Ҫак эрне вӗҫӗнче Етӗрнери Культура ҫуртӗнче «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗн «Юрӑ – чун уҫҫи» ҫутӗҫпе тематика фильмне кӑтартнӑ. Ӑна Етӗрне районӗнчи «Сӑр Ен» халӑх фольклор ансамблӗн 35 ҫулхине халалланӑ.
Документлӑ фильма Етӗрне районӗнчи илемлӗ вырӑнсенче кӑҫалхи ҫулла ӳкерсе илнӗ. Унта коллектива ҫӳрекенсен аса илӗвӗсене, гастрольсене ҫӳренин кӑсӑклӑ саманчӗсене, архиври сӑнӳкерчӗксене, видеоматериалсене кӗртнӗ.
Фильмпа «Чӑвашкинон» ӗҫченӗсем: Артур Галкин тата Евгений Данилов видеооператорсем тата Наталия Егорова тӗп архивист — паллаштарнӑ. Мероприятин ятарлӑ хӑнисем йышӗнче Чӑваш халӑх поэчӗ Светлана Асамат тата Шупашкарти Трактор тӑвакансен культура керменӗн ӗҫченӗ Светлана Печникова пулнӑ.
⠀
⠀⠀
«Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документаци» хысна учрежденине оптимизацилеме шухӑшлани ҫинчен ҫӳрекен сӑмаха Чӑваш халӑх сайчӗ ӗнер пӗлчӗ. Республикӑн Культура министерстви ЧР Министрсен Кабинечӗн йышӑнӑвӗн проектне хатӗрленӗ-мӗн.
Культурӑри тӳре-шара Чӑваш Енӗн хальхи вӑхӑтри историн патшалӑх архивне (асӑннӑ организаци хысна учрежденийӗ шутланать) реорганизацилесшӗн иккен. «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документаци» хысна учрежденине архивпа пӗрлештересшӗн. Асӑннӑ утӑма хысна учрежденийӗсене оптимизацилесси малалла пынипе ҫыхӑнтараҫҫӗ-мӗн.
Эпир пӗлнӗ тӑрӑх, «Чӑвашкинора» паян — 29 штат единици. Вӗсенчен 4-шне Чӑваш Енӗн Наци телекуравӗпе радиокомпанине парасшӑн-мӗн, 13-шне — Хальхи вӑхӑтри историн патшалӑх архивне, 12-шне — Патшалӑх истори архивне.
«Чӑвашкино» 1926-1932 ҫулсенче ӗҫленӗ. Ҫав вӑхӑтра вӑл илемлӗ 7 тата документлӑ 3 фильм ӳкерсе ӗлкӗрнӗ. «Чӑвашкинона» «Востоккинопа» пӗрлештернӗ хыҫҫӑн хайхин кун-ҫулӗ татӑлнӑ. Темиҫе теҫетке ҫул иртнӗ хыҫҫӑн пирӗн республикӑра ЧР Кинематографисчӗсен союзӗ чӑмӑртанчӗ, унтан «Чӑвашкинона» та ҫӗнӗ варкӑш кӗчӗ.
Чӑваш Енре ҫӗнӗ фильм ӳкерме тытӑннӑ. Кун пирки «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗнче кӗске метрлӑ «Вупӑр» фильм ӳкерӗҫ. Ӗҫе ҫак эрнере пуҫӑннӑ.
Фильмӑн сценарине «Чӑвашкино» киностудин режиссер-сценарисчӗ, истори наукисен кандидачӗ Сергей Щербаков тата Ефим Оков ҫырнӑ. Сценари никӗсӗнче — чӑваш мифологийӗ.
Сюжетра пӑхса хӑварнӑ тӑрӑх, 5 студент-нимеҫӗ пӗчӗк яла культура ҫуртне юсама пыраҫҫӗ. Унта вӗсем икӗ вӑй хирӗҫтӑрӑвӗпе тӗл пулаҫҫӗ. Пӗр — вупӑр, тепри — пирӗшти.
«Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон докуменчӗсен архивӗ Чӑваш автономийӗн 100 ҫулхи юбилейӗ тӗлне «Чӑвашкино» патшалӑх киностуди саккасӗпе хатӗрленӗ Юрий Юман режжисёрӗн «Тайна Дрейней Волги» (чӑв. «Авалхи Атӑл вӑрттӑнлӑхӗ») илемлӗ фильмӑн премьерине курма йыхравлаҫҫӗ. Сценарине ҫыракансем: Юрий Щербаковпа Евгений Соколовский.
Авалхи Атӑл ыр-усала сахал мар курнӑ…
Фильмра XV ӗмӗр варринчи тапхӑра сӑнланӑ, юхӑнса та ҫаралса юлнӑ атӑлҫи пӑлхарсен ҫӗрӗ мирлӗ те ырӑ пурнӑҫ пирки ӗмӗтленет. Пӑлхарсен ертӳҫисем, Шӑптакпа Хусанпай, ӗлӗкхи мӑнаҫлӑ Аслӑ Пӑлхар Патшалӑхне ҫӗклентерес шухӑшпа Ылтӑн Уртан шанчӑкран тухнӑ Улу-Мухамед хан ҫарӗнчен пулӑшу тупать. Анчах, ҫамрӑк Махмутек чингизидӑн, хан ывӑлӗн, амбицийӗсем ытла та пысӑк иккен, хӑй тӗллӗн ҫеҫ хуҫаланма май шыраса вӑл ултавлӑ ӗҫе пуҫӑнать.
Сценарипе ӗҫленӗ май фильм ӳкерекенсем чӑваш халӑхӗн историне нумай ҫул тӗпчекен опытлӑ экспертсене явӑҫтарнӑ. Курӑмлӑ сценӑсене, ҫав шутра ҫапӑҫу саманчӗсене те, ӳкернӗ чухне профессиллӗ актерсене явӑҫтарнӑ, компьютер графикипе усӑ курнӑ.
Фильма 12 ҫултан аслӑраххисем валли хатӗрленӗ.
«Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ Сӑр тата Хусан хӳтӗлев чиккисене чавнӑ ҫӗре хутшӑннӑ паттӑрсене халалланӑ документлӑ илемлӗ фильм ӳкерме пуҫланӑ. Ӳкерӳ Етӗрне районӗнчи Тури Ачак ялӗнче пырать. Киностуди ӗҫченӗсем маларах хатӗрленнӗ, ҫулла унта кайса фильм валли материалсем пухнӑ, тыл ӗҫченӗсемпе калаҫнӑ, интервью илнӗ.
Рольсенчен пӗрне РФ халӑх артистки Нина Яковлева вылять. Ҫавӑн пекех РФ тава тивӗҫлӗ артистки Любовь Федорова, ЧР тава тивӗҫлӗ артистки Ирина Архипова хутшӑнаҫҫӗ.
Хальлӗхе фильм сюжетне вӑрттӑнлӑхра тытаҫҫӗ.
«Чӑвашкино» киностуди директорӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Мӗнпе айӑпа кӗнӗ-ха ҫак пуҫлӑх?
Следстви версийӗ тӑрӑх, 2018 ҫулхи чӳк уйӑхӗнче «Чӑвашкино» директорӗ «Наследие» фильм ӳкермешкӗн «СибирьСтройПроект» тулли мар яваплӑ обществӑпа 1,1 миллион тенкӗлӗх килӗшӳ алӑ пуснӑ. Иккӗмӗш вырӑна Ибрагимов Рустем Решитович харпӑр усламҫӑ йышӑннӑ. Следовательсем шутланӑ тӑрӑх, «Чӑвашкино» директорӗ Андрей Абдюшов аукцион ҫӗнтерӳҫине аукционра выляса янӑ усламҫӑпа субподряд килӗшӗве тумашкӑн ӳкӗте кӗртме тӑрӑшнӑ. Унсӑрӑн килӗшӗве пӑрахӑҫлассипе, сценарие ҫирӗплетмессипе хӑратнӑ.
Ҫӗнтерӳҫӗпе килӗшӗве чӑнах та пӑрахӑҫланӑ, ку тивӗҫе суту ирттемесӗр усламҫа панӑ.
«Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ «Стальная вера» (чӑв. «Хурҫӑ шанчӑк») тематика фильмӗ ӳкересшӗн. Ку тӗллевпе аукцион ирттерме палӑртнӑ. Вӑл утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пулӗ. Малтанхи хак – 3 миллион тенкӗ.
Аукцион ҫӗнтерӳҫи фильма юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗччен ӳкерсе пӗтермелле. Фильм виҫӗ пайран тӑрӗ, вӗсем Чӑваш республики хронологи тапхӑрӗсене тата аталанӑвне кӑтартӗҫ. Кашни пай 26 минутран кая мар тӑсӑлӗ.
Ҫавӑн пекех тулли метражлӑ верси пулмалла, акӑлчанла тата чӑвашла титрсем ҫырмалла. Фильм кинотеатрсенче проката тухмалла.
Сюжечӗ пирки калас тӑк, тӗп сӑнар – политика ӗҫченӗ Александр Краснов. Вӑл республика аталанӑвӗн виҫӗ тапхӑрӗ витӗр тухнӑ.
Чӑваш Енре ҫуралнӑ, Раҫҫей Геройӗ ята тивӗҫнӗ Николай Гаврилов ҫинчен фильм ӳкернӗ. Паттӑр авиатора, генерал-лейтенанта халалланӑ ӗҫе ӳкерессипе Андрей Абросимов режиссер, монтажер, Эдуард Сибарсов видеооператор, Дмитрий Гвоздев сасӑ режиссерӗ, Виктория Баженова продюсер ӗҫленӗ.
«Люди-легенды. Николай Федорович Гаврилов» фильма ӳкерме федераци тата республика хыснисенчен укҫа уйӑрнӑ. Ӗҫе «Чӑвашкино» саккасӗпе хатӗрленӗ.
Фильма Николай Гавриловӑн тӑван тӑрӑхӗнче — Канаш районӗнчи Янкӑлч ялӗнче, вӑл вӗреннӗ Сызраньти авиаци училищинче, Мари Элпа Мускавра ӳкернӗ. Архиври документсемпе, кадрсемпе, тӗп сӑнарӗн аса илӗвӗсемпе усӑ курнӑ.
Николай Гаврилов Федерацин хӑрушсӑрлӑх службин управленийӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ.
Чӑваш Енре пӑлхар-чӑвашсен XV ӗмӗрӗн иккӗмӗш чӗрӗкӗнчи историне халалласа фильм ӳкересшӗн. Ҫак ӗҫшӗн республикӑн Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви 2,95 миллион тенкӗ тӳлеме хатӗр. Фильм ячӗ — «Тайна древней Волги». Ӗҫе «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ пурнӑҫлӗ.
Фильм Вӑтам Атӑл тӑрӑхӗнчи пӑлхар-чӑвашсен кун-ҫулӗпе, ҫав саманари социаллӑ политика лару-тӑрӑвӗпе паллаштарӗ, Пӑлхар хулин шӑпине кӑтартса парӗ.
Фильма ӳкерес кӑмӑллӑ «Чӑвашкино» киностуди кинокартина 40 минутран кая мар пырассине пӗлтернӗ. Ӑна ӳкерес тата монтаж тӑвас ӗҫсене кӑҫалхи ҫурла уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне вӗҫлеме палӑртнӑ. Пӑлхар-чӑвашсем ҫинчен ӳкернӗ кинокартина юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗ валли хатӗр пулмалла.
Раштавӑн 27-мӗшӗнче «Чӑвашкино» кинозалӗнче Александр Осипов режиссерӑн «Рассвет» кӗске метражлӑ фильмне кӑтартӗҫ. Ку хупӑ кӑтарту пулӗ. Ҫакна Магнитогорскра вилнисене асӑнса йӗркелӗҫ.
Пурнӑҫ мӗнле пулассине никам та пӗлмест. Ҫакна фильмри сӑнарсем те ӑнланса илеҫҫӗ.
Фильм авторӗ – Шупашкарти «Два пути» пултарулӑх ушкӑнӗ. Кӗске метражлӑ фильма кӑҫал юпа уйӑхӗнче Чӑваш Енре ӳкернӗ. Тӗп сӑнарсене Раҫҫейри сериалсемпе фильмсенче ӳкерӗннӗ актерсем калӑпланӑ: Марина Засухина («Отец и сын», «Клюква в сахаре»), Сергей Баровский («Слепая», «Кулагин и партнеры», «След», «Глухарь. Продолжение» сериалсем). Ҫавӑн пекех Вырӑс патшалӑх драма театрӗн актерӗ Владимир Глушков ӳкерӗннӗ.
Фильма курнӑ хыҫҫӑн пултарулӑх ушкӑнӗпе тата сӑнарсене калӑпланӑ актерсемпе калаҫма май пулӗ.
+4.3 °C