Пушартан асӑрханассине паян республикӑн Министрсен Кабинечӗн пайташӗсемпе, федерацин тӗрлӗ службисен регионти уйрӑмӗсен ертӳҫисемпе эрнесерен ирттерекен планеркӑра сӳтсе явнӑ.

Чӑваш Республикин ҫутҫанталӑк ресурсӗсен тата экологи министрӗ Александр Коршунов техника яланах хатӗр тӑнине, ятарлӑ ӗҫченсем те ҫителӗклине асӑннӑ. Ҫанталӑк типӗ тӑнине кура пушар алхасас хӑрушлӑх пур. Йӗпреҫ тӑрӑхӗнче пушар тухнӑ тӗслӗхе шута та илнӗ. Унта пуйӑс иртсе кайнӑ хыҫҫӑн ҫул хӗрринчи типӗ курӑк тивсе кайнӑ.

Ҫу уйӑхӗн пӗрремӗш кунӗсенчех сахал мар пушар тухнӑ. Вут-кӑвара сӳнтерме виҫӗ кунта 90 хут тухнӑ.

Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев халӑхра профилактика ӗҫӗсене йӗркелемеллине асӑрхаттарнӑ. Шар курасран пурлӑха инкекрен страхламалли пирки те асӑннӑ вӑл.

Ҫанталӑк ӑшӑтнӑ май пахчара ӗҫсем пуҫланаҫҫӗ. Пахча ҫимӗҫе хӑш кун лартмалла? Ку ыйту нумайӑшне кӑсӑклантарать-тӗр.

Ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче явӑнса ӳсекеннисене лартмалла: хурӑн ҫырли, шалча пӑрҫи, пӑрҫа. Ака уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче чылай пахча ҫимӗҫе лартмашкӑн ӑнӑҫлӑ вӑхӑт. Ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ҫӗрулми, пӑрҫа йышши культурӑсене, ҫырла паракан ытти ҫимӗҫе лартма сӗнеҫҫӗ.

Ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче нимӗн те лартма сӗнмеҫҫӗ. Ҫапах баклажан, пӑрҫа, тӑрӑхла кавӑн, купӑста, ҫӗрулми, куккурус, кишӗр, патиссон, пӑрӑҫ, редиска, ҫарӑк, хӗрлӗ кӑшман, помидор, кавӑн лартсан темех пулмасть.

Ку юр хӑҫан ирӗлсе пӗтӗ? Ахӑртнех, ҫак ыйту халӗ Чӑваш Республикинче пурӑнакан чылай ҫынна кӑсӑклантарать.

Чӑваш гидрометцентрӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫил-тӑман ҫӗрле чарӑнӗ. Хальлӗхе республикӑра юр ҫӑвать-ха.

«Мой город» портал хыпарланӑ тӑрӑх, паян ҫунӑ юр (вӑл самай хулӑн ҫунӑ) тунтикунччен выртӗ. Чӑваш гидрометцентрӗн пуҫлӑхӗ Марина Китарьева ака уйӑхӗнче ҫакнашкал юр ҫуни тахҫанах пулманнине каланӑ. Сӑмах май, пӗлтӗр шӑпах ака уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Канашра юр ҫунӑ. Анчах вӑл вӑйлӑ пулман. Паян юр ҫунипе пӗрле ҫулсем шуҫлак пулӗҫ.

Чӑваш Енре ҫитес эрнере ӑшӑтассине пӗлтереҫҫӗ. Тепӗр эрне вӗҫне синоптиксем 20 градус ӑшӑ пуласса шантараҫҫӗ.

Чӑваш Ене хӗл таврӑнасси пирки Чӑваш халӑх сайтӗнче хыпарланӑччӗ. Паян ав Шупашкар шурӑ юрпа витӗннӗ. Синоптиксем ака уйӑхӗн 20-мӗшӗнче пӗр уйӑхри юр ҫуса лартасса маларах систернӗччӗ. Анчах ҫулсене хыракан машинӑсем ӗҫе ир-ирех тухман, ҫавна май общество транспорчӗ те, машинӑсем те шар курнӑ: юр ӑшне пута-пута ларнӑ, тӑвайккисенчен ара хӑпарнӑ.

Паян общество транспорчӗ чарӑнӑвӗсенче халӑх хӗвӗшнӗ, пурин те ӗҫе ҫитмелле-ҫке-ха. Маршруткӑсем те, троллейбуссем те лӑк тулли ҫӳренӗ.

ЧР Транспорт министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, паян 10 сехетрен пуҫласа аэродрома хупнӑ. Унта самолетсем вӗҫсе хӑпармалли полосана тасатаҫҫӗ. «Шупашкар – Мускав» ирхи рейс йӗркеллех кайнӑ. Анчах кӑнтӑрлахи, ахӑртнех, тытӑнса тӑрӗ.

Тӗп вокзалта та паян улшӑнусем пулнӑ. Унта ют хулана ҫӳрекен 117 маршрута яман. Тепӗр 52 рейс районсене кайман. Паянлӑха Хусана, Чулхулана, Чӗмпӗре, Саранска каякан рейссене хупнӑ.

Ҫуркуннен иккӗмӗш уйӑхӗ пырать. Анчах синоптиксем водительсене машина урапин шинине улӑштарма сӗнмеҫҫӗ. Ҫынсене те ӑшӑ япаласене шкапа чикме хушмаҫҫӗ.

Синоптиксем каланӑ тӑрӑх, Чӑваш Ене хӗл таврӑнать. Ку — вӑхӑтлӑха. Ыран, ака уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, каҫхине юр ҫума пуҫлать. Сывлӑш температури 2–7 градус ӑшӑ пулӗ.

Чӑваш гидрометцентрӗ хыпарланӑ тӑрӑх, Чӑваш Енре ҫӗрлесерен 6 градус сивӗ пулӗ. Юнкун, ака уйӑхӗн 19-мӗшӗнче, йӗпе юр ҫӑвӗ, ҫил-тӑман вӗҫтерӗ. Ҫил те вӑйланӗ: ҫеккунтра 10-15 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Ҫӗрле термометр 1-6 градус сивӗ кӑтартӗ. Кӑнтӑрла та ӑшах мар: 1 градус сивӗрен пуҫласа 4 градус ӑшӑ пулӗ.

Шупашкара йывӑр тиевлӗ машинӑсене малашне те кӗртмӗҫ. Ку чарӑва тепӗр 10 кунлӑха тӑснӑ. Хушӑва Шупашкар хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков алӑ пуснӑ.

Документра палӑртнӑ тӑрӑх, йывӑр тиевлӗ машинӑсен Шупашкарти автоҫулпа ака уйӑхӗн 28-мӗшӗччен ҫӳреме юрамӗ. Ку ҫанталӑк япӑх тӑнипе ҫыхӑннӑ.

Аса илтерер: йывӑр тиевлӗ машинӑсене Шупашкарти ҫулсемпе пуш уйӑхӗн 20-мешӗнчен ҫӳреме чарнӑ. Ку чару ыран, ака уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, пӗтмеллеччӗ. Анчах хула влаҫӗ ӑна тӑсма йышӑннӑ.

Сӑмах май, республикӑра йывӑр тиевлӗ машинӑсене ҫу уйӑхӗн 2-мӗшӗччен ирӗклӗ ҫӳреттермӗҫ.

Икӗ эрнери ҫанталӑк

Чӑваш Енре ҫывӑх вӑхӑтра самай сивӗтмелле — каҫхи температура 9 градус таран анмалла. Gismeteo портала ӗненес пулсан ҫанталӑк юнкун сивӗтӗ — кӑнтӑрла -2 – -3 пулӗ, ҫӗрле — -5 – -9. Ҫав вӑхӑтрах тунтикун, ака уйӑхӗн 3-мӗшӗнче, ҫил кӑнтӑр енчен вӗрме пуҫласан, питӗ хӑвӑрт ӑшӑтса ямалла — кӑнтӑрлахи температура +8 градус таран ҫитмелле.

Гисметео портал пӗлтернӗ тӑрӑх пуш уйӑхӗ вӗҫленичченех юр ҫуса тӑрӗ. Сивӗ ҫанталӑка пула сывлӑшри нӳрӗк те чакӗ. Енчен те паян вӑл 81% пулсан, ҫитес эрнекун тӗлне 64% таран анса ларӗ. Ҫил кӑнтӑр енчен вӗрме пуҫласан сывлӑшри нӳрӗк 84–89% виҫене таврӑнӗ.

Чӑваш Енӗн гидрометцентрӗ ырантан пирӗн республикӑра ҫанталӑк сивӗтессине пӗлтерет.

Пуш уйӑхӗн 14-мӗшӗнче улшӑнса тӑракан пӗлӗтлӗ ҫанталӑк пулмалла, юр е ҫумӑр ҫумалла мар. Ҫил тӗрлӗ енчен ылмашса вӗрӗ. Унӑн хӑвӑртлӑхӗ ҫеккунтра 2–7 метр пулассине асӑрхаттараҫҫӗ. Каҫхине сывлӑш температури -4…-9 градус, ыран кӑнтӑрла 0…+5 градус пулӗ. Каҫхине те, ирхине те вырӑн-вырӑнпа тӗтре карса илӗ. Ҫулсем ҫинче пӑрлаклантарӗ.

Пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче улшӑнса тӑракан пӗлӗтлӗ ҫанталӑк пулмалла, юр та, ҫумӑр та ҫумалла мар. Ҫил каҫхине хӗвелтухӑҫӗнчен ҫеккунтра 2–7 метра хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ, кӑнтӑрла вӑл кӑнтӑр енне куҫӗ. Каҫхине сывлӑш температури -4…-9 градус, кӑнтӑрла 0…+5 градус пулӗ.

Пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнче те ҫанталӑк сулхӑн тӑрӗ: каҫхине -1…-6 градус хыҫҫӑн кӑнтӑрла ӑшӑтӗ.

Ҫуркунне ҫитрӗ. Юрпа пӗрле ҫулсем те ирӗлме тытӑнчӗҫ. Ку инкек республикӑри мӗнпур района пырса тивет. Кашни муниципалитетрах шӑтӑк-путӑклӑ ҫулсене курма пулать.

Вӑрнар поселокӗнчи Ленин урамӗнчи ҫул хӑрушӑ лару-тӑрура. Тӗлӗнмелле те, ӑна иртнӗ ҫул кӗркунне кӑна юсанӑ. Унтанпа вӑхӑт нумаях та иртмен — ҫул арканса пӗтнӗ.

Ленин урамӗнчи ҫула кӗркунне мӗнле юсанине ҫынсем астӑваҫҫӗ. Асфальта ҫулла илнӗ, шӑтӑк-путӑка вара кӗркунне кӑна саплама тытӑннӑ. Шел, ҫӗнелнӗ ҫул ҫуркуннеччен те чӑтайман.

Ҫав вӑхӑтрах палӑртмалла: вӑрнарсем ҫулсене мӗнле юсанипе чапа тухнӑ. Унта асфальт сарнине, тротуарсем тунине федераци каналӗпе кӑтартнӑ.

Кӑҫалхи хӗл сивӗ пуласси пирки унчченех калаҫрӗҫ. Ку тӳрре тухрӗ. Шартлама сивӗ шӑтӑртаттарать кӑна. Уйрӑмах – айлӑмра вырнаҫнӑ ялсенче. Унта ҫӗрлесерен сывлӑш температури 38 градус таран анни те пулнӑ. Юлашки 100 ҫулта Мусквра мӗнле хӗлсем пулнӑ. Хӑшӗсем асра юлнӑ?

1993-1994 ҫулсем — чи юрлӑ хӗл. Ун чухне сывлӑш температури темиҫе хутчен улшӑннӑ. Раштав, кӑрлач уйӑхӗсем ытти чухнехи пекех тӑнӑ. Анчах кӑрлач вӗҫӗнчен пуҫласа нарӑс варриччен сивӗтнӗ. Хӗле ӑсатма хатӗрленнӗ ҫеҫ — нарӑс вӗҫӗнче юр ҫума тытӑннӑ. Темиҫе кунра кӗртсем ӳссе ларнӑ – 3 ҫулти ача ҫӳллӗшех. Кунашкалли хальлӗхе пулман-ха.

1954-1955 ҫулсем — юрсӑр хӗл. Ун пекки те пулнӑ. Хӗлӗпе те 46 миллиметр хулӑнӑш юр ҫунӑ. Ҫанталӑк кӗркуннене аса илтернӗ. Кӑрлач уйӑхӗнче ҫеҫ сивӗтнӗ. 1964, 1972, 1985 ҫулсенче те юр сахал ҫунӑ.

2010-2011 ҫулсенчи хӗл мускавсемшӗн тӑкаклӑ пулнӑ. Ҫӗнӗ ҫул умӗн унта пӑрлӑ ҫумӑр ҫунӑ. Мускаври аэропортсем ӗҫлеменрен Мускав ҫыннисем малтанах палӑртса хунӑ ҫӗршывсене канма каяйман. Чукун ҫул вокзалӗнче те электроэнергипе йывӑрлӑхсем сиксе тухнӑ.

Малалла...