Альбина Юрату архивӗнчи сӑнӳкерчӗк

Куславкка районӗнчи Туканаш ялӗнче ҫуралнӑ Герман Желтухин прозаик тата публицист пурӑннӑ пулсан кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче 75 ҫул тултаратчӗ. Вӑл 2016 ҫулхи кӑрлачӑн 5-мӗшӗнче чире пула пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Пурӑннӑ чух та Герман Желтухин ятсӑр-сумсӑр пулман. Ӑна пӗлекенсем халӗ те сума сӑваҫҫӗ. Ӗнер чӑваш литераторӗсем тата ентешӗсем Герман Желтухин ҫуралнӑранпа 75 ҫул тултарнине паллӑ тунӑ...

«ЧР профессионал писательсен союзӗн ертӳҫи Лидия Филиппова йыхравланипе эпӗ те ҫак уявра пулса куртӑм... Герман Николаевича пухӑннисем пурте ӑшӑ сӑмахпа аса илчӗҫ, ун пултарулӑхне хакларӗҫ, чӑваш чӗлхипе литературине упрасси пирки чун-чӗререн пӑшӑрханса калаҫрӗҫ», — тесе ҫырнӑ Альбина Юрату сӑвӑҫ Фейсбукра.

Владимир Михайлов тунӑ сӑн

Чӑваш наци музейӗнче ҫулсерен иртекен «Музее парнеле» акци пуҫланнӑ. Ӑна шӑпах музейӑн ҫуралнӑ кунӗ умӗн ирттереҫҫӗ.

Ку йӑла 1998 ҫултанпах пырать. Музейра совет тапхӑрӗнче туса кӑларнӑ япаласене уйрӑмах хапӑлласа йышӑнаҫҫӗ: интерьер япалисем, чашӑк-тирӗк, тумтир, документсем, сӑнӳкерчӗксем, кӗнекесем…

Ҫак акцие пермай хутшӑнакан ҫынсем пур. Вӗсен йышӗнче – Чӑваш Енри, Раҫҫейре паллӑ ҫынсем, политиксем, ӑсчахсем, артистсем, спортсменсем, ӳнерҫӗсем, ветерансем.

Раритет парнелекен ҫынсен ячӗсене музей историне ҫырса хӑвараҫҫӗ. Япаласене ӗҫлемелли кунсенче 10-17 сехетсенче 109-мӗш пӳлӗмре йышӑнаҫҫӗ.

Паллӑ тюрколог, СССР Ӑслӑлӑх Академийӗн пайташ-корреспонденчӗ, тӗнче шайӗнче пӗлекен ӑсчах ҫуралнӑранпа кӑҫалхи юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче 150 ҫул ҫитӗ. Вӑл купса ҫемйинче, Етӗрнере, ҫуралнӑ. 1933 ҫулхи ҫурлан 26-мӗшӗнче Хусанта вилнӗ. Хӑйӗн ӗмӗрӗнче вӑл 40 пин сӑмахран тӑракан 17 томлӑ чӑваш словарьне хатӗрлесе хӑварнӑ. Хӑй пурӑннӑ чухне 5 томне ҫеҫ пичетлесе ӗлкӗрнӗ пулин те унӑн эткерлӗхне упракансем 17 тома кун ҫути кӑтартнӑ-кӑтартнах.

Николай Ашмаринӑн Етӗрнери ҫурчӗ халь-халь тӳнсе каясла ларать. Ҫакна 2019 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче Чӑваш Республикин территори аталанӑвӗн агентствин сайтӗнче унӑн ертӳҫи Этнер Эгоров пӗлтернӗ. Сӑмахне ҫирӗплетме вӑл сӑнӳкерчӗксем йышлӑ вырнаҫтарнӑ. Унтанпа Сӑрта (Етӗрне патӗнче шӑпах ҫак юханшыв) сахал мар шыв-шур юхса иртнӗ. Анчах паян та ҫурт унчченхиллех тайлӑк ларать-мӗн. Кун пирки Фейсбукра ӗнер Олег Григорьев хыпарланӑ. «Етӗрнери Ашмарин ҫурчӗ япӑхса ларать. 2020 ҫулхи кӑрлачӑн 30-мӗшӗ тӗлне нимӗн те улшӑнман», — тесе ҫырнӑ Олег Григорьев.

Вера Захарова тунӑ сӑн

Шупашкарта тепӗр фонтан тума палӑртнӑ. Вӑл унччен «Ҫеҫпӗл» кинотеатр пулнӑ ҫурт умӗнче пулӗ. Халӗ унта Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ вырнаҫнӑ.

Фонтан унта унччен те пулнӑ-ха, халӗ вара ӑна ҫӗнетесшӗн. Ҫамрӑксен театрӗн директорӗ Елена Николаева пӗлтернӗ тӑрӑх, театр умӗнче Кадет корпусӗ умӗнчи пекех илемлӗ хальхи йышши светодиодлӑ фонтан пулӗ.

Аса илтерер: Ҫамрӑксен театрӗ ку ҫурта 2016 ҫулта куҫнӑ. Пӗлтӗр «Культура» наци проекчӗпе килӗшӳллӗн унта тӗплӗ юсав ирттернӗ. Халӗ вара театр умӗнчи лапама хӑтлӑлатмалла тата илемлетмелле. Кун валли 10 миллион ытла тенкӗ уйӑрнӑ.

Арсений Яйцов купӑсҫӑна пирӗн республикӑри культура ӗҫченӗсем пӗлеҫҫех-тӗр. Нумаях пулмасть вӑл «Советская Чувашия» хаҫат редакцийӗнче пулнӑ. Планерка вӑхӑтӗнче кӗтмен ҫӗртен кӗрсе тӑнӑ хӑнана калем ӑстисем ӑшӑ кӑмӑлпа йышӑннӑ. Вӑл купӑспа лезгинка, «Барыня», «Джими-Джими» тата ытти юрӑ кӗввине каланине ҫӑвара шыв сыпнӑн итленӗ. «Ҫумӑр ҫӑвать» юрра та («Юржи юреш» ҫапла куҫать иеккен вӑл ҫармӑсла) янӑратнӑ купӑсҫӑ.

65 ҫулхи Арсений Яйцов — РФ тата Мари Эл культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ. Ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнче пулса хӑйӗн хӗрӳлӗхӗпе тата пултарулӑхӗпе тӗлӗнтернӗскер 14 ҫӗршыва ҫитме ӗлкӗрнӗ. Темиҫе ҫул каялла вӑл ыр кӑмӑллӑх концерчӗсемпе ҫӳреме тытӑннӑ. Ача пахчисемпе йӗтем ҫинче те, пульницӑсемпе тӗрмесенче те концерт кӑтартнӑ.

Унӑн архивӗнче Людмила Зыкинӑпа, Евгений Леоновпа тата Анатолий Папановпа, Александр Розенбаумпа, Захар тата Анастасия Заволокинсемпе тата ыттисемпе ӳкерӗннӗ сӑн ӳкерчӗксем хаклӑ реликви евӗр упранаҫҫӗ.

Тӗрлӗ халӑх юрри-кӗввине кӑмӑллаканскер валли Иван Христофоровӑн «Пӗррехинче ҫурхи лӑпкӑ каҫ» юррине хӑй вӑхӑтӗнче ӑна ҫармӑсла куҫарса панӑ.

Малалла...

Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнине халалланӑ уява Мускавра та палӑртӗҫ. Ҫак тата ытти ыйтӑва паян республикӑн Правительство ҫуртӗнче иртнӗ ларура сӳтсе явнӑ. Унта Чӑваш автономийӗн 100 ҫулхине халалланӑ уява хатӗрленсе ирттермелли ӗҫлӗ ушкӑн тата йӗркелӳ комитечӗн пайташӗсем пухӑннӑ. Пӗрлехи ларӑва Иван Моторин премьер-министр ертсе пынӑ.

Республикӑмӑрӑн 100 ҫулхине хамӑр тӑрӑхра уявланипе ҫеҫ ҫырлахмассине Чӑваш халӑх сайчӗ унччен пӗлтернӗччӗ. Мускавра, Питӗрте, Тутарстанра, Чӗмпӗр облаҫӗнче Чӑваш культурин кунӗсем иртмелле. Удмурт тата Мӑкшӑ республикинсенче уявласси пирки те шухӑшлаҫҫӗ иккен — халӗ калаҫусем пыраҫҫӗ. Ҫапла пӗлтернӗ республикӑн культура министрӗ Константин Яковлев.

Ҫак кунсенче Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче астӑвӑм кунӗсем иртеҫҫӗ. Кун пикри ҫак йӗркесен авторне театрӑн директорӗ Юрий Владимиров пӗлтерчӗ.

Ӗнер, кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче, театрта Чӑваш халӑх писательне, РСФСР тава тивӗҫлӗ врачне, ЧАССР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченне, прозаика, драматурга, режиссера, актера, СССР Писталеьсен союзӗн пайташне Петра Осипова халалланӑ Астӑвӑм каҫӗ иртнӗ. Тӑлӑх ӳссе ҫутта тухнӑ ҫак ҫын ҫуралнӑранпа виҫӗмкун 120 ҫул ҫитрӗ. Астӑвӑм каҫне Шупашкрати пӗрремӗш хула пульницин тӗп врачӗ Татьяна Спиридонова та хутшӑннӑ. Ара.ю ҫав учреждени Петр Осипов ячӗпе хисепленсе тӑрать-ҫке. Петр Осипов врач, Чӑваш Енре сывлӑх сыхлав ӗҫне йӗркелекен пулнӑ. Нумай енлӗ пултаруллӑскер ӑста скрипач, режиссер, актер, киноартист, драматург пулнӑ. Ӗнер «Сурхури сӑри» драмӑна кӑтартнӑ.

Паян театрта Антон Чехов вырӑс ҫыравҫине халалланӑ каҫ иртӗ. Ун пьеси тӑрӑх лартнӑ «Пилӗк пӑтлӑ юрату» камит кӑтартӗҫ.

www.tatar-inform.ru сӑнӳкерчӗкӗ

Тутарстанӑн тӗп хулинче, Хусанта, чӑваш художникӗсен куравӗ ӗҫлет. Ӑна кӑрлачӑн 22-мӗшӗнче асӑннӑ хулари Халӑхсен туслӑхӗн ҫуртӗнче уҫнӑ.

«Навеки вместе» (чӑв. Яланлӑх пӗрле) курава Тутарстанпа Чӑваш Республикисем 100 ҫул тултарнине халалланӑ. Экспозицире Тутарстанри Художниксен союзӗн пайташӗсен тата Чӑваш Енри ӑстасен ӗҫӗсем вырӑн тупнӑ.

Чӑваш Енри художниксем ӗҫсене «Край 100 тысяч песен и узоров» (чӑв. 100 пин юрӑпа тӗрӗ ҫӗршывӗ) ятпа пухнӑ. Хусанти куракансем Михаил Григорян, Анатолий Данилов, Константин Долгашов, Николай Егоров, Вагиз Камалетдинов, Ольга Леонтьева, Мидхат Шакиров тата ыттисен ӗҫӗсемпе паллашма пултараҫҫӗ, Тутарстанрисенчен — Зуфар Гимаевӑн, Мударис Мингазовӑн, Юрий Бердниковӑн, Рабис Саляховӑн тата ыттисен пултарулӑхӗпе.

Пирӗн республикӑра «Чӑваш киновӗн эрни» акци иртӗ. Кун пирки «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документацин архивӗ пӗлтернӗ.

Чӑваш автономийӗн 100 ҫулхине халалланӑ ҫак мероприяти кӑрлач уйӑхӗн 24-мӗшӗнчен пуҫласа ҫӗртмен 24-мӗшӗччен пырӗ. Акци Улатӑрта паян уҫӑлнӑ. Вӑл ҫулла Хӗрлӗ Чутайӗнче хупӑнӗ.

Чӑваш киновӗн эрни вӑхӑтӗнче ҫутта кӑларакан фильмсене кӑтартма палӑртнӑ. Программӑра тулли метрлисем те, кӗске метрлисем те, документлисем те пулӗҫ. Кинона культура тата вӗренӳ учрежденийӗсенче кӑтартма палӑртнӑ.

Акцие пуҫараканӗсем — республикӑн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерствипе «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документацин архивӗ.

Паян Чӑваш Ен Правительство ҫуртӗнче Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, халӑх художество промыслисен ӑсти Евгения Жачева пулнӑ. ЧР Элтеперӗн Администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, ӑстана республика ертӳҫи хӑй йыхравланӑ.

Ӑстапа ӳкернӗ сӑнӳкерчӗксем тӑрӑх хакласан, тӗлпулӑва Чӑваш Ен Элтеперӗн Администрацийӗн Ертӳҫи Валерий Филимонов тата ыттисем хутшӑннӑ. Хыпарта ҫырнӑ тӑрӑх, тӗлпулӑва Евгения Жачеван ывӑлӗ, Питӗрти Мариински театрти балетӑн концертмейстерӗ Гурий Жачев; Евгения Жачеван вӗренекенӗ, Культура тата ӳнер институчӗн кафедрин заведующийӗ Раиса Васильева та хутшӑннӑ.

Евгения Жачева Михаил ИгнатьевЭлтепере Чӑваш тӗррин музейне йӗркеленӗшӗн тав тунӑ-мӗн.