Ку статьяна каярах ҫырасшӑнччӗ, анчах та Анатолий Кипечӗн ҫырӑвӗ хыҫҫӑн халех калӑплас терӗм. «2018 ҫулхи пуш уйӑхӗнче кам суйланӗ?» тесен пурте тенӗ пекех пӗр харӑс пӗр ята кӑна асӑнма пултарӗҫ. Ав, пирӗн шурсухал Анатолий Кипеч те (комментари ҫыракан пӗр сайтҫӑ ӑна вырӑс тесе каларӗ пулин те пирӗн ку тӗлӗшпе пысӑк иккеленӳ пур — эпир пӗлнӗ тӑрӑх Анатолий Ильич Канаш тӑрӑхӗнче чӑваш кил-йышӗнче ҫуралнӑ), ав, Владимир Путин пирки ҫырать. «Ваше желание еще раз стать Президентом страны одобряю. Надо быть смелым и решительным человеком, чтобы взвалить на себя эту тяжелую ношу», — тет вӑл хӑйӗн ҫырӑвӗнче. Вырӑсла пӗлменнисем валли ятарласа хамӑрла куҫарса та парӑп: «Ҫӗршыв Президенчӗ пулма тепӗр хут шут тытнӑ Сирӗн шухӑша ырлатӑп. Ҫак йывӑр ҫӗклеме хӑйӗн ҫине илес текенӗн хӑюллӑ та ҫирӗп кӑмӑллӑ пулмалла». Иккӗмӗш пуплевӗшӗпе (предложенипе) килӗшетӗп-ха та, анчах пӗрремӗшне тем тесен те ырлас килмест. Ҫавӑнпа та хамӑн шухӑша пӗлтерем.

Владимир Путина ҫынни лайӑх-ха та, анчах пуҫлӑх улшӑнманни, пирӗн патшалӑх ертӳҫинче нумай-нумай ҫул пӗр ҫын ларни патшалӑх аталанӑвне пысӑк сиен кӳрет. Темле маттур ҫын пулсан та, темле хастар та хӑюллӑ пулсан та темиҫе ҫул ларакан пуҫлӑхӑн ӗҫ хастарлӑхӗ ҫулран ҫул чакса пырать. Мӗншӗн? «Ӑшӑ пукана» хӑнӑхса каять. Ҫавӑнпа та Путина сӗнекен ҫын ман шутпа Раҫҫей малашлӑхӗ пирки мар, паянхи «хӑнӑхнӑ» куншӑн ҫеҫ пӑшӑрханать. Ку хамӑр кӗтесе те, Чӑвашстана та, пырса тивет — тем тесен те Мускав витӗмӗ питӗ пысӑк. Раҫҫей аталанать пулсан — Чӑваш Ен кун-ҫулӗ те малалла шӑвать.

Паянхи пурнӑҫа сӑнланӑ чухне чылайӑшӗ «стабильность» сӑмахпа усӑ курать. Тепӗр май каласан пӗтӗмпех йӗркеллӗ, пӗтӗмпех шайлашуллӑ, яланхилле — нимӗн те тӗкӗнмелле мар. Хӑнӑхнӑ пурнӑҫа улӑштарас килменнисем аталану ҫуккине ырӑ ен тесе хак парасшӑн. Сӑмах май, унччен маларах кунашкал лару-тӑрӑва «застой» сӑмахпа палӑртатчӗҫ, хаҫат-журналта та чӑвашла ӑна «аталанусӑрлӑх», «ӳсӗмсӗрлӗх» тесе куҫаратчӗҫ.

Ҫавах та ҫак «стабильность» сӑмахра пӗр кирлӗ япала ҫеҫ ҫук — шанӑҫ. Пурнӑҫ улшӑнас шанчӑк. Анатолий Кипеч, паллах, ҫӗнӗ кивӗ президентра шанӑҫ курать, ҫӗнӗрен суйланнӑ хыҫҫӑн лешӗ правительствӑна улӑштарасса шанать. Анчах ҫӗнӗ кивӗ пуҫлӑхран ҫакна кӗтсе илме май пур-ши? Ман шутпа ҫук. Нумай ҫул «ӑшӑ пукан» йышӑнакан ҫыншӑн хӑнӑхнӑ япалана улӑштарма питӗ йывӑр. Асӑрхӑр, юлашки ҫулсенче пирӗн премьер-министрсем те улшӑнми пулчӗҫ. Япӑх ӗҫлет-и, лайӑх-и (паянхи пурнӑҫа хӑвӑрах хак парӑр) — пуҫлӑхра пӗр ҫыннах. Кунашкал лару-тӑрура Анатолий Ильич мӗнле улшӑнусем тӑвасса кӗтет-ши?

Хӑҫан пӑхнине астумастӑп, анчах ку тахҫанах пулнӑччӗ. Телекуравпа пӗр кино кӑтартнӑччӗ, Францири пӑлхавӑр пирки. Фильм ятне те астумастӑп, анчах унти пӗр самант ман асра юлнӑччӗ. Хайхи пӑлхавҫӑсем патне хыпар ҫитет — патша вилнӗ иккен. Иккӗн калаҫнине кӑтартаҫҫӗ. Пӗри калать: «Савӑн, патша вилнӗ!». Тепри вара ӑна пӑшӑрханса хуравлать: «Питӗ шел», — тет, — «капла эпир хамӑр шухӑш-кӑмӑлсене пурнӑҫлаймастпӑр». Пӗрремӗшӗ тӗлӗнсе лешӗ мӗншӗн ҫапла шухӑшлани пирки ыйтать. Иккӗмӗшӗ вара патша улшӑнни халӑхра шанчӑк ҫуратни пирки пӗлтерет. Апла-тӑк, унӑн шухӑшӗпе пӑлхав пӑчланать.

Паянхи лару-тӑру куҫӗпе пӑхас пулсан «патша» улшӑнманни ҫав шанчӑка нимӗнле те ҫуратаймасть. Ку тӗлӗшпе АПШ-на тӗслӗх пек кӑтартма пулать — вӗсен нихӑш президенчӗ те икӗ срокран ытларах лармасть, яланах (4-8 ҫул хӑвӑрт иртсе каять вӑл) улшӑнаҫҫӗ (консерваторӗсемпе демокрачӗсем пӗр-пӗринпе ылмашӑнса пыни тата та вӑйлӑрах витӗм кӳрет). Кашни ҫӗнӗ президентпа халӑхӑн ҫӗнӗ шанӑҫ ҫуралать. Сӑмах май, асаилӗр-ха Владимир Путина Дмитрий Медведьев ылмаштарнӑ саманта. Е Николай Васильевич вырӑнне Михаил Васильевич ларнӑ вӑхӑта? Улшӑнусем пуласса пурте кӗтрӗҫ. Сӑмах май, пысӑках мар пулин те вӗсем ҫав-ҫавах пулчӗҫ. 2018 ҫулхи суйлав хыҫҫӑн улшӑнусем кӗтесси вара — кӑлӑх япала.

Хурларӑм-хурларӑм та, халь вара пулас президентран мӗн кӗтни пирки сӑмах пуҫарма вӑхӑт ҫитрӗ пуль. Владимир Путинӑн чи пысӑк ҫитӗнӗвӗсенчен пӗри — патшалӑха 1990-мӗш ҫулсенчи шурлӑхран туртса кӑларни. Ку ӗҫе тума, тен, чӑн та саккунсене ҫирӗплетни кирлех пулнӑ. Йӗркесӗрлӗхрен йӗрке туни, ирӗклӗхе хытарни. Анчах та ку ӗҫе «шурлӑхран тухнӑ» хыҫҫӑн та туса пыни патшалӑх аталанӑвне калама ҫук пысӑк сиен кӳрет. Йӗрке тунӑ хыҫҫӑн аталану валли, пач урӑхла, ирӗклӗхсене ӳстермелле. Вара усси пулӗ. Хальлӗхе вара эпир ҫав шурлӑхран тухнӑ самантра ҫеҫ чарӑнса тӑнӑ темелле. Енчен те малалла та ытларах хӗсӗҫ пулсан — каялла, «шурлӑха», лекес хӑрушлӑх пур. Шел те, пӗрре ҫирӗплетнӗ-хытарнӑ хыҫҫӑн ҫав ҫынах ирӗклӗхе ярасси сайра хутра ҫеҫ тӗл пулать.

Пӗтӗмлетсе каласан, президентӑн «ӑшӑ пуканне» урӑх ҫын йышӑнмалла. Собчак-и вӑл, е Грудинин-и — пирӗншӗн, чӑвашсемшӗн, тӗпрен илсен ҫав-ҫавах. Чи кирли — урӑх ҫын пултӑр.

#Мускав, #политика, #ҫырусем, #суйлавсем, #Раҫҫейре