Трубина Мархви ҫуралнӑранпа 135 ҫул ҫитнӗ май «Асӑнмалӑх, савӑнмалӑх» викторина иртӗ.
Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче вӗреннӗ, РСФСР шайӗнче Ленин орденне тивӗҫнӗ учителӗн тата чӑвашла ҫыракан малтанхи хӗрарӑм писательницӑсенчен пӗрин «Мучар», «Асӑнмалӑх, савӑнмалӑх», «Ача чухнехи» ятлӑ хайлавӗсем уйрӑмах паллӑ. Ҫыравҫӑ 1888 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Куславкка районӗнчи Куснар ялӗнче ҫуралнӑ. Вырӑнти 7 класлӑ шкулта ачасене вырӑс чӗлхипе литературине 30 ҫула яхӑн вӗрентнӗ.
Пуштуйӑхӗн 1-мӗшӗнчен пуҫласа ака уйӑхӗн 30-мӗшӗччен вӑл «Асӑнмалӑх, савӑнмалӑх» регионсем хушшинчи викторина иртӗ.
Ӑна Трубина Мархви ячӗллӗ ҫемье вулавӗн центрӗпе Чӑваш чӗлхипе литературин учителӗсен ассоциацийӗ, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗ тата
«Тантӑш» хаҫат ирттереҫҫӗ.
Ӗнер, кӑрлачӑн 14-мӗшӗнче, республикӑри массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче ӗҫлекенсем хӑйсен професси уявне паллӑ тунӑ. Ҫав уявра 2022 ҫулта Чӑваш Енри Журналистсен союзӗн премийӗсене тивӗҫнисене чысланӑ.
Пӗлтӗр конкурса тӑратнӑ материалсенчен чи сумлисемпе Чӑваш Енри Журналистсен союзӗн председателӗ Валерий Комиссаров паллаштарнӑ.
Ҫемен Элкер ячӗллӗ премие икӗ ҫынна пама йышӑннӑ: «Советская Чувашия» хаҫатӑн тӗп редакторне Владимир Васильева тата «Чӑваш Ен» патшалӑх телерадиокомпанийӗн корреспондентне Вячеслав Ильина; Н. Никольский ячӗллӗ премие — Чӑваш Ен Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗн корреспондентне Владислав Николаева, Л. Ильин ячӗллӗ премие — «Хыпар» издательство ҫурчӗн ача-пӑча кӑларӑмӗсен редакторне Елена Атаманована.
Журналист блокнотӗнчен
Аллӑма ҫӗтӗлсе пӗтнӗ кивӗ блокнот лекрӗ. «1977 ҫул»,— тесе ҫырнӑ малтанхи страницинче. Алфавитлӑ блокнот пулнӑ май, «А» сас палли тӗлӗнче «Айбагар» сӑмаха ҫырнине асӑрхарӑм.
Чим-ха, чим, ахальтен ҫырса хуман вӗт эпӗ ӑна, мӗнле те пулин кӑсӑклӑ япала пуль ӗнтӗ. Вара 34 ҫул каяллахи путишле ӗҫе кула-кула аса илтӗм.
...Редакцирен Чӑваш патшалӑх университетӗнчен практикантка килнӗ. Питӗ маттур хӗр, темиҫе лайӑх заметка ҫырса савӑнтарчӗ те ӗнтӗ.
— Уй-хир ӗҫӗсем ҫинчен ҫырас килет,— сӑпайлӑн кӑна сасӑ пачӗ студентка ирхинехи планеркӑра.
— Хирӗҫлеместӗп, — килӗшрӗ унпа редактор. — Акӑ паян Чаткас енне командировкӑна каймалла. Ҫула май сана Палтиел ... хӑварӗҫ.
Редакци машинине нихӑҫан та ахаль хӑваламан, пӗрре ... тухсан 3-4 колхоза ҫитме тӑрӑшнӑ. «Мир», «Искра», «Восход» колхозсен хирӗсем юнашарах та, виҫӗ корреспондент валли те ҫырмалли пур.
Ӗҫсене вӗҫлесе каялла киле таврӑнтӑмӑр. Пирӗн практикантка ҫав тери савӑнӑҫлӑ, хирте ӗҫлекенсем ҫинчен очерк е тӗрленчӗк ҫырасси ҫинчен пӗлтерчӗ.
Чӑн пулни
Ӗлӗкрен пыракан йӑлапа, писательсемпе журналистсенчен чылайӑшӗ хушма ят (псевдоним) йышӑнать. Пирӗн редакцире те ҫак йӗрке пурнаҫланса пынӑ. Николай Осипович Падиаров, акӑ хӑй ҫырнӑ статья-заметка айне «Каю» е «Осенин» тесе алӑ пусатчӗ. Петр Иванович Фомин малтан «Хумма Петӗрӗ», каярахпа «Тусли» ятпа ҫыратчӗ. Василий Федорович Чураков «Сарри» хушма хушамат йышӑннӑ. Геннадий Семенович Смаев «Гендоз» пулса тӑчӗ. Мана ӗҫе пуҫӑнсанах юлташсем «Анаткас» ят пачӗҫ. «Купӑс Иванӗ» те, «Ивмих» та, «Упиади» те эпех. Владимир Николаевич Михайлов «Ула Тимӗр» пулса сӑвӑ хыҫҫӑн сӑвӑ шӑрантаратчӗ...
Пӗр сотрудник тивӗҫлӗ канӑва кайрӗ те, ун вырӑнне ҫӗннине йышӑнтӑмӑр. Ҫынни паллӑччӗ-ха районта: унӑн сӑввипе Шӑмӑршӑ гимне ҫырнӑ. Виталий Николаев ҫаннисене тавӑрсах ӗҫе пуҫӑнчӗ.
— Ҫынсен пурин те псевдоним пур, мана та тупса парӑр-ха! — терӗ вӑл ирхи планеркӑра.
Хайхи пурте пуҫ ватма тытӑнтӑмӑр: мӗнле хушма ят шыраса тупмалла-ха ун валли?
Чимӗр-ха, чимӗр, Виталий шӑп та лӑп «операция «Ы» и другие приключения Шурика» кинокомедири тӗп сӑнар пекех вӗт!
Тутарстанра кӑларса тӑракан «Сувар» чӑваш хаҫатне ҫырӑнса илекенсен ҫӗвӗ машиниллӗ пулас шанчӑк пур.
Вылява хаҫата 2023 ҫулӑн 1-мӗш ҫур ҫулӗ валли ҫырӑнса илекенсен хушшинче йӗркелеме йышӑннӑ. «Сувар» ҫырӑн та ҫӗвӗ машинки санӑн! Хаҫат 30 ҫул тултарнӑ ятпа тата ытти хаклӑ парнесем!» акцие хутшӑнакансен ытти хаклӑ парнене те выляса илес шанчӑк пур.
«Сувар» хаҫата кашни ҫыхӑну уйрӑмӗнчех ҫырӑнма май пур. Ҫавӑн пекех хаҫатпа Раҫҫей почтин podpiska.pochta.ru сайчӗ урлӑ килтен тухмасӑрах туслашма май килӗ.
«Хыпар» издательство ҫурчӗ кӑларса тӑракан «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫат хупӑнмӗ. Кун пирки хаҫатҫӑсем «Пӗр класрисем» тӗнче тетелӗнче хавхаланса пӗлтернӗ.
«Хаклӑ та савӑнӑҫлӑ хыпар — «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫата сыхласа хӑварма пултартӑмӑр, паянтан пуҫласа ӑна 2023 ҫулӑн I ҫурри валли кирек хӑш почта уйрӑмӗнче ҫырӑнтарма пуҫлаҫҫӗ! Индексӗ П2262, хакӗ 430,38 тенкӗ. Ноябрь уйӑхӗнче почтальонпа тӗл пулма васкӑр. Ӗнтӗ хаҫат шӑпи сирӗн алӑра — йӑлтах тиражран килет малашлӑх», — хыпарланӑ юпа уйӑхӗн 25-мӗшӗнче вырнаҫтарнӑ постра.
Чӑваш чӗлхин корпусне пухас ӗҫ ҫӑмӑлах мар. Лайӑх корпус пултӑр тесен 20 миллион сӑмах пухни ҫеҫ ҫителӗксӗр, унта тӗрлӗ йышши текстсем пулмалла. «Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫине» сӑнасарах пӑхсан паянхи кун унта ытларах пайне литература хайлавӗсем йышӑннине курма пулать. 2019 ҫулта урӑх ҫитменлӗхччӗ — нумай пулмасть корпуса чӑвашла куҫарнӑ Библие кӗртнӗччӗ те тӗн тексчӗ пысӑк пай йышӑнатчӗ. Вӑт хайхи ӗнтӗ, ҫав танмарлӑха пӗтерес тесе эпӗ юлашки вӑхӑтра тӗнче тетелӗнче чӑвашла текстсем шыратӑп та.
Уйрӑмах хаҫат-журнал статйисен йышне ӳстермелле. Вӑл текстсем тем тесен те чӑваш халӑхӗн пурнӑҫӗнче пысӑк пай йышӑнаҫҫӗ. Апла-тӑк, вӗсене ытларах кӗртмелле. Шел те, республикӑра тухакан чылай хаҫат хӑйсен тексчӗсене сайтсенче вырнаҫтармасть. Ытларах чухне вӗсем «вӗсене сайта вырнаҫтарсан пирӗн хаҫата кам ҫырӑнӗ» тесе тӳрре тухма хӑтланаҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтрах вара купи-купипе вырӑсла текст вырнаҫтараҫҫӗ. Ҫакӑ вӗсен тиражне чакармасть пулас. Шел те капла ӗҫлени чӑваш чӗлхипе усӑ курнине чакарса та чакарса пырать.
Хаҫат статйисене шыракаланӑ май паян «Ҫутӑ ҫул» хаҫатӑн сайтне пырса кӗтӗм.
Авӑн уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Цифра аталанӑвӗн, информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерствин Общество канашӗн ларӑвӗнче «Хыпар» издательство ҫурчӗн кӑларӑмӗсен шӑпине сӳтсе явнӑ.
«Цифра» медиа вӑйлӑ аталаннӑ саманара пичет кӑларӑмӗсене ҫӗнӗ йышши МИХсемпе тупӑшса ӗҫлеме ҫӑмӑл мар. Самана таппинчен юлас мар тесен тӗнче тетелне куҫма тивет.
Республикӑра хаҫат вулакансен йышӗ те чакнӑ иккен. Ятарлӑ ыйтӑм пӗтӗмлетӗвне ӗненсен, халӑхӑн 12 проценчӗ ҫеҫ ҫӗнӗ хыпарсене хаҫат урлӑ пӗлсе тӑрать.
Ларура пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх, «Хыпар» издательство ҫурчӗ хальлӗхе кӑларса тӑракан «Хресчен сасси» тата «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫатсене «Хыпар» хаҫатра тата район хаҫачӗсенче ятарлӑ страницӑсем уйӑрса парсан аван, Чӑваш Енӗн наци телерадиокомпанийӗ вара хаҫатҫӑсене радиора автор кӑларӑмӗсем хатӗрлеме сӗннӗ.
Чӑваш Енре хаҫат вулакансен йышӗ — 12 процент ҫеҫ. Ҫапла пӗлтернӗ Чӑваш Енри Регион управленийӗн центрӗн ертӳҫи Татьяна Немцева.
Асӑннӑ центр ятарлӑ ыйтӑм ирттернӗ иккен. Унта хутшӑннисем палӑртнӑ тӑрӑх, ҫӗнӗ хыпарсене тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсем, тӗнче тетелӗнчи кӑларӑмсем урлӑ пӗлсе тӑраҫҫӗ. Ыйтӑма хутшӑннисенчен 12 проценчӗ ҫеҫ хаҫат вулать иккен.
«Паян тӗнче тетелӗ — Раҫҫейӗн цифра политикин тӗп инструменчӗ. Аудиторие илӗртессипе вӑл йӑлана кӗнӗ массӑллӑ информаци хатӗрӗсенчен ирттерет. Кунсӑр пуҫне ҫӗнӗ хыпар малтан тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗсенче сарӑлать, кайран — ытти ҫӑлкуҫра», — тенӗ Татьяна Немцева.
Ҫывӑх вӑхӑтра пирӗн республикӑра чӑвашла хаҫатсенчен пӗри, «Чӑваш хӗрарӑмӗ», тухса тӑма пӑрахӗ. Кун пирки асӑннӑ кӑларӑм тӗнче тетелӗнчи хӑйӗн ушкӑнӗсенчен пӗринче ӗнер пӗлтернӗ.
«Тӑванӑмӑрсем, вулаканӑмӑрсем! 25 ҫул тухса тӑнӑ хыҫҫӑн «Чӑваш хӗрарӑмӗ» хаҫат хупӑнать — 2023 ҫултанпа вӑл текех вулакан патне ҫитмӗ. Ҫак хаҫата упраса хӑварас тесессӗн сирӗн пулӑшу кирлӗ!» — чӗнсе ҫырнӑ хаҫатҫӑсем.
Асӑннӑ кӑларӑм — «Хыпар» хаҫат «пепкисенчен» пӗри. Ӑна «Хыпар» издательство ҫурчӗ кӑларса тӑрать.
Тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗнчи пабликра пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енри тата чӑваш диаспорисенчи хӗрарӑмсем хӑйсен кӑларӑмӗсӗр тӑрса юлӗҫ. Хаҫат кӑларма пӑрахас йышӑнӑва издательство ҫурчӗн администрацийӗ тунӑ.
+12.5 °C