Сайта кӗр | Регистраци | Сайта кӗрсен унпа туллин усӑ курма пулӗ
 -0.7 °C
Пӑчӑрӑн пырши тухсан та виҫӗ кун пурнасшӑн.
[ваттисен сӑмахӗ]
 

Agabazar: Чӑваш автономийӗн историйӗ (питӗ кӗскен)

Agabazar15.09.2018 16:5012890 хут пӑхнӑ

Ӗнтӗ часах Чӑваш автономине туса хунӑранпа шӑп та шай 100 ҫул ҫитет. Ҫавна май унӑн историне кӗскен пӑхса тухас килчӗ. Кӗскен. Эппин, кӗскен пулсан, ҫав историн пӗр енне ҫеҫ пӑхса тухӑпӑр: Чӑваш автономийӗн 100 ҫул тӑрршшӗнчи чи пысӑк пуҫлӑхӗсен (пӗрремӗш сӑпатсен) йышне палӑртма хӑтланса пӑхӑпӑр. Пӗрремӗш ята асӑнма ҫав тери ҫӑмӑл. Вӑл — Элмен Даниил Семёнович.

Элмен Даниил Семёнович.

Д.С.Элмене чӑннипех та Чӑваш автономийӗн никӗслевҫи теме пулать. Унашкал ҫынсене вырӑс чӗлхинче "отец-основатель" теҫҫӗ. Чӑваш автономийӗн ашшӗ эппин, хамӑрла каласан. 1920-1921-мӗш ҫулсенче Чӑваш ревкомӗн (революцилле комитечӗн) пуҫлӑхӗ (каярах Чӑваш автономийӗн пурнӑҫлав комитечӗн пуҫлӑхӗ) тата кунти коммунистсен ертӳҫи. 1921-мӗш ҫулхи январьте пулса иртнӗ Чаппан вӑрҫи хыҫҫӑн ӑна ертсе пырас ӗҫрен катертме шутлаҫҫӗ.

Ҫапла вара Чӑваш автономийӗн пурнӑҫлав комитечӗн пуҫлӑхӗнче, 1921-мӗш ҫулхи июльтен, Коричев Сергей Андреевич ӗҫлеме пуҫлать.

Ҫав вӑхӑтрах 1921-мӗш ҫулхи мартра Чӑваш коммунисчӗсен пуҫлӑхӗнче Савандеев Георгий Степанович ӗҫлет. Ыйту сиксе тухать: хӑшне автономин перемӗш сӑпачӗ тесе шутламалла: Савандеева е Коричева? Ман шутпа, Коричев. Мӗншӗн тесен вӑл вӑхӑтра, Ленин виличчен, партие ӗҫ тӑвакан органтан мала хурасси вӑй илеймен пулас. Ку — ман шухӑш. Тен, специалистсем (историксем) урӑхларах шутлаҫҫӗ пуль. Эппин, 1921-1924-мӗш ҫулсенче Чӑваш автономийӗн пуҫлӑхӗ Коричев Сергей Андреевич пулнӑ тесе шутламалла. Кун хыҫҫӑн вара коммунистсен пуҫлӑхӗ мала тухать пулмалла.

Кам-ха вӑл? Кунта вара чӑн малтанах каллех Элмен ячӗ сиксе тухать. Ун хыҫҫӑн РКП(б) обкомӗн яваплӑ секретарӗсем — Томасов Михаил Тимофеевич (21.4.1925 - 22.10.1925), Алексеев Василий Алексеевич (22.10.1925 - 22.11.1926).

Енчен те ку харкамлӑхсен (Элмен, Томасов, Алексеев) чӑн-чӑн вайӗ тӗлӗшпе иккӗленӳсем пур-тӑк, Чӑваш коммунисчӗсен тепӗр пуҫлӑхӗ, Петров Сергей Порфирьевич, автономин иккӗленмелле мар пуҫлӑхӗ пулса тӑрать. 1937-мӗш ҫулччен. Малалли ятсем:

— Иванов Герасим Иванович (14.11.1937 - 17.9.1938)

— Волков Алексей Алексеевич(17.9.1938 - 24.9.1938 — вӑхӑтлӑха, 31.10.1938 - 4.3.1940)

— Чарыков Иван Матвеевич(4.3.1940 - 2.12.1948)

— Ахазов Тимофей Аркадьевич(2.12.1948 - 14.11.1955)

— Ислюков Семён Матвеевич(14.11.1955 - 4.1.1968)

— Вороновский Николай Анатольевич(4.1.1968 - 28.11.1973)

— Чичикин Пётр Андреевич(вӑхӑтлӑха, 28.11.1973 - 14.1.1974)

— Прокопьев Илья Павлович(14.1.1974 - 25.10.1988)

— Петров Александр Петрович(25.10.1988 - 2.6.1990)

1990-мӗш ҫул пуҫламӑшӗнчен КПСС вӑйсӑрланса юлать, хӑйӗн вӑйне ҫухатать. Ҫавна пула Чӑвашӑн пӗрремӗш сӑпачӗ тесе республикӑн Аслӑ Канашӗн пуҫлӑхне шутламалла.

— Леонтьев Анатолий Михайлович (1990-1991)

— Кубарев Эдуард Алексеевич (1991—1993)

Кун хыҫҫӑн вара — Фёдоров Николай Васильевич вӑхӑчӗ (1993-20...).

Паянхи кун республика пуҫлӑхӗнче — Игнатьев Михаил Васильевич.

Чӑваш республикин ялавӗ.

Ҫапла вара, манӑн верси (Чӑваш чи аслӑ пуҫлӑхӗсен тӗлешпе) ак ҫакнашкал: Элмен — Коричев — Элмен — Томасов — Алексеев — Сергей Петров — Иванов — Волков — Чарыков — Ахазов — Ислюков — Вороновский — Чичикин — Прокопьев — Александр Петров — Леонтьев — Кубарев — Фёдоров — Игнатьев. Мӗнпурӗ кунта 18 ят. Элмен икӗ ӑстрӑм пулнӑ пек пулса тухать: 1920-21 тата 1924-25 ҫулсенче. Хӗрарӑмсем курӑнмаҫҫӗ. Пурте тенӗ пекех чӑвашсем. Чӑн та, 1937-38 ҫулхи ахӑрсамана хыҫҫӑн Волков тата Чарыков вырӑссене лартнӑ. Тата, паллах, ку енӗпе Вороновские асӑнмалла. И.П.Прокопьев асаилевӗсенче ку пулӑма, Вороновский килнине, вырӑнти пуҫлӑхсем пит ӑнлансах кайманни пирки калани пур. Чичикина асӑнмасан та юрать, мӗншӗн тесен вӑл умӗнхи пуҫлӑх сасартӑк вилнине кура вӑхӑтлаха ҫеҫ вакансие тытса тӑнӑ. Асӑннӑ вырӑссем, — ӑҫта ҫуралса ӳснине кура, — пӗри те вырӑнтисем мар.

Тепӗр хут калас килет: пӗрремеш сӑпатсен йышне кунта палӑртни — юлоашки шайри чӑнлӑх мар. Уйрӑмах 1920-мӗш ҫулсем тӗлӗшпе ыйтусем пур. Сӑлтавӗсене каларӑмӑр ӗнтӗ.

 
Редакцирен: Статьяна вырнаҫтарни редакци автор шухӑшӗпе килӗшнине пӗлтермест.

Комментари:

Микула // 9259.3.8429
2018.09.16 17:39
Каламха, тиркесе мар,хушса кăна. Истори пирки каланă чух "преемственность" пирки те асăнса хăвармалла. Пуласлăх пирки те хушса каламалла. Чăвашсен патшалăхĕсем пирки каламасăр мĕнле иртсе каймалла. Аслă Пăлхарăн, Атăлçи Пăлхарăн чăваш патшисене, Хусан Ханствин " вăхăтлăха чĕнсе ильнĕ е вăйпах кĕрсе ларнă" хансем пирки те пĕр виç сăмах каламалла.Кайран тин,кайран тин автономи пирки пуçламалла. Автономи вăл чи пысăк "достижени" мар чăваш халăхĕшĕн. Ун çинчен те уççăмăн каламалла. ( мĕнле тĕлĕнмелле чăваш чĕлхи,пĕр вĕçĕм ...Алла тухать,тем тесен те чăвашсем ислам тĕннĕ йăшăннă пăлхарсемех,Хусан Ханстви те Пăлхар патшалăхĕ пекех, пĕтĕмĕшле илсен чăвашсенех)
Agabazar // 3619.20.5633
2018.09.16 18:11
Agabazar
Хушса калани пит аван.
Agabazar // 3619.20.5633
2018.09.16 19:03
Agabazar
Для Мыколы // 1543.3.3876
2018-09-16 18:52
Ку шухӑш тӗрӗсленнӗ хыҫҫӑн ҫеҫ курӑмлӑ пулӗ. Пӗлме: сайтра регистрациленнисен шухӑшӗсем тӳрех, малтӗрӗслевсӗрех, курӑмлӑ вырнаҫаҫҫӗ.
================================================
Чăвашла калаç.
Agabazar // 4126.61.4694
2018.09.16 21:48
Agabazar
Для Agabazar // 1543.3.3876
2018-09-16 20:20
Ку шухӑш тӗрӗсленнӗ хыҫҫӑн ҫеҫ курӑмлӑ пулӗ. Пӗлме: сайтра регистрациленнисен шухӑшӗсем тӳрех, малтӗрӗслевсӗрех, курӑмлӑ вырнаҫаҫҫӗ.
===============================================
Чăвашла калаç.
2018.09.17 10:52
KIREMET SIGCHI YUR TURINGE
Пирĕн ялтан (катари тăван): ТОМАСОВ Михаил Тимофеевич [11.9.1896, д. Большие Яуши Ядрин. у. (ныне Вурнар. р-на) – 16.5.1978, г. Горький (ныне Нижний Новгород)] – пар­тийный и государственный деятель.
Пирĕн ялтан (катари тăван): МИХАЙЛОВ Ананий Михайлович [22.9.1898, с. Большие Яуши Ядрин. у. (ныне Вурнар. р-на) – 19.12.1942, лагерь в Краснояр. крае] – государственный деятель, журналист.С 1927 по 1929 председатель Совета народ. комиссаров Чуваш. АССР. И.П. Прокопьевта (Мачамуши,Вурнарский р-н) хăшпĕр Явăшсене тăван пулса килеть. Чăваш Республики ун вăхатĕнче вăйла аталанса пынă.., пуçлăхра - "ВУРНАРИЗМ", тесе "термин" çуратнă Юхма Мишши...
2018.09.17 11:21
KIREMET SIGCHI YUR TURINGE
Ку шухӑша хуратнӑ. Сӑлтавӗ:
Микула // 9259.3.8429
2018.09.17 12:54
Явăш Пÿ пирки тĕплĕнрех калани ăçта ? Пур Явăша "внук Гали" пуçласа яман пулĕ. Пĕри пур çĕртре те Урак князĕн çĕррине кăтартса çÿрет,родословный унăн çавăнтан тет.Сире те кăтартнă пулĕ? Истори наукине легендăсемпе хушни палах сиенлĕ мар,анчах та истори тĕшши научный фактсенчен пулмалла.

Страницӑсем: 1, 2, [3]

Комментариле

Сирӗн ятӑp:
Анлӑлатса ҫырни:
B T U T Ячӗ1 Ячӗ2 Ячӗ3 # X2 X2 Ӳкерчӗк http://
WWW:
ӐӑӖӗҪҫӲӳ
Пурӗ кӗртнӗ: 0 симв. Чи пысӑк виҫе: 1200 симв.
Сирӗн чӑвашла ҫырма май паракан сарӑм (раскладка) ҫук пулсан ӑна КУНТАН илме пултаратӑр.
 

Эсир усӑ курма пултаракан Wiki тэгсем:

__...__ - сӑмаха каҫӑ евӗр тӑвасси.

__aaa|...__ - сӑмахӑн каҫине тепӗр сӑмахпа хатӗрлесси («...» вырӑнне «ааа» пулӗ).

__https://chuvash.org|...__ - сӑмах ҫине тулаш каҫӑ лартасси.

**...** - хулӑм шрифтпа палӑртасси.

~~...~~ - тайлӑк шрифтпа палӑртасси.

___...___ - аялтан чӗрнӗ йӗрпе палӑртасси.

Orphus

Ытти чӗлхесем

Баннерсем

Шутлавҫӑсем