Сайта кӗр | Регистраци | Сайта кӗрсен унпа туллин усӑ курма пулӗ
 -0.7 °C
Пӑсма пӗр кун, тума виҫ кун.
[ваттисен сӑмахӗ]
 

Чӑвашлӑх: Глобализаци пуҫтах-и е наци туйӑмӗ уксах-и?

Сутатӑп Мотоблок валли лентӑллӑ ҫӗрулми кӑлармалли хатӗр сутатӑп. 15 пинпе. Хаклашма юра...
Сутатӑп Чăн-чăн килти хытă чăкăтсем (сырсем) сутатпăр. Вĕсене мăн пыршă (вырăсла сычуг) ...
Сутатӑп Хурăн вутти Муркаш районĕпе тата Шупашкар районĕнчи Ишлей тăрăхĕпе сутатăп. Ха...
Аçтахар Плотников 11.05.2017 11:42 | 7236 хут пӑхнӑ
Сумлӑ сӑмах Чӑвашлӑх

Чӑвашлӑх хӑрушлӑхра тӑнине хӑш-пӗр ҫынсем глобализаципе ҫыхӑнтараҫҫӗ. Ӑна айӑплаҫҫӗ. Ҫав япалана пулах чӑваш чӗлхи ҫухалса пырать имӗш, чӑвашлӑх имшерленсе те имшерленсе пырать. Анчах глобализацине ҫапла айӑплани тӗрӗсех-ши?

Тӗнче пӗр вырӑнта тӑмасть. Вӑл аталансах пырать. Ҫавна май хальхи вӑхӑтра чылай пулӑм тӗнче шайӗнче вӑй илме пуҫларӗ. Енчен иртнӗ ӗмӗр пуҫламӑшӗнче чӑваш пурнӑҫне тӗнчери вӑйсем пырса тивмен пулсан хальхи вӑхӑтра ку апла мар тесен пысӑк йӑнӑш пулӗччӗ. Чӑн та чӑваш тӗнчи ҫине глобализаци текенни сахал мар витӗм кӳрет.

Глобализацине айӑплани вӑл, ман шутпа, питӗ тӗрӗс мар ҫул. Тӗнче аталанӑвӗнчен эпир ниҫта та тарса пытанаймӑпӑр. Таҫти упа шӑтӑкне кайса пурӑнма пуҫласан та унӑн витӗмӗ пире ҫав-ҫавах пырса лекет. Глобализацирен тарма май ҫук. Пытанма та кирлӗ мар. Глобализацине темле те вӑрҫма май пур, анчах та унӑн лайӑх енӗсем те ҫук мар. Вӗсемпе тӗрӗс усӑ курма пӗлмелле кӑна. Ак, сӑмахран, глобализаци пулман пулсан эпир хамӑр компьютер таврашӗ шухӑшласа кӑларайман пулӑттӑмӑр. Капла вара — йӑлт хатӗр, усӑ кур кӑна. Унашкал япаласем пирӗн туллиех. Компьютер таврашне илес пулсан — шрифтсем, текстсем пичетлемелли тата ытти тӗрлӗ тӗслӗ программӑсем, смартфонсем... Мӗн кӑна ҫук. Ҫак япаласене хамӑрӑн шухӑшласа кӑларас тесен мӗн чухлӗ вӑй пӗтермелле пулӗччӗ, мӗн чухлӗ ҫын сехечӗ кирлӗ пулӗччӗ. Ҫавӑнпа та глобализаципе кӗрешме пӗрре те кирлӗ мар, унӑн ҫимӗҫӗсемпе тӗрӗс усӑ курма вӗренмелле кӑна.

Чӑвашлӑха ура хураканни вара тем тесен те наци туйӑмӗ ҫукки. Пач та ҫук тесе каламан пулӑттӑм, ҫавах та вӑл пирӗн халӑхӑн ытла та хавшак. Чылай ҫын хатӗр япалана кӗтет. Ак кам та пулин килӗ те пире туса парӗ тесе шухӑшласа пурӑнать. Пенси ҫулне тухма ӗмӗтленекен ҫынсенех сӑнасан ҫакна лайӑх курма пулать — патшалӑх ӗнси ҫине лармалли вӑхӑта ҫеҫ кӗтсе пурӑнаҫҫӗ. Ҫавна пулах ӗҫе вӑхӑт ирттерме кӑна ҫӳреҫҫӗ. Ҫук, пирӗн халӑх кахал тесе каласшӑн мар. Ӗҫ тесен пӑрӑнса тӑмасть, анчах инициатива текеннинчен питӗ хӑрать. Наци туйӑмне аталанма паман сӑлтавсенчен пӗри вара — шӑп та лӑп пуҫарулӑх ҫукки.

Наци туйӑмӗ вӑйлӑ пулнӑ пулсан пирӗн халӑха нимӗнле глобализаци те хӑрушлӑх кӑларса тӑратмӗччӗ. Ҫав япала пулнӑ пулсан глобализацине эпир хамӑр та хутшӑннӑ пулӑттӑмӑр — пирӗн таварсем, пирӗн культура тӗнчене витӗм кӳме пуҫлӗччӗ. Тӗнчене кӑлармалли вара пирӗн пур — хамӑрӑн культура ытти халӑхсенчен пӗрре те катӑк мар, пӗрре те япӑх мар. Ку тӗлӗшпе инҫе кайма та кирлӗ мар — ак, чӑваш тӗрринех илес. Ӑна тӗрӗс пропагандӑланӑ пулсан пирӗн эрешсем хамӑр республикӑра ҫеҫ мар, тӗнчипех сарӑлнӑ пулӗччӗҫ, пирӗн алӑстаҫӑсен ӗҫӗсене пысӑк хак парса туяннӑ пулӗччӗҫ. Ку ҫеҫ мар, вӑл модӑна кӗрсе кайса тӗнчене витӗм кӳме пултарӗччӗ.

Наци туйӑмӗ хавшаккине пулах эпир хамӑр культурӑна та ҫухатса пыратпӑр. Салтак юрри, туй йӑли-йӗрки... Вӗсем анӑҫрисенчен пӗрре те япӑх мар, самай чаплӑрах. Анчах наци туйӑмӗ хавшак пулнӑранах халӑх анӑҫран килнӗ йӑласене суйлать. Ҫапла май туйӗсем те хальхи вӑхӑтра чӑн-чӑн чӑваш туйӗпе танлаштарсан самай хавшакрах иртеҫҫӗ.

Наци туйӑмне, паллах, пирӗн ҫирӗплетмелле. Унсӑрӑн эпир халӑх пек юлмӑпӑр, ыттисен хушшине лексе ҫухалӑпӑр. Ӑна мӗнле ӳстермелле, мӗнле вӑйлатмалла? Паллах, ҫак ӗҫе влаҫрисем кӳлӗнмесӗр май ҫук. Пуҫарулӑха ҫул уҫса пама тӑрӑшмалла, вӗсене май ҫитнӗ таран пулӑшмалла. Ытларах ютрисене мар, хамӑрӑн культурӑна пропагандӑламалла. Вырӑссем пирӗншӗн темле тус-юлташ пулсан та вӗсен культури пирӗншӗн ют. Ҫакна шута илсех тӑмалла. Пирӗн культурӑна, пирӗн йӑла-йӗркесене хӗсекен, ура хуракан пулӑмсене яланах хирӗҫ тӑмалла. Ак, сӑмахран, шкулсенчен «Тӑван Ен культурине» кӑларса ҫапрӗҫ, пирӗннисем вара ҫакна ним япӑххи те ҫук тесе йышӑнса ирттерсе ячӗҫ. Ҫавах та хамӑрӑн культура пайӗсене йӑлт ҫухатса пӗтермен-ха эпир, ҫӑвӑнпа та мӗн юлнине ҫине тӑрса сыхламалла. Ҫухатнине вара тавӑрма тӑрӑшмалла.

Наци туйӑмне ҫирӗплетесси — кашни чӑвашӑн тивӗҫӗ. Патшалӑх тӑвасса ҫеҫ кӗтсе лармалла мар, хамӑрӑн та патшалӑха пулӑшма хатӗр пулмалла. Пуҫаруллӑ пулмалла.

Ҫапла пултӑр!

Редакцирен: Статьяна вырнаҫтарни редакци автор шухӑшӗпе килӗшнине пӗлтермест.

#чӑваш тӗрри, #чӑваш чӗлхи, #тӗнчере, #аталану, #чӑвашлӑх, #чӑвашсем, #культура

 

Ҫавӑн пекех пӑхӑр

Комментари:

Пике // 7486.3.5582
2017.05.11 18:57
Наци тумĕ - аякранах эс чăваш пулнине кăтартать. Паянхи тумпа килĕшÿллĕ чăваш тĕрриллĕ, чăваш сăмахĕллĕ хaклă мар тум кирлĕ. Футболка, кĕпе, галстук, телефон чехолĕ - хуть те мĕн. Анчах та вăл элемент аякранах эс чăваш пулнине тата чăваш пулнипе мăнаçланнине кăтарттăр.
Ваççа // 9259.3.8429
2017.05.12 21:21
Пĕрисем çирĕплетмесĕрех чăваш сăмаха язычник тенинчен кăлараççĕ,"этнос с неполной социальной структурой",тесе конференцинче ют çĕршывсенче ĕнентереççĕ. Халăха пĕтерес тесен историне чи малтан "примитизировать" тăваççĕ. Хамăра хамăр таптаса пĕтерсе пыратпăр. Çăпата сырса,алран кайми юрласа çÿресен пурте паллама пуçлĕç чăваша. Этнос с неполной социальной структурой текен значок та ытлашши пулмĕ?
2017.05.17 12:03
Владимир Изачак
Только не надо винить русских, что чувашский язык теряет свои позиции. Рано или поздно исчезнет наш язык и в этом мы виноваты сами.Вот перечислю некоторые исчезнувшие народности; Весь,Мурома, Мещера, Меря, Ижорцы, Вепсы... Мог бы назвать еще "штук" двадцать назвать; а на самом деле их еще больше. Я уже причисляю сюда "Вирьял", хотя, мы вирьяльцы еще пока живые. Просто, с подачи нашего "великого просветителя" вирьяльское наречие было уничтожено. Нас окультурили или, "литературизовали". Деревни у нас имеют по три названия. К примеру, в Ядринском районе: Элешкошкнь (Элешк ошкнь), по русски - Алешкино, "литературизованное" - Элешкушкнь, деревня Попль: по русски- Бобыль кассы, литературизованное- Пупль касси...При этом, первое настоящее название нигде не пишется. Что это, как не глупость?
Что-то, я не вижу печали ни у кого из чувашских культурологов по этому поводу. А вот насчет чувашского языка - ах, ах, ах!... Что посеешь, то пожнешь.
Agabazar // 2232.6.4441
2017.05.17 12:30
Agabazar
Чăвашла статья айĕнче чăвашла калаçсан авантарах пулмалла пек туйăнать.
Agabazar // 2232.6.4441
2017.05.17 14:48
Agabazar
Ну мĕн калама пулать ку Владимир текенскер тĕртсе хуни тĕлĕшпе?

Чăвашла çырма пултараймасть хăй, çапах ыттисене юнама, хăратма пăхать: вырăссене тивме юрамасть имĕш. Чăвашĕсене вара апла та, капла та тивме юрать иккен!

Вăт халь шутласа пăхăр: çак сайта, çак тĕле пĕр-пĕр вырăс ăнсăртран килсе çакланать те — Владимир çырнине вуласа пăхать. "Распуй, чăвашсем вырăссене тĕп тăваççĕ!" — тесе кăшкăрма пуçлать. Вăт шăпах çав тĕллевпе çырнă та Владимир хăйĕн комментари пеккине. Урăхла каласан, вăл — провокатор. Провокацисем тăвакан çын.
2017.05.17 16:41
Аçтахар Плотников
Ку «Владимир» текенни тахҫантанпах вырӑслантарас енӗпе тӑрмашать.
2017.05.17 18:15
Владимир Изачак
Агабазару, Плотникову. Да, я пишу только на русском языке. Уехал из Чувашии в 17 лет и полсотни лет прожил в другой языковой среде. Вернувшись в Чебоксары, опять попал в русскоязычную среду. Все жители и коренные мои земляки объясняются исключительно на русском языке. Тот язык, который я сохранил - вирьяльский, ныне вне закона. Мой сохраненный язык устаревает, кажется, и в моей родной деревне. Это - результат воздействия литературизованного языка. По этой причине, претензии Ваши не принимаю.
А литературный язык я и в детстве плохо знал.
Agabazar // 7945.5.7028
2017.05.17 18:53
Agabazar
Суять вĕт, амитке, куçкĕрет суять!
Етĕрне районĕнче, вырăслану процесĕ пырать пулин те, чăвашсем чăвашла калаçма пуçĕпех пăрахман-ха.

Тата ку Владимир текен этем пирĕн умра хăй чăвашла "маннипе" мухтанасшăн, каппайланасшăн.

Çав вăхăтрах хăй ытти чăвашсене чăвашла маннишĕн юнаса илме те ÿркенсе тăмасть.

Вăт, пурăнатпăр çапла...

Ну, Влачимир Хоспочын, калаçăр кунта "вирьялла", яра парăр! Кам сире чарать? Эсир вирьялла калаçманшăн кама айăпласшăн? Акапасара-и?
Манран чару çук. Яра парăр!
2017.05.17 19:29
Владимир Изачак
Агабазару. Я не говорил, что в нашей деревне говорят по-русски. И не хвастался, что забыл свой родной язык. Как раз, за полсотни с лишним лет жизни в другой языковой среде, мне удалось сохранить свой "вирьяльский" язык и приезжая в свою деревню, свободно говорю на родном языке. Другое дело, за пройденное время язык в деревне изменился и мой, уже как бы устаревает.
А то, что Вы все неправильно понимаете - тут, скорее вопрос медицинский и Вам следует обращаться к врачам.
Agabazar // 1983.5.3073
2017.05.18 04:02
Agabazar
Акапасар чăвашла çырнине кам вырăсла куçарса пачĕ? Арăмăр-и? Е ятарласа куçаруçăна тара тытрăр-и?

Тупăннă кунта "Вĕçкĕн Ваççа"! Ниччава, сирĕн пеккисене те хăçан та пулсан çамкаран кĕрепле аври пырса çапать!

Комментариле

Сирӗн ятӑp:
Анлӑлатса ҫырни:
B T U T Ячӗ1 Ячӗ2 Ячӗ3 # X2 X2 Ӳкерчӗк http://
WWW:
ӐӑӖӗҪҫӲӳ
Пурӗ кӗртнӗ: 0 симв. Чи пысӑк виҫе: 1200 симв.
Сирӗн чӑвашла ҫырма май паракан сарӑм (раскладка) ҫук пулсан ӑна КУНТАН илме пултаратӑр.
 

Эсир усӑ курма пултаракан Wiki тэгсем:

__...__ - сӑмаха каҫӑ евӗр тӑвасси.

__aaa|...__ - сӑмахӑн каҫине тепӗр сӑмахпа хатӗрлесси («...» вырӑнне «ааа» пулӗ).

__https://chuvash.org|...__ - сӑмах ҫине тулаш каҫӑ лартасси.

**...** - хулӑм шрифтпа палӑртасси.

~~...~~ - тайлӑк шрифтпа палӑртасси.

___...___ - аялтан чӗрнӗ йӗрпе палӑртасси.

Orphus

Баннерсем

Шутлавҫӑсем