Ҫӑвӑн 29-мӗшӗнче Республика шайӗнче иртнӗ «Архив хучӗсенчи истори» ӑслӑлӑхпа тӗпчев тата таврапӗлӳ ӗҫӗсен ӑмӑртӑвне пӗтӗмлетнӗ. Чӑваш Республикин культура тата наци политикипе архив ӗҫӗсен министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак ӗҫсем палӑрнӑ:
«Чӑваш Енпе чӑваш халӑхӑн историйӗ» поминацире:
• лауриатсем — Козлов Федор Николаевичӑн «Голод 1921-1922 годов и изъятие церковных ценностей в Чувашии» (чӑв. Чӑваш Енри 1921-1922 ҫулсенчи выҫлӑх тата чиркӳн хаклӑ япалисене туртса илни) монографийӗ; Чӑваш Республикин хальхи историйӗн патшалӑх архивӗнче тӑрӑшакан авторсен ушкӑнӗ — Максимова Анна Геннадьевна, Поликарпова Алина Анатольевна, Потатурина Марина Викторовна — хатӗрленӗ «Ради жизни на земле» (чӑв. Ҫӗр ҫинчи пурӑнма) виртуаллӑ курав;
• дипломантсем — Алжейкина Галина Владимировнӑн «Чувашский республиканский Дом народного творчества в XX веке» (чӑв. Чӑваш республикин халӑх пултарулӑх ҫурчӗ XX ӗмӗрте) монографийӗ; Чӑваш Республикин патшалӑх истори архивӗнче тӑрӑшакан авторсен ушкӑнӗ — Васильева Татьяна Петровна, Выйкин Сергей Ильич, Питернова Валентина Федоровна, Чибис Александр Алексеевич, Щербаков Сергей Владимирович — хатӗрленӗ «Неизвестная война: секретные постановления Совнаркома Чувашской АССР и Чувашского обкома ВКП (б) за 1941-1945 гг.
Акан 17-27-мӗшӗсенче Пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан Красноармейски вӑтам шкулӗнче чӑваш чӗлхипе литератури тата тӑван ен культури вӗрентекен В.М. Михайлов пуҫарнипе тата Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗ йӗркеленипе республикӑмӑрти районсем хушшинче «Улӑп — 2012: Эпир - Улӑп йӑхӗнчен!» инҫет вӑйӑ конкурс иртрӗ.
Вӑйӑ конкурса Раҫҫей историйӗн тата Чӑваш историйӗн ҫулталӑкне тата Чӑваш чӗлхи кунне халалланӑччӗ. Ыйтусем вара чӑваш халӑхӗн кун-ҫулӗпе тата культура аталанӑвӗпе ҫыхӑннӑччӗ.
Конкурса пурӗ 350 ытла ача заявка панӑ. Вӗсенчен 165 ача вӑйӑ конкурса хутшӑнма кӑмӑл туса сайта кӗрсе регистрациленнӗ. Вӑйӑ конкурс ыйтӑвӗсене вара 130 ача ҫеҫ хуравлама пултарнӑ. Пӗтӗмӗшле илсен, ҫак районсен вӗрентекенӗсемпе вӗренекенӗсем хастар пулчӗҫ:
Красноармейски районӗ — 75 ача;
Комсомольски районӗ — 15 ача;
Сӗнтӗрвӑрри районӗ — 14 ача;
Вӑрмар районӗ — 11 ача;
Канаш хули — 11 ача;
Шупашкар хули — 10 ача;
Хӗрлӗ Чутай районӗ — 6 ача;
Элӗк районӗ — 4 ача;
Елчӗк районӗ — 4 ача;
Етӗрне хули — 3 ача;
Ҫӗрпӳ районӗ — 3 ача;
Етӗрне районӗ — 2 ача;
Канаш районӗ — 2 ача;
Ҫӗрпӳ хули — 2 ача;
Куславкка районӗ — 2 ача;
Улатӑр районӗ — 2 ача;
Муркаш районӗ — 1 ача;
Ҫӗмӗрле хули — 1 ача;
Ҫӗмӗрле районӗ — 1 ача.
Чӑваш чӗлхи кунӗ тӗлне ӗҫ комитечӗ «Чӗвӗлти чӗкеҫ – чӗлхе пӗлни пурне те кирлӗ» вӑйӑ-конкурс пӗтӗмлетӗвӗсене ҫирӗплетрӗ.
Конкурс нарӑсӑн 2-мӗшӗнче чӑваш чӗлхине вӗренекен шкулсенче иртнӗччӗ. Вӑл чӗлхе пӗлӗвӗпе интересленекен шкул ачисен пултарулӑхне уҫса пама пулӑшать, чӗлхе ӑслӑлӑхӗ патнелле туртӑнма хистет.
Пӗтӗмпе вӑййа 20 563 вӗренекен хутшӑнчӗ: Чӑваш Республикинчен — 19 514, Тутарстанран — 563, Пушкӑртстанран — 379, Самара тӑрӑхӗнчен — 74, Чӗмпӗр тӑрӑхӗнчен — 33 вӗренекен. Конкурсӑн ӗҫ комитетчӗ пӗтӗмпе 112 ҫӗнтерӳҫӗ палӑртрӗ.
Мӑнкун — провослави тӗнне ӗненекенсен чи пысӑк та савӑнӑҫлӑ уявӗ. Христос чӗрӗлнине палӑртакан куна вӗсем: «Пур уявсен уявӗ», — теҫҫӗ. Ӗненекенсем ҫак ҫутӑ вырсарникун Иисус шуйттан хӑватне ҫӗнтернине, урӑхла каласан, Ырӑ Усала ҫӗнтернине паллӑ тӑваҫҫӗ, ҫавна май савӑнаҫҫӗ. Ҫак кун пур ҫын та начаррине манса лайӑххи пирки ҫеҫ шухӑшлать, ырӑ малашлӑх пирки ӗмӗтленет.
Мӑнкуна Йӗпреҫ районӗнчи Пучинке шкулӗн вӗренекенӗсем те лайӑх хатӗрленсе кӗтсе илчӗҫ: паян шкулта «Асамлӑ ҫӑмартасем» ӑмӑрту иртрӗ. Конкурса вӑтам тата кӗҫӗн класра вӗренекенсем хутшӑнчӗҫ. Вӗсем ӑсталанӑ Мӑнкун ҫӑмартисем ҫав тери асамлӑ та илӗртӳллӗ пулса тухнӑ. Уйрӑмах ҫак ачасен пултарулӑхӗ пурин кӑмӑлне те кайрӗ: Ермолаева Ясминӑн (6 кл.) «Чӑх-чӗп картинче», Васильева Светланӑн (5 кл.) «Эп ҫуралтӑм», Павлова Августинӑпа Яковлева Иринӑн «Тутлӑ мӑшӑр», Шельтямова Виолеттӑн (2 кл.) «Асамлӑ кайӑк», Шельтямова Анжелӑпа Харитонова Лианӑн (2 кл.) «Шӑши тус», Шибаева Татьянӑн (2 кл.) «Мулкач тусӑм», Школьников Стасӑн (3 кл) «Ман хаваслӑ чӗппӗмсем» ӗҫӗсем.
«Улӑп» вӑйӑ-конкурса хутшӑнма 100 ытла ача кӑмӑл турӗ те ӗнтӗ. Эсир те васкӑр!
«Улӑп-2012: эпир Улӑп йӑхӗнчен» вӑйӑ-конкурса хутшӑнма заявка ярса памалли кунсен шучӗ сахаллансах пырать. Тепӗр 4 кун ҫеҫ юлчӗ. Асаилтеретпӗр: Вӑйӑ-конкурс ака уйӑхӗн 17-25-мӗшӗсенче иртет. Унта 5-7, 8-9, 10-11 класра вӗренекенсем хутшӑнма пултараҫҫҫӗ. Унччен малтан учитель пуҫарнипе Microsoft Exsel формӑпа шкултан mixaj_58@mail.ru электрон почти ҫине заявка ярса памалла. Унта ҫак реквизитсене кӑтартмалла:
1. Хушамат, ят, ашшӗ ячӗ
2. Шкул
3. Класс
4. Телефон
5. E-mail
6. Вӗрентекен
Конкурса пуҫлама вӑхӑт ҫитсен вӑйӑ ертӳҫи ачан е учителӗн электрон почти ҫине йыхрав ярать. Йыхравра конкурс иртекен http://www.make-test.ru сайт ҫине кӗме ыйтакан сӗнӳ пулать. Йыхравра кӑтартнӑ ятарлӑ кодпа сайтра регистрациленмелле те тест ыйтӑвӗсене хуравламалла (Асӑрханӑр: сайтри теста хуравлама «тестируемый» тесе ҫырӑнмалла!). Вӑйӑ-конкурс пӗтӗмлетӗвӗ Виталий Михайловӑн чӑвашла сайтӗнче ака уйӑхӗн 26-мӗшӗнче пулма тивӗҫ.
Пилӗк ҫул хушши ӗнтӗ Чӑваш чӗлхи кунне халалласа Трак ен — Красноармейски тӑрӑхӗнче тӑван чӗлхепе литература вӗрентекен педагогсен творчествӑлла ушкӑнӗ йӗркеленипе (ертӳҫи — Михайлова З.П.) чӑваш чӗлхипе грамматикине лайӑх пӗлекен ачасем хушшинче «Ҫамрӑк ӑсчах» вӑйӑ-конкурс иртрӗ. Унӑн юлашки тапхӑрне республикӑмӑрти районсем хушшинче ирттернӗччӗ.
Кӑҫал вара ун вырӑнне ҫӗнӗ вӑйӑ конкурс ирттерме тӗв тытрӗҫ Трак енри учительсем. «Улӑп-2012: Эпир Улӑп йӑхӗнчен!» ятпа иртӗ вӑл. Конкурс малтанхи пекех инҫет майпа Интернет уҫлӑхӗ урлӑ йӗркеленӗ. Унта чӑваш халӑх историне тата культурине лайӑх пӗлекен ачасем хутшӑнӗҫ. Ӑмӑрту 5-7, 8-9 тата 10-11 классенче вӗренекенсем хушшинче иртӗ.
Вӑйӑ конкурс пӗр турпа http://www.make-test.ru/ сайтра иртет. Вӑйӑ конкурс ҫӗнтерӳҫисемпе мала тухнисем «Улӑп-2012» вӑйӑ конкурсӑн электронлӑ Дипломне ҫӗнсе илӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене хатӗрленӗ вӗрентекенсем Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗн Хисеп хутне тивӗҫӗҫ.
Вӑйӑ конкурса хутшӑннӑшӑн укҫа тӳлеме кирлӗ мар.
Пуш уйӑхӗн 21-мӗшӗ — пӗтӗм тӗнчери поэзи кунӗ. Шӑпах ҫак куна халалланӑ та Елчӗкри тӗп вулавӑшри «Чи нумай кӗнеке вулакан» конкурсӑн пӗтӗмлетӗвӗсене паллӑ тӑвассине. Вулавӑшӑн директорӗ Зайцева Л.А. палӑртнӑ тӑрӑх, кун йышши конкурса районта кашни ҫулах ирттереҫҫӗ, ҫапла майпа ҫитӗнекен ӑрӑва кӗнеке тӗнчине кӗрсе кайма пулӑшаҫҫӗ. Паллах, кун йышши конкурссене пӗтӗмлетнӗ чухне шкул ачисене ҫыравҫӑсемпе тӗлпулу йӗркелесе панине мӗн ҫиттӗр. Хальхинче те районти тӗп вулавӑша Шупашкар хулинчен ҫыравҫӑсем — Марина Карягинӑпа Елен Нарпи — тата Шупашкарти ача-пӑча вулавӑшӗн библиотекарӗ Наталья Петроградская килсе ҫитрӗҫ. Ҫыравҫӑ ҫулне мӗнле суйласа илни, кӗнеке епле ҫырӑнни, хайлавсенчи ӗҫ-пуҫ аталанӑвӗ — йӑлтах кӑсӑклӑ ачасемшӗн. Ҫыравҫӑсемпе тӗл пулни ачасемшӗн усӑллӑ пулассине библиотекарьсем те, вӗрентекенсем те аван ӑнланаҫҫӗ. Ачасем компьютерпа мар, кӗнекепе туслашни вӗсен чун тасалӑхӗшӗн чылай тухӑҫларах. Тата вулама юратакан ачара хӑйӗнче те ҫыравҫӑ пулас ӗмӗт вӑранма пултарать-ҫке. Кӗнеке ҫыракансемпе тӗл пулни вара ҫав ӗмӗте татах ҫирӗплетет кӑна.
Пирӗн литература пуласлӑхӗ — ҫамрӑксенче. Аплӑ тӑк ҫамрӑк ӑру таса чунлӑ та пысӑк пуласлӑха шанса ӳстӗр тесе пӗтӗм вӑя хурса ӗҫлемелле те пирӗн.
Красноармейски районӗнче ял тӑрӑхӗсен пӗрлехи информаципе культура центрӗнче «Чӑваш пики — 2012» конкурс иртрӗ. Ӑмӑртӑва пӗтӗмпе 16-25 ҫулсенхи 11 хӗр упраҫ хутшӑнчӗ.
Конкурсантсем хӑйсен пултарулӑхне, кулинари ӑсталӑхне, ӑс-хакӑл шайне, сцена ҫинче тытма пултарнине тата уйрӑмах тӑван чӑваш чӗлхипе калаҫма мехел ҫитернине туллин кӑтартса пачӗҫ. Хаклавҫӑсен шучӗпе, вӗсем пурте ҫӗнтерӳҫӗ ятне тивӗҫ — кашни хӗр упраҫ тӑван халӑх йӑли-йӗркине, ку чухнехи культурине аван пӗлнине кӑтартса пачӗҫ.
Чи илемлӗ те пултаруллӑ пикене суйласа илме вара пултарулӑх конкурсӗ аван пулӑшрӗ. Конкурсантҫӑсем юрларӗҫ, ташларӗҫ, сӑвӑ та вуларӗҫ, музыка инструменчӗсемпе те вылярӗҫ.
Конкурссем витӗр ӑнӑҫлӑ тухса «Чӑваш пики — 2012» ята Еншик Чуллӑ ял тӑрӑхӗнче ҫуралса ӳснӗ, халӗ И.Н.Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнчи ӳнерпе культурологи факультечӗн 2-мӗш курс студентки Елена Николаева ҫӗнсе илчӗ.
«Вице Чӑваш пики — 2012» ята вара унран ҫамрӑкрах пике — Красноармейски шкулӗн 10-мӗш класӗнче вӗренекен Анастасия Никифорова тивӗҫрӗ.
Нарӑс уйӑхӗн вӗҫӗнче районти халӑх пултарулӑх ҫуртӗнче Раҫҫей Федерацийӗн тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистне Виталий Егорович Петрова халалласа «Ҫуркуннехи тумлам» ятлӑ ҫамрӑк вокалистсен черетлӗ районти конкурсӗ иртрӗ.
Ҫӗршыв шайӗнче палӑрнӑ ентеш-юрӑҫа халалласа ҫамрӑк юрӑҫсен пирвайхи тупӑшӑвне 1995 ҫулта ирттернӗ. Ҫак тапхӑрта журналист тивӗҫне пурнӑҫласа мана асӑннӑ конкурсра пӗр хутчен ҫеҫ мар пулма тӳр килнӗ. Пирӗн музыка ӗҫченӗсем яллӑ районта хӑйсем ҫине яваплӑх илсе ҫакӑн евӗр конкурс ирттерме пултарнишӗн, унта музыкӑна, юрӑпа ташӑ ӳнерне юратма пултаракан ачасене хутшӑнтарнишӗн кашнинчех кӑмӑллӑ юлаттӑм. Кӑҫал та ҫаплах пулчӗ. Тата ҫулленех ҫамрӑк вокалистсен конкурсӗнче райпо канашӗн председательне А. Дмитриевана асӑрхатӑн. Ку ахальтен мар. Виталий Петров ҫар хӗсмечӗ хыҫҫӑн ӗҫ биографине Красноармейски райповӗнче пуҫланӑ, Альбина Ильиничнапа пӗр ӗҫ пӳлӗмӗнче ларса ӗҫленӗ. Потребительсен обществи район шайӗнчи мероприятие ирттерме ытти ҫулсенче спонсорла пулӑшу парса пулӑшу кӳнӗ.
Ытти ҫулсенче конкурсанткӑсен йышӗ пысӑкран концерт вӑраха тӑсӑлатчӗ.
Пирӗн ҫӗршывра та, ҫӗршыв тулашӗнче те Василий Иванович Чапаев ҫинчен илтмен-курман ҫын ҫук тесен те пӗртте йӑнӑш пулмасть пуль. Мӗн ачаранпах пӗртӑван Васильев режиссерсем ӳкернӗ «Чапаев» кинори Борис Бабочкин ытла та ӗнентерӳллӗ вылянӑ начдив сӑнарӗ кашни совет ачи умӗнче пулнӑ. Д. Фурманов ҫырнӑ «Чапаев» кӗнекене вара тӑватҫӗр хут ытла ҫӗнӗрен те ҫӗнӗ пичетлесе кӑларнӑ. Ҫак кӗнекесем, паллах, сентресем ҫинче тусан ҫӑтса выртман, вӗсене вулакансен йышӗ питех те нумай пулнӑ.
Чӑн та, Чӑвашран тухнӑ палллӑ ҫынсенчен пӗри вӑл — Чапаев! Нарӑс уйӑхӗн тӑххӑрмӗшӗнче Василий Иванович ҫуралнӑранпа шӑп та лӑп 125 ҫул ҫитрӗ. Ҫав ятпа Комсомольски районӗнчи Хырхӗрри тӗп шкулӗнче викторина тата конкурссем иртрӗҫ. Унта пӗрремӗш-тӑххӑрмӗш классенче вӗренекен кашни ачан хутшӑнма май пулчӗ.
Пӗтӗмлетӳсене тума ачасемпе вӗрентекенсем пурте пӗрле пуҫтарӑнчӗҫ. Чӑн малтанах истори вӗрентекенӗ Г.Белкова легендарлӑ 25-мӗш дивизи ертӳҫин кун-ҫулӗпе паллаштарчӗ.
+16.3 °C