Паян Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче чӑваш чӗлхипе ҫыхӑннӑ ятарлӑ лекци иртрӗ. «Чӑваш чӗлхи — чӑваш халӑх кун-ҫулӗн ялтӑрми» ятлӑскерне Мускавра пурӑнакан тӗпчевҫӗ Александр Савельев ирттерчӗ.

Лекци чӑваш чӗлхин кун-ҫулӗпе ҫыхӑнчӗ. Александр пирӗн чӗлхе тӗрӗк чӗлхи шутне кӗнине ҫирӗплетсе каларӗ, кӑна вӑл пирӗн чӗлхери базис сӑмахӗсем тӗпрен илсен тӗрӗк чӗлхи пулнипе ӗнентерчӗ. Ҫамрӑк тӗпчевҫӗ пирӗн чӗлхе ыттисемпе мӗнле ҫыхӑнура пулни ҫинчен тӗплӗн каласа пачӗ. Этимологи урлӑ халӑхсен историне мӗнле тӗпчеме пуласси пирки чарӑнса тӑчӗ. Тӗслӗх пек вырӑс чӗлхине пӑлхар сӑмахӗсем ӑҫтан кӗнине ӑнлантарса пачӗ — хӑшне Танай пӑлхарӗсенчен илнине мӗнле пӗлмелле, хӑшне вара Атӑлҫи пӑлхарӗсенчен. Унсӑр пуҫне Александр Атӑлҫи Пӑлхарстанра мӗншӗн тутарсем ӗнентернӗ пек кӑпчак чӗлхи пулма пултарайманни пирки те асӑнчӗ. Сӑлтавӗ кӑпчаксем вӑл вӑхӑтра пачах урӑх вырӑнта тӗпленсе пурӑннинче тата кӳршӗлле халӑхсен лексикине ҫав тапхӑрта кӗнӗ сӑмахсем ҫуккинче.

Лекцин пӗр пайӗ хӑш-пӗр чӗлхесенчи сӑмахсем чӑваш чӗлхинчи пек пулни ҫинчен пулчӗ, Александр ӑнлантарнӑ тӑрӑх ҫав сӑмахсен чылай пайӗ пӗрешкел илтӗнет кӑна, пирӗн чӗлхесем хушшинчи ҫыхӑнӑва кӑтартмасть. Ҫавах та акӑлчан чӗлхинчи girl тата body сӑмахсем чӑн та тӗрӗк сӑмахӗсем пулма пултарни ҫинче чарӑнса тӑчех. Тепӗр самант — ҫармӑссемпе чӑвашсем хушшинчи ҫыхӑну. Кунта пирӗн халӑх ҫармӑссенчен мар, тӗрӗксенчен йӗркеленни базис сӑмахсене тӗпченипе ҫирӗплетме пулать иккен. Культура шайӗнчи сӑмахсене те ытларах ҫармӑссем пирӗнтен илнӗ, чӑвашсем вӗсенчен вӑрманпа тата пирӗн тавралӑхпа ҫыхӑннӑ сӑмахсене ҫеҫ ытларах пайпа хӑйсен лексикине хушнӑ.

Лекцие «Iltimer Studio» видеокамерӑпа ӳкерчӗ, унпа тӗплӗнрех ҫывӑх вӑхӑтра эсир тӗнче тетелӗнчи «Сӑвар TV» каналӗнче паллашма пултаратӑр.

Александр Савельев — чӑваш чӗлхин ҫамрӑк тӗпчевҫи, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ. Вӑл Мускаври Раҫҫей ӑслӑлӑх академийӗн чӗлхе пӗлӗвӗн институтӗнче вӑй хурать.

Сӑнсем (17)

#лекцисем, #Мускав, #вулавӑшсем, #наци вулавӑшӗ, #чӑваш чӗлхи, #истори