«ЮТВ» телеканал тулай чӑвашсем патӗнче

Телевидени ӗҫченӗсене Севастопольти чӑвашсен наципе культура обществин пайташӗсем Любовь Тавлуй ертӳҫӗпе пӗрле кӗтсе илнӗ. «ЮТВ» канал вӑл тӑрӑхри тӗрлӗ ҫынпа тӗл пулма май килни пирки пӗлтерет. Сӑмахран, Симферополь ҫывӑхӗнчи Гвардейский хулинчи Ҫарпа тинӗс флочӗн авиаци пайӗнче. Е тата Севастополь ҫывӑхӗнчи Сахарная Головка поселокра. Унта Вӑрнарти ял хуҫалӑх техникумне иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсен вӗҫӗнче вӗренсе пӗтернӗ хыҫҫӑн направленипе ҫавӑнти совхоза ӗҫлеме янӑ хӗрарӑмсем тӗпленнӗ. ҫавӑнта направленипе янӑ 34 пикерен 20-шӗ унта ҫемье ҫавӑрнӑ. Вырӑнтисене вӗсем хӑйсен ӗҫченлӗхӗпе тыткӑнланӑ иккен.

Севастопольте тата Крымра тӗрлӗ наци пӗрлешӗвӗсем пур-мӗн. Ҫав ассоциацие пирӗн чӑвашсем те кӗнӗ. Хӑйсем тӗллӗн ӗҫлесе пурӑнаҫҫӗ иккен вӗсем унта: чӑваш тумне ҫӗлеттереҫҫӗ, юрри-ташшине, йӑли-йӗркине упраҫҫӗ.

«Ентешсем» проекта "ЮТВ" телеканал малашне те тытса пырасшӑн. Ҫывӑх вӑхӑтра вӑл Питӗр, Мускав, Красноярск, Саратов хулисене ҫитсе унти мухтавлӑ ентешӗмӗрсем пирки кӑларӑмсем ӳкересшӗн.

Ҫак ӳкерчӗк авторне те ачасен пӗлмелле пулнӑ

Нумаях пулмасть Красноармейски шкулӗнчи чӑваш чӗлхипе литератури тата тӑван ен культури вӗрентекен В.М. Михайловпа З.П. Михайлова пуҫарнипе, Красноармейски район администрацийӗн вӗрентӳ пайӗ, Чӑваш наци конгресӗн Красноармейски районӗнчи уйрӑмӗ тата Чӑваш патшалӑх символӗсен авторӗн Э.М. Юрьев ӳнерҫӗн Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ ялӗнчи музейӗ йӗркеленипе «Улӑп — 2014: Эпир — Улӑп йӑхӗнчен!» уҫӑ инҫет вӑйӑ-конкурсӗ иртнӗ.

Ӑна харӑсах темиҫе датӑна: чӑваш чӗлхи кунне, Раҫҫей тата Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ В.Е. Петров ҫуралнӑранпа 60 ҫул ҫитнине — халалланӑ.

Конкурса пурӗ 70 ытла ача заявка панӑ. Вӑйӑ-конкурс ыйтӑвӗсене пур ача та ӑнӑҫлӑ хуравлама пултарнӑ. Елчӗк районӗнчен те 4 ача хутшӑннӑ. Кушкӑри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкултан, сӑмахран, 10-мӗш класри Любовь Мышкина, 5-мӗш класри Данил Веников хутшӑннӑ. Вӗсем пур ыйту ҫине те хурав тупма пултарни пирки вырӑнтисем хавасланса пӗлтереҫҫӗ.

Вӑйӑ саманчӗ

Кирек хӑш саманара воспитанин тӗп тӗллевӗ халӑх йӑли-йӗркине упраса хӑварас, ҫирӗплетес тата аталантарас тӗллев пулнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ Ҫӗрпӳ районӗнчи Метикасси ял тӑрӑхӗнче. Ҫак ӗҫе, паллах, пӗчӗккисенчен пуҫламалла.

Ҫакӑн пек шухӑшланӑ май асӑннӑ ялти Культурӑна аталантаракан тата вулавӑш пулӑшӑвӗ кӳрекен центрта ачасем валли «Чӑваш халӑх вӑййисем» программа йӗркеленӗ.

Вӑйӑра тӑван халӑхӑмӑрӑн ӗҫ тата йӑла йӗрки сӑнланнӑ. Вӑйӑн ятне каласа, унӑн тӗллевӗпе паллаштарса ачасене «Асанне», «Кӑш-кӑш, кӑшман вӑрри», «Эп маттур», «Ҫарӑк кӑлармалла» вӑйӑсем выляттарнӑ. Рольсене валеҫнӗ чух та чӑваш сӑмахлӑхӗнчи элементсемпе усӑ курнӑ.

«Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат хӑйӗн сайчӗн официаллӑ версине чӑвашла кун ҫути кӑтартма тытӑннӑ.

Вырӑслинче евӗрех материалсене икӗ тӗрлӗ уйӑрнӑ: пӗрисем — хыпарсем, теприсем — статьясем. Хыпарсен рубрикаторӗ вырӑсла версирен кӑштах уйрӑлса тӑнине пӗлтереҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра унта «Чӑваш Ен», «Политика», «Экономика», «Чӗлхе», «Истори», «Йӑла-йӗрке» категорисене уйӑрнӑ.

Хӑш-пӗр материала (сӑмахран, сылтӑм енчи колонкӑри икӗ статьяна) вырӑсла пичетлемӗҫ, вӗсем чӑвашла версипе паллашакансем валли кӑна пулӗҫ.

Пӗр чӗлхерен тепӗрне куҫмаллине сайтӑн ҫӳлти сылтӑм кӗтессине вырнаҫтарнӑ. Чӑвашла версие хута яриччен ӑна чылай вӑхӑт тӗрӗслев-меслетпе ӗҫлеттернине пӗлтереҫҫӗ.

Юхма Мишши тӗлпулура

Чӑваш халах ҫыравҫи Юхма Мишши нумаях пулмасть Вӑрнар районӗнче пулнӑ. Вӑрнарти 1-мӗш шкулта вӑл районти чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсемпе тӗл пулнӑ. Юхма Мишши чи малтанах лайӑх хыпар пӗлтернӗ: спонсор пулӑшу кӳнӗ май Вӑрнар районӗнчи 24 шкула чӑвашла 25 кӗнеке ҫитӗ.

Юхма Мишши чӑваш халахӗн историне нумай тӗпченӗ. «Древние чуваши», «Древние чувашские боги и герои», «Древние чувашские города»… Тӗлпулура ҫыравҫӑ истори пирки калаҫнӑ.

Юхма Мишши Вӑрнар район ҫыннисене хӑйӗн пӗр кӗнеки пирки тахҫанах каласа кӑтартасшӑн пулнӑ-мӗн. «Ӗмӗрлӗх юрату» — блокадӑри Ленинградра ҫуралнӑ юрату пирки. Кӗнекене блокадӑри Ленинградра пурӑннӑ Анна Павловна каласа кӑтартнӑ тӑрӑх ҫырнӑ. Юхма Мишши унпа иртнӗ ӗмӗрӗн 80-мӗш ҫулӗсенче паллашнӑ. Анна Павловна хӑйӗн вилнӗ савнийӗ пек ятлӑ ҫынна тӗл пулнӑшӑн савӑннӑ-мӗн. Вӑл та Ильин Михаил Николаевич пулнӑ. Вӑл Вӑрнар районӗнче ҫуралнӑ. Блогада вӑхӑтӗнче Анна Павловна выҫӑпа вилме пуҫланӑ. Хваттерте пӗччен вилме хӑранӑран пӗтӗм вӑйне пухса урама тухнӑ.

Малалла...

Анна Платонова

Чӑваш чӗлхи кунӗ умӗн И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУра «Чӑваш халӑхӗн йӑла-йӗрке поэзийӗ» конкурсӑн пӗтӗмлетӗвне тунӑ. Ӑна Раҫҫейри тата Чӑваш Енри Культура ҫулталӑкне халалланӑ.

РФ Патшалӑх Думин депутачӗн Алена Аршиновӑн парнисене ҫӗнсе илессишӗн нумай чӑваш ҫамрӑкӗ — 9–11-мӗш классенче вӗренекенсем (наци шкулӗсенчисем, вырӑс программипе вӗрентекен шкулсенчисем) — тупӑшнӑ. Ытти регион чӑвашӗсем те хутшӑннӑ.

Конкурсӑн ҫӗнтерӳҫисемпе призерӗсене И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУн акт залӗнче чысланӑ. Призерсен йышӗнче Элӗк район ачисем те пулнӑ. Элӗкри И.Я.Яковлев ячӗллӗ вӑтам шкулта вӗренекен Анна Платонова 3-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Мӑн Вылӑ шкулӗнче ӑс пухакан Арина Иванова та 3-мӗш вырӑна тухнӑ.

Мускаври чӑваш наци культурин автономийӗ Чӑваш Республикин РФ Президенчӗ ҫумӗнчи полномочиллӗ представителӗпе Леонид Волковпа пӗрле акан 25-мӗшӗнче, Чӑваш чӗлхи кунӗнче, митинг ирттернӗ.

Иван Яковлев Ваганьковӑри масар ҫинче ӗмӗрлӗх канлӗх тупнӑ. Ҫак кун тӳре-шара, Мускаври чӑвашсен общество организацийӗн ертӳҫисем, Патриархӑн тӑванӗсем унта пухӑннӑ.

Михаил Мельников протоиерей Иван Яковлев вил тӑпри патӗнче кӗлӗ вуланӑ. Леонид Волков тухса калаҫнӑ май Патриархӑмӑрӑн кун-ҫулӗ пирки те сӑмах тапратнӑ.

Иван Яковлев тӑванӗсен ятӗнчен РФ халӑх артистки, Патриархӑн мӑнукӗн мӑнукӗ Алла Борисовна Покровская тухса калаҫнӑ. Вӑл Полпредствӑна, Мускаври чӑвашсене Иван Яковлева хисепленӗшӗн, манманшӑн тав тунӑ.

«Ирӗклӗ сӑмах» хаҫатри сӑн

«Ирӗклӗ сӑмах» пӗлтернӗ тӑрӑх ӗнер, Чӑваш патшалӑх символӗсен кунне уявланӑ май «Ирӗклӗх» пӗрлӗх республикӑн тӗп хулин урамӗсенче чӑваш ялавӗсене салатса ҫӳренӗ.

Ҫынсем ку акцине кӑмӑллӑнах хутшӑннӑ. Ҫав-ҫавах ялава алла илме килӗшмен пӗр хӗрарӑм та тупӑннӑ. Вӑл хирӗҫленӗ: «Украинӑри лару-тӑру 1980-мӗш ҫулсенче ҫакӑн пек пӗчӗк акцисенчен пуҫланнӑ та», — тенӗ.

«Ирӗклӗх» йӗркелӳҫисем хӑйсен ӗҫӗнче чӑваш халӑхӗнче наци туйӑмне аталантарас тата ҫирӗплетес; чӑваш чӗлхине, культурине, историне тата политикине ҫутатас; чӑваш халӑхӗн прависене хӳтӗлес; тӗрӗк тата финн-угр халӑхӗсемпе туслӑха ҫирӗплетес; чӑваш халӑхне пулӑшма пултаракан Раҫҫейри тата чикӗ леш енчи ытти халӑх пӗрлӗхӗсемпе ҫыхӑну йӗркелес тӗллевсем лартаҫҫӗ. Юстици министерстви вӗсен пӗрлӗхне официаллӑ майпа регистрацилеме килӗшмен.

«Ирӗклӗх» хальхи вӑхӑтра тата тепӗр акци ирттерет — лавккасемпе организацисенче «Кунта чӑвашла та калаҫатпӑр» ҫыпӑҫкӑч валеҫет. Ӑна акан 25-мӗшӗнче, Чӑваш чӗлхи кунӗнче пуҫланӑ.

Шупашкарти Лакрей вӑрманӗнче иртнӗ вырсарникун «Шупашкарти пурте ӳкерӗнекен паллӑ» текен паллӑна вырнаҫтарнӑ. Ӑна икӗ чӗлхепе ҫырнӑ.

Ҫапла паллӑ вырнаҫтарас шухӑш Артемий Лебедев дизайнер студине пырса ҫапнӑ-мӗн. Туристсен ун пек объекчӗсене маларах Раҫҫейри 47 хулара вырнаҫтарнӑ. Шупашкарта проекта ҫакӑн пек йӗркеленӗ: макета Лебедев студийӗ хатӗрленӗ, паллӑна — вырӑнти хастарсем.

Икӗ паллӑпа ҫырнӑ объекта вырнаҫтарма уйрӑм ҫынсем укҫа уйӑрса пулӑшнӑ иккен. Паллӑ патӗнче сӑн ӳкерӗнекенсем тупӑнсах тӑраҫҫӗ теҫҫӗ.

Ҫӗрпӳри 2-мӗш тӳрлетекен шкулта 9-мӗш «а» класра вӗренекенсем

Ҫӗрпӳ районӗн ачисем чӑваш наци костюмӗпе паллашнӑ. Районта Чӑваш чӗлхи кунне тата Культура ҫулталӑкне халалланӑ мероприятисем иртеҫҫӗ. Ака уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ вулавӑшӗнче «Чӑваш наци костюмӗ» фольклор сехечӗ иртнӗ. Мероприятие хутшӑннӑ ачасем, Ҫӗрпӳри 2-мӗш тӳрлетекен шкулӗнче 9-мӗш «а» вӗренекенскерсем, электронлӑ хӑтлавпа паллашнӑ.

Вулавӑшӑн тӗп библиотекарӗ Галина Филиппова чӑваш халӑх тумӗн аталанӑвӗ, алки-вӑчӑри, пуҫа тӑхӑнмалли хатӗрсем пирки каласа кӑтартнӑ. Вӗренекенсем тумӑн уйрӑмлӑхӗсем ҫинчен пӗлнӗ. Мероприяти вӗҫенче «Чӑваш тумӗпе атӑ-пушмакӗ» тест ирттернӗ.

Ҫак мероприятие кӗҫӗн ӑрӑва чӑваш культурине, наци тумне, историне вӗренме илӗртес теллевпе йӗркеленӗ. Ӑна ирттерни харама кайман: ачасем ыйтусене хаваспах хуравланӑ, асӑннӑ темӑпа кӑсӑкланнӑ.

Наци костюмӗ — халах ӳнерӗн пӗр пайӗ, чӑваш историйӗн тата этника культурин хӑйне евӗр палӑкӗ. Наци тумӗ ӗлӗк-авалах «ҫуралнӑ», темиҫе ӗмӗр аталаннӑ.