Паян, кӑрлачӑн 15-мӗшӗнче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ чӑваш педагогика университетӗнче «Чӑваш сӑмахлӑхӗпе халӑхӑн йӑла ӑспурлӑхне тӗпчесе вӗрентмелли ӑслайсем» ятлӑ Атӑлпа Урал хутлӑхӗнчи ӑслӑлӑхпа хӑнӑху конференцийӗ иртрӗ. Ӑна Виталий Петрович Станьял 70 ҫула ҫитнӗ ячӗпе ирттерчӗҫ. Паллӑ ӑсчах, ҫыравҫӑ, вӗрентӳҫӗ, таврапӗлӳҫӗ тата халӑх ӗҫӗн хастарӗ хут тӑрӑх 1940 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче ҫуралнӑ.

Ӑслӑлӑхпа хӑнӑху конференцийӗ шӑп кӑнтӑрла пуҫланчӗ — ӑна Андреева Евдокия Александровна, чӑваш филологи факультечӗн деканӗ уҫрӗ. Вӑл конференци йӗркипе паллаштарчӗ — кашни хутшӑнакан вӗрентевҫе ӗнентерӳ хучӗ пама, кашни доклада кӗнекепе пичетлесе кӑларма шантарчӗ. Ун хыҫҫӑн Виталий Петрович сӑмах илчӗ. Хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл пособисене хатӗрлес ыйту ҫинче кӗскен чарӑнса тӑчӗ. «Кӗнекене кӑларсан ун усси пултӑр, ахаль шыв юхтарни ан пултӑр. Усӑллӑ пултӑр. Хӑш-пӗрисем ахаль шыв юхтараҫҫӗ ҫеҫ», — терӗ. Нумай пулмасть пулса иртнӗ пӑтӑрмахпа та паллаштарчӗ — вӑл пыракан машин умӗн «чӑнкӑ» Mersedes-лӑ сӗмсӗр кӗрсе кайрӗ тет. Сӑпайлӑхӗ пӗрре те юлман тет — мана та хисеплемесӗр сӗкӗнсе кӗрсе кайрӗ тет, ҫыран ҫынна та чутах таптатчӗ тет. «Ҫитет сӗмсӗрсене ҫул парса!» — тесе вӗҫлерӗ вӑл хӑй шухӑшне. Хӑйӗн сӑмахне вара «Тав тӑватӑп» тесе вӗҫлерӗ. 5-мӗш курсра вӗренекен студентсем тухса ӑна саламланӑ хыҫҫӑн конференцийӗн ум пайӗ вӗҫленчӗ те ҫынсем секцисем тӑрӑх пайланчӗҫ.

Конференцире тӗрлӗ ыйтусене ҫутатрӗҫ. Пӗр секци вӑтам шкул программинче тӑван сӑмахлӑха вӗрентессипе пулчӗ, тепри — тӑван чӗлхен ытарайми илемӗпе ҫыхӑннӑ. Уйрӑмах пысӑк ушкӑн виҫҫӗмӗш секцине пухӑнчӗ — кунта тӑван чӗлхепе сӑмахлӑх вӗрентӗвӗнчи ҫӗнӗ ӑслайӗсене (технологийӗсене) ҫутатрӗҫ. Ку секцири хӑш-пӗр темӑсем: «А. Артемьевӑн «Симӗс ылтӑн» повеҫне проект мелӗпе вӗрентесси», «V класра ҫыру ӗҫӗсем ҫырнӑ чухне ҫӗнӗ технологисемпе усӑ курасси», «К.В. Иванов пурнӑҫӗпе пултарулӑхне ҫӗнӗ ӑслайсемпе вӗрентесси», т.ыт те. Тӑваттӑмӗш секцире вырӑнти историпе ӑспурлӑх ҫыннӑн элтешлӗхне (воспитанине) ҫирӗплетмелли никӗс пирки сӑмах пулчӗ.

Ушкӑнсен ларӑвӗсем вӗҫленсен 14 сехетре пӗрлехи лару пуҫланчӗ. Вӑл университетӑн тӗп корпусӗнчи акт пӳлӗмӗнче иртрӗ.

Пӗрлехи ларӑва ертсе пыраканни Евдокия Александровна пулчӗ. Чи малтан сӑмаха университет ректорӗн ҫумӗ Шуканов А.А профессор илчӗ. Вӑлах пӗрлехи ларӑва уҫрӗ. Виталий Петрович ӗҫне ырӑ енчен асӑнчӗ. Чӑваш халӑх академине уҫни, ӑна йӗркелесе яни нимӗнпе те виҫейми пархатарлӑ ӗҫ тесе палӑртрӗ Александр Андреевич. Ун шучӗпе Виталий Петрович хӑй шутламан пулин те Константин Иванов, Петӗр Хусанкай, Илпек Микулайӗ тата ытти чӑваш культурине ҫӳллӗ шая ҫитерме пултарнӑ чаплӑ ҫынсемпе тӑма пултарнӑ. Мӗншӗн? Виталий Петрович ҫав чаплӑ ҫынсен пултарулӑхне, вӗсен ӗҫне халӑха ҫитерме пултарнӑ.

Сӑмаха вӗҫленӗ май Шуканов А.А. Университет кӑларнӑ хушӑва вуласа пачӗ — хут тӑрӑх Виталий Петрович Станьяла хисеплӗ грамота пама йышӑннӑ тата пархатарлӑ ӗҫне хисеплесе пӗр ӗҫ укҫи виҫеллӗ хистевлӗ преми памалла тунӑ.

Пленарлӑ ларӑвӗн иккӗмӗш доклад калаканӗ Светлана Владимировна Петрова пулчӗ. Чӑваш Республикин вӗренӳ министрӗн ҫумӗ хӑйӗн сӑмахӗнче «... пирӗн республикӑра культура, ӑслӑлӑх, вӗрентӳ тӗлӗшӗнчен тӑрӑшакан хисеплӗ ҫынсем чылай. Ҫак сумлӑ ҫынсем хушшинче Виталий Петрович Станьялӑн хӑйӗн вырӑнӗ. Ӑна ыттисемпе пӑтраштарма май ҫук. Виталий Петрович хӑйӗн поведенийӗпех пурне те мӗнле тытмаллине вӗрентет. Унӑн тыткаларӑшӗнченех курӑнать — пуҫра шухӑш пур пулсан ӑна калама хӑрамалла маррине кӑтартать. Паллах, меллӗ ҫын тееймӗн ӑна. Вӑл эмоцисем. Анчах та кайран, шутласа илсен, тӑван халӑхшӑн тӑрӑшатӑн пулсан, ун чӗлхи аталанӑвӗшӗн ӗҫлетӗн пулсан — ҫавнашкал ҫын кирлине туйса илетӗн.» — терӗ. С.В. Петрова та Станьяла хисеп грамоти пани пирки пӗлтерчӗ. Ку хутӗнче — Вӗренӳ Министерствинчен.

Хӑйӗн сӑмахне вӗҫленӗ май Светлана Владимировна юбиляра 100 ҫула ҫитме сунчӗ. Виталий Петрович ӑна тав сӑмахӗ каласа паянхи «Хыпарти» статьян (15.01.2010 кунта тухнӑ Г. Дегтярёв ҫырнӑ «Пӗр кун та сиктермесӗр пурӑнар-и?» статья) ятне кӑтартса «кун сиктермесӗр пурӑнма» шантарчӗ.

Малалла Метин Петр Николаевич сӑмах илчӗ. Вӑл Виталий Петрович пурнӑҫӗпе пултарулӑхӗнчи тӗп йӗрӗсем пирки каласа пачӗ. Петр Николаевич Станьял хӑйӗн ҫӳпҫинче 300 ытла ырӑ-хаяр ячӗсене упрани пирки пӗлтерчӗ. Вӗсене халӑха ҫитерни лайӑх пулӗччӗ ӗнтӗ.

Маллалла ҫавӑн пекех Атнер Петрович Хусанкай, ЧППУн литература кафедрин доценчӗ Александр Иванович Мефодьев, Евгений Евстафьевич Ерагин сӑмах илчӗҫ. Вӗсем пурте Виталий Петровича уяв ячӗпе саламларӗҫ, хӑйсен доклачӗсене каларӗҫ.

Пӗрлехи лару вӗҫнелле Виталий Петровича килнӗ хӑнасем саламларӗҫ, парнесем пачӗҫ. Студенсемпе шкул ачисем хӑйсен пултарулӑхӗпе савӑнтарчӗҫ.

Шупашкар, Элӗк, Шӑмӑршӑ, Канаш районӗнчи тата ытти тӑрӑхри ҫынсем ӑшӑ сӑмахсем каларӗҫ, хӑй вӑхӑтӗнче вӗсене вӗрентнишӗн, ҫутӑ ҫӑлтӑр пек ялкӑшса ҫул уҫса панишӗн тав сӑмахӗсем каларӗҫ. Аякри хӑнасем те чылай пулчӗҫ — сӑмахран, Чӗмпӗртен килнӗ хӑнасем Майна районӗнчи чӑвашсене ҫухалса каясран ҫӑлса хӑварнӑшӑн тав сӑмахӗ каларӗҫ. Слон пек вӑйлӑ, юман пек ҫирӗп пулма сунчӗҫ.

Сӑнӳкерчӗксем.

#юбилейсем, #ЧППУ, #конференцисем, #вӗренӳ, #Шупашкар