Чӑваш пурнӑҫӗнче ял-йышпа пухӑнса ирттерекен йӑла-йӗрке чылай. Вӗсене пирӗн асаттесем уявланӑ, хальхи вӑхӑтра вара атте-аннесем ҫуркунне, ҫулла, хӗлле е кӗркунне ялан пӗр вӑхӑта пӑхӑнса ирттереҫҫӗ.

Кашни уявӑнах авалтан килекен хӑйне евӗр пӗлтерӗшӗ, сӑмахлӑхӗ, юрри-ташши, илемӗ пур. Ҫӑварни уявӗнче сив хӗле ӑсататпӑр, ҫуркуннене, ҫуллана кӗтсе илмелли шухӑш-туйӑма палӑртатпӑр. Ҫӑварни юрри-такмакӗ ҫӗр ӗҫӗпе те тачӑ ҫыхӑннӑ. Ку уява хирти ӗҫсене хӑвӑрт, вӑр-вар пуҫтармалла пултӑр тесе ирттереҫҫӗ.

Красноармейски районӗнчи Упи шкулӗн ачисем те ҫав йӑласене ирттереҫҫӗ — нарӑсӑн 16-мӗшӗнче вӗсем «Ҫӑварни уявне» паллӑ тунӑ. Унта 5-7 класс ачисем хутшӑннӑ.

Ҫӑварни — пысӑк та савӑнӑҫлӑ уяв. Ӑна ӗлӗк-авалхи Италири шавлӑ карнавалсенчен пуҫланнӑ теҫҫӗ. Ҫӑварни кунӗсене Мӑнкун умӗнхи типпе кӗриччен 8 кун маларах (пӗр вырсарникунтан пуҫласа тепӗр вырсарникунччен) уявлаҫҫӗ. Ку уяв кашни ҫул пӗр вӑхӑтра килмест, вӑл Мӑнкун хӑҫан пулассипе тачӑ ҫыхӑннӑ.

Ҫӑварни пуҫламӑшӗ — Аслӑ ҫӑварни. Кӑҫалхи календарьпе аслӑ ҫӑварни нарӑсӑн 12-мӗшӗнче пулчӗ, вӗҫӗ — Кӗҫӗн ҫӑварни. Вӑл нарӑсӑн 18-мӗшӗнче пулать.

Кӗҫӗн ҫӑварнире ҫамрӑксем пӗтӗм вӑйпа каттачи чупнӑ. Эрнипех ял-йыш савӑннӑ, ваттисем кӳршӗсемпе пӗрле киленнӗ, ача-пӑча йӗлтӗр-ҫунашкапа ярӑннӑ. Тӑвайккинчен чи малтан ярӑнса анаканӑн ҫуни инҫе каймасан акнӑ кантӑр, йӗтӗн лутра пулать имӗш, инҫе ярӑнса кайсан — вӑрӑм пулать теҫҫӗ.

Ҫавӑн пекех Ҫӑварни уявӗнче улӑмран ҫӑварни карчӑкӗ туса ӑна сӑрт ҫине лартнӑ, кайран ҫунтарса янӑ. Вут хывса ун урлӑ сиксе ырӑ- усалсенчен, чир-чӗртен тасалнӑ. Ҫӑварни кӑвайчӗ вӑйлӑ ҫунсан ҫуркунне час пулать, ҫу ӑшӑ пулать теҫҫӗ. Хӑш ялсен ҫӑварни кӑвайчӗ пысӑкрах пулать, ҫавсен тырри-пулли ӑнса пулать теҫҫӗ.

Ачасем сӑвӑ каларӗҫ, ҫавӑн пекех ҫӑварни юррине юрларӗҫ.

Малалла ӑмӑрту иртрӗ. Ачасем ҫунашкапа тупӑшрӗҫ, йӗлтӗрпе ярӑнса та пултарулӑха кӑтартрӗҫ. Ҫӑпата ывӑтасси те ачасене тыткӑнларӗ… Чир-чӗртен тасалма ҫӑварни карчӑкне ҫунтартӑмӑр. Хӗр ачасем ҫӳҫеллӗ тутӑрсем ҫыхса килни уява капӑрлатрӗ. Уявӑн пӗлтерӗшӗ пысӑк. Вӗсем этеме унӑн ҫутҫанталӑкри вырӑнне ӑнланма, ҫамрӑксене ҫӗр ӗҫӗпе, выльӑх-чӗрлӗх пӑхса ӳстерес ӗҫпе паллаштарма, чир-чӗртен упранма, ӑру йӑх тӑсма пулӑшаҫҫӗ.

Упири пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан вӑтам шкулта Ҫӑварни уявӗ ӑнӑҫлӑ иртрӗ. Вӑйӑ-кулӑпа, юрӑ-ташӑпа савӑнни ачасен асӗнче нумайччен юлӗ.

#ачасем, #шкулсем, #Красноармейски районӗ, #уявсем, #ҫӑварни, #Упи