«Капкӑн» журнал пирки пуҫланнӑ калаҫӑва малалла тӑсатпӑр.

1970 ҫулта эпӗ тӑванла Пушкӑртстанри район хаҫатӗнче ӗҫлеме пуҫларӑм. Унта Николай Леонтьев тусӑм чӗннипе тухса кайрӑм. Унччен салтакра виҫӗ ҫул хӗсметре тӑнӑччӗ.

Пушкӑртсемпе тутарсем мана нихҫан та «кит манта!» (кай кутан!) тесе каламан. Калама ҫеҫ те мар, эпӗ Шупашкара «Капкӑн» журнала куҫнине пӗлсен хӑш-пӗрисем кӗҫ-вӗҫ куҫҫуль кӑлармарӗҫ.

Чӑвашсен кулӑшпа сатира журналӗн тиражӗ вӑл тапхӑрта сахалах марччӗ-ха, анчах ҫав тираж ҫултан ҫул ӳссе пыратчӗ. Паллах, эпир тӑрӑшмасӑр пулаймастчӗ ҫакӑ. Совет Союзӗнчи пур кӗтесӗнче пурӑнакан чӑвашсем те «Капкӑна» илсе тӑччӑр тесе тӑрӑшаттӑмӑр. Сӑмахран, казахсен «Ара» (Тӗкӗлтура) кӑларӑмӗсенче «Чӑвашсен «Капкӑн» журналӗ» ятпа темиҫе хутчен те ятарлӑ страницӑсем кӑлартӑмӑр. Ҫапла майпа журнал унта 3 пин экземпляр таранччен кайса тӑма пуҫларӗ. Тутарстан, Пушкӑртстан, Мускав, Чӗмпӗр, Самар облаҫӗсенче те нумайӑн хапӑл тӑватчӗҫ кулӑш ӑстисене. Кӗҫех «Капкӑн» 97 пин экземплярпа тухса тӑма тытӑнчӗ. Ҫырӑнакансен шучӗ 100 пинрен те иртнӗччӗ, анчах 1980 ҫулта хут ҫук тесе 5 пин ҫырӑнакана укҫа каялла тавӑрса памалла турӗҫ.

Вырӑнти авторсене ятарласа кӑларнӑ значок параттӑмӑр, ку вӗсене чаплӑ кабинет хуҫисемпе хӑюллӑн калаҫма, ҫивӗч темӑсем хускатма пулӑшатчӗ. Тӗрлӗ канашлусене ятарлӑ удостоверенисем те параттӑмӑр. «Капкӑн» вӑл вӑхӑтра КПСС Чӑваш обкомӗн органӗ шутланса тӑратчӗ. Редакцире ятарлӑ автомашина пулманран пире таксипе ҫӳреме талонсем паратчӗҫ. Обком гаражӗнчен машина чӗнсе илме те пулатчӗ. Ҫул ҫӳренӗ чухне пире ГАИ ҫыннисем чарса чӑрмантарма «вӑтанатчӗҫ».

Тӳрех каламалла, «Капкӑн» шӑлйӗрев журналӗ пулман, ӑна ҫӗршывӗпех пӗлнӗ, сума сунӑ темелле. Хӑватлӑ темӑсене те хӑш чух эпир чи малтан ҫӗклеме пултарнӑ. Сӑмахран, Аркадий Ваксберг «Баня» суд очеркне «Капкӑн» хыҫҫӑн самай кайран пичетлесе чапа тухрӗ.

Пӗр ҫулхине пире Одессӑри «Юморина» фестивале чӗнсе чыс турӗҫ. Унта эпӗ Григорий Лучпа кайса килнӗччӗ.

«Капкӑн» — чӑвашсен чи юратнӑ журналӗ. Ун тиражӗ чакнин сӑлтавӗ, ман шутпа, пӗрре кӑна: номерсене никама пырса тивмен, никама та «кӳрентермен» пӑнтӑхнӑ кулӑшсемпе тултарса тӑни. Апла пурӑнма ансатрах ӗнтӗ, «Капкӑн» никама та хӗстермест пулсан капкӑнҫӑсем ҫине сиввӗн пӑхакансем пулмӗҫ. Анчах кунашкал каннӑҫлӑх нумая тӑсӑлманни халь куҫкӗрет.

Виталий Енӗш,

Пушкӑртстан культурин тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ.

Сӑнӳкерчӗкре: В. Енӗш хӑйӗн ӗҫтешӗн Т. Иванов-Таҫукӑн пултарулӑх каҫӗнче (2015).

Х.Ҫ. Чӑвашсен профессионал-ҫыравҫӑсен юлашки пухӑвӗнче «Капкӑн» журнала хупнӑшӑн пӑшӑрханса «ҫӳлтисене» чӗнсе ӳкӗт йышӑннӑ теҫҫӗ, мӗншӗн ҫавна паян кунччен те халӑх умне кӑлармарӗҫ?

#культура, #МИХсем, #Пушкӑртстан, #Капкӑн, #чӑвашлӑх