш енне канма кайма унчченхинчен икӗ хута яхӑн хакланать.

Хак хӑпарнин тӗп сӑлтавӗ — тенкӗ хӑй хакне ҫухатса пыни. Ҫавна пулах путевка туянакансен йышӗ ҫуллахинчен 50 процент чакнӑ. Ҫуллахи тапхӑрта ют ҫӗршыва путевка туянакансен йышӗ 30–40 процент чакмалла.

Шупашкар хулинче пурӑнакан пӗр арҫыннӑн ҫул ҫитмен икӗ ачишӗн тупӑшӑн пӗрре-тӑваттӑмӗш пайӗ чухлӗ уйӑхсерен укҫа куҫарса пымалла пулнӑ. Мӗншӗн пӗрре-тӑваттӑмӗш пайӗ пирки хальхинче пуҫ ватмӑпӑр-ха (ара, ик ачашӑн, шучӗпе, тупӑшӑн пӗрре-виҫҫӗмӗш пайӗ чухлӗ тӳлемелле-ҫке-ха. Тен, тепре ҫемье ҫавӑрса унта та ача-пӑчаллӑ пулма ӗлкӗрнӗ-тӗр хайхи этем. Е, чим-ха, тен, икӗ хӗрарӑма алимент тӳлемелле пулнӑран-ши?..)

Алиментне вара ашшӗн йӑпӑр-япӑр кӑларса хурас килмен — ӗҫӗ суд приставӗсем патнех ҫитнӗ. Вӑхӑтра тӳлемесен РФ Пуҫиле кодексӗн 157-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе явап тыттарса е ӗҫлесе юсанмалла, е хупса хумалла тӑвасси пирки асӑрхаттарнӑ.

Арҫын ӑнланнӑҫи пулнӑ — укҫа хӗсӗккипе кӑна парӑмпа татӑлса пырайман тесе ӗнентернӗ. Ӳлӗмрен кашни уйӑхӑн 10-мӗшӗ тӗлне алимент тӳлесе тӑма шантарнӑ. Анчах... пӗр хӑлхаран кӗрет тепринчен тухса каять теҫҫӗ-и-ха ун йышшисем пирки? Такси водителӗнче ӗҫлекенскер кӗҫех 110 пин тенкӗ парӑм пухса та янӑ. Анчах алимент шыракан амӑшӗсенчен пӗри приставсене ачан ашшӗ Таиланда канма кайма (тепӗр ҫынтан нимӗн те пытараймӑн) кайма пуҫтарӑнни пирки систернӗ.

Малалла...