Ӗнер Чӑваш Енӗн агропромышленноҫ комплексӗн малашнехи аталану ҫул-йӗрне сӳтсе явнӑ. Тӗлпулӑва унта район администрацийӗсен пуҫлӑхӗсем, ял хуҫалӑх тата тирпейлекен предприятисен ертӳҫисем пухӑннӑ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев патшалӑх самай пулӑшу кӳнине палӑртнӑ. Сӑмахне цифрӑсемпех ҫирӗплетнӗ — иртнӗ ҫул асӑннӑ отрасль валли республикӑра пӗтӗмпе 2,45 миллиард тенкӗ уйӑрнӑ. 2012 ҫулхипе те танлаштарса пӑхнӑ: укҫа виҫи 19 процент хутшӑннӑ.
Ял хуҫалӑхӗнче аш-пӑш тата сӗт туса илни ҫулталӑкӗпех тупӑш кӳнине асӑнса хӑварнӑ. Ҫавӑнпа та фермӑсене малашне те юсаса-ҫӗнетсех тӑмалла. Сӗт-ҫӑва тирпейлесе республика тулашне ӑсатассине те йӗркелемелле. Михаил Игнатьев сӗт отрасльне мӗн чухлӗ усламҫӑна явӑҫтарни тӑрӑх район администрацийӗсен пуҫлӑхӗсен ӗҫне хаклама май пуррине те систерсе хӑварнӑ. 3–5 ҫулта ял хуҫалӑхне пысӑк укҫаллӑ пӗр инвестора та явӑҫтарайман тӑк, район админстрацийӗн пуҫлӑхӗ хӑйӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫласа ҫитереймест тесе пӗтӗмлетме юрассине палӑртнӑ.
Республикӑн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов иртнӗ ҫул 23 фермӑна юсанине е ҫӗнӗрен туса лартнине пӗлтернӗ.
Чӑваш Енри халӑх тарҫисене пӗр кун лифтпа ҫӳреме чарасшӑн. Ҫак шухӑша Патшалӑх Канашӗн ӗнерхи сессийӗнче чӑваш парламенчӗн ертӳҫи Юрий Попов каларӗ. Ку вӑл сывӑ пурнӑҫ тытса пырасси пирки калаҫнӑ май пулчӗ темелле. Спикер каланӑ тӑрӑх, Чӑваш Енре пурӑнакансенчен кашни виҫҫӗмӗшӗ сывӑ пурнӑҫ йӑли-йӗркине тытса пырать.
Этем тенине хушнипе кӑна итлеттерме ҫӑмӑлах мар-тӑр. Хӑвӑнтан пуҫла теҫҫӗ-и-ха кун пек чух? Тен, ҫавна шута илсе те пулӗ Юрий Попов сывӑ пурнӑҫ йӑлипе пурӑнассине депутатсен тата влаҫ органӗсемпе вырӑнти хӑй тытӑмлӑхра ӗҫлекенсенчен пуҫламаллине палӑртрӗ. Шухӑшне аталантарнӑ май вӑл эрнере пӗрре лифтпа хӑпарма чарма сӗнчӗ. «Калӑпӑр, юнкун», — терӗ вӑл.
Анчах залра ларакансем ку шухӑша хапӑлласах йышӑнни сисӗнмерӗ. Правительствӑн ҫӗнӗ ҫурчӗ 15 хутлӑ пулнӑран хӑраса ӳкрӗҫ-ши — калама хӗн. Хыснана перекетлеме май парать тени те вӗсен шухӑшне улӑштараймарӗ пек туйӑнчӗ.
Ӗнер Чӑваш Ен Элтеперӗ РФ Патшалӑх канашӗн тата ҫӗршыв аталанӑвӗн палӑртнӑ кӑтартӑвне сӑнакан комисси ларӑвне хутшӑннӑ. Ларӑва Раҫҫей Президенчӗ Владимир Путин ертсе пынӑ.
Унта, тӗпрен илсен, социаллӑ экономика пурнӑҫ аталанӑвӗпе ҫыхӑннӑ ҫӗршыв шайӗнчи хушусем епле пурнӑҫланнине тишкернӗ. Палӑртнине, Владимир Путин шухӑшӗпе, федераци влаҫӗсем те, регионсем те пурнӑҫа кӗртсе пынӑ. Президент влаҫ органӗсемпе тӗрӗслев енӗпе ӗҫлекен общество организацийӗсем килӗштерсе ӗҫлени пӗлтерӗшлине палӑртнӑ.
Журналистсен ыйтӑвӗсене хуравланӑ май Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Путин указӗсене пирӗн патра епле пурнӑҫлани пирки чарӑнса тӑнӑ. «Ҫул карттипе ҫыхӑннӑ мӗнпур мероприятие — ун пеккисем 9 пулнӑ — эпир пурнӑҫласа пыратпӑр. 37 хушӑва Раҫҫейӗн Тӗрӗслев управленийӗ сӑнаса тӑнӑ, 17-шне пурнӑҫа кӗртнӗ», — тесе пӗлтернӗ вӑл.
Чӑваш наци конгресӗн сайчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх ҫак кунсенче Президиумӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ, унта кулленхи ӗҫ-хӗлпе ҫыхӑннӑ ыйтусене пӑхса тухнӑ.
Чи пысӑк ыйту — республикӑн кашни районӗнче, хулинче Конгресӑн вырӑнти уйрӑмне йӗркелесси пулнӑ. Ку вӑл халӑхпа тӳрремӗн ҫыхӑнса ӗҫлеме кирлӗ тесе пӗлтерет Конгресс.
Чӑваш Республикин Пуҫлӑхӗ Патшалӑх Канашне 2014 ҫул валли яма палӑртнӑ Ҫырӑвне кӗртме сӗнӳсем пухма пуҫлани ҫинчен эпир пӗлтернӗччӗ. Президиум ларӑвӗнче та ҫак ыйтӑва ҫӗклерӗҫ. «Наци конгресӗн те каламалли пур, чылай сӗнӳ нумай пулмасть иртнӗ Аслӑ Пухура янӑранӑччӗ», — терӗҫ Президиум пайташӗсем.
Ҫак кунсенче ҫӗршывӑн тӗп хулинче пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссем ҫӳрекен магистраль тӑвас ыйтупа анлӑ лару иртнӗ. унта Промышленниксен Раҫҫейри пӗрлешӗвӗн элчисемпе федераци тата регионти влаҫ элчисем хутшӑннӑ. Ҫав шутра — Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев та.
Ларура тухса калаҫнисем магистрале туни экономикӑна витӗм кӳрессе палӑртнӑ. Чукун ҫула тӑвас ӗҫӗсем пынӑ вӑхӑтра кӑна тӗрлӗ шайри хыснана 174,6 миллирад тенкӗ налук пырса кӗмелле-мӗн. Пуйӑссем чупма тытӑнсан вара 1,53 триллион тенкӗ кӳрессине асӑннӑ. Хушма ӗҫ вырӑнӗ вара 370 пин ытла валли тупӑнмалла. Ҫак цифрӑна строительство ӗҫӗсене тата магистрале тытса тӑнӑ вӑхӑта шута илмесӗр калаҫҫӗ иккен. Пирӗн республика та тупӑш курмалла. Регионта продукци туса илесси 2019–2030 ҫулсенче 271,8 миллиард тенкӗпе танлашасса шанаҫҫӗ. Экономика енчен тупӑш кӳнисӗр пуҫне халӑхӑн пурнӑҫ шайне лайӑх енчен витӗм кӳрессе шанаҫҫӗ. Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев лайӑх енсен шутӗнче Мускава ҫул хӑвӑртланнине те палӑртнӑ. Халӗ ҫӗршывӑн тӗп хулине Шупашкартан ҫитме 11–12 сехет таран тухса каять пулсан, «Сапсан» чупма тытӑнсан ҫул ҫинчи вӑхӑт тӑватӑ хут чакмалла.
Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн ҫак эрнери сессийӗнче халӑх тарҫисем суйлав бюллетенӗнче пурне те хирӗҫ сасӑлама ирӗк пачӗҫ. Кун пек сӗнӗве Раҫҫей шайӗнче маларах асӑнакансем пулни пирки эпир маларах пӗлтернӗччӗ.
Ку йӗрке пирки калаҫнӑ чух депутатсем хӗрсе калаҫнине сессие онлайн мелӗпе итленисем асӑрхарӗҫ-тӗр. Ҫапла йышӑнни вӑл е ку кандидатшӑн сасӑлас килменнисене ӳлӗмрен пурне те хирӗҫлеме ирӗк парӗҫ. Ара, атту списока кӗртнӗ ҫынсенчен хӑшӗшӗн те пулин сасӑламах тивет-ҫке. Капла хӑть хӑв кӑмӑлна кайман кандидатсем пулмасан пурне те хирӗҫҫине палӑртайӑн.
Саккуна йышӑниччен депутатсем хӗрсех калаҫрӗҫ. Пӗринне микрофонне те сӳнтерсе лартрӗҫ.
Ӗнер, чӳкӗн 13-мӗшӗнче, Чӑваш наци конгресӗн Президиумӗн черетлӗ ларӑвӗ иртнӗ. Кун пирки конгресӑн сайчӗ пӗлтерет.
Ларура пӑхса тухнӑ тӗп ыйтусенчен пӗри VIII Аслӑ Пухӑвӑн йышӑнӑвӗсене редакциленӗ хыҫҫӑн тепӗр хут сӳтсе явса ҫирӗплетесси пулнӑ. Президиум пайташӗсем Чӑваш Республикин патшалӑх тата вырӑнти органӗсемпе тачӑ ҫыхӑну тытса чӑваш халӑхӗн хӑйевӗрлӗхне, йӑли-йӗркине, культурине тата чӗлхине малалла аталантарас енӗпе малашне те тӗллевлӗ ӗҫлемеллине, Раҫҫей Федерацийӗн субъекчӗсенчи тата урӑх ҫӗршывсенчи чӑваш наципе культура ушкӑнӗсемпе ҫыхӑнӑва анлӑлатмаллине, пӗрлештернӗ ӗҫ планӗ тумаллине палӑртнӑ.
Ларӑва пухӑннисем Конгресӑн тӗп ыйтӑвӗсемпе ӗҫлеме 11 комитет туса хучӗҫ. Вӑл шутра — чӑваш ялне аталантарас, халӑх сывлӑхне сыхлас, ӑна социаллӑ хӳтӗлев парас, культура, вӗрентӳ шайне ӳстерес тӗлӗшпе ӗҫлекеннисем. Унсӑр пуҫне тӗрлӗ ушкӑнсене пӗрлештерме, сӑмахран, ҫамрӑксен тата хӗрарӑмсен ыйтӑвӗсене ҫӗклеме, ятарлӑ комитетсем пулӗҫ.
«Чи кирли — эпир кунта калаҫни сӑмах купи кӑна пулса ан юлтӑр. Ҫанӑ тавӑрса пуринпе те ҫураҫуллӑ ӗҫлемелле», — ларӑва вӗҫленӗ май ЧНК Президенчӗ Николай Угаслов ҫапарах сӑмахсем каланӑ.
Паян иртмелли умпуху пирки эпир маларах пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ — вӑл К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейӗн залӗнче 16 сехетре пуҫланчӗ. Чӑваш наци конгресӗн ертӳҫисене те чӗннӗ пулин те ӗнерхи Президиум ларӑвӗнче вӗсем ку пухӑва ирттерессине сивленӗ иккен, умпухӑва хутшӑнмалла марри пирки ҫирӗплетнӗ. Апла йышӑннӑ пулин те ЧНК-ран умпухӑва Константин Портнов хутшӑнчӗ.
Умпухӑва ҫав-ҫавах халӑх пӳлӗм тулли пухӑнчӗ — вӗсем ЧНК тӑратнӑ кун йӗрки тивӗҫтерменни пирки каларӗҫ (Архипов отчёчӗ вырӑнне проблематикӑллӑ доклад пулсан вырӑнлӑ пуласса шанаҫҫӗ), Устав проектне хатӗрлеменнине те ырламарӗҫ (кун йӗркинче ку ыйту тӑмасть). Тухса калаҫакансем делегатсене уҫӑмлӑ суйламаннине, вӗсен хушшинче чӑваш халӑхӗшӗн ӗҫлекен пур хастар ҫынна кӑтарманнине (сӑмахран, эпир сахал мар ӗҫ тӑватпӑр пулин те — Чӑваш халӑх сайтне те, «Хавал» пӗрлешӗве те пӗр депутат вырӑнӗ те паман) уйрӑмах сивлерӗҫ.
Пухӑва «Сӑвар ТВ» ӳкерчӗ — туллин мӗн пирки калаҫнине ҫитес вӑхӑтра вӗсен кӑларӑмӗнче пӗлме пулӗ.
Чӑваш Енре сусӑрсем валли тата тепӗр 2,2 пин ӗҫ вырӑнӗ туса памалла. 100 ҫынтан сахалрах тӑрӑшакан предприятисенче мӗнпур ӗҫ вырӑнӗнчен 1,5 процентне сусӑрсене вырнаҫтармалла. Ҫапла йышӑннӑ республикӑн ӗнерхи правительство ларӑвӗнче. Ку йышӑну 35 ҫынтан пуҫласа 100 ҫын таран ӗҫлекеннисене пырса тивӗ.
Ларура Чӑваш Ен Элтеперӗ пуҫлӑхсем сусӑрсене ӗҫрен хӑтарма пӑхнӑ тӗслӗхсем тӗл пулмаҫҫӗ-и тесе кӑсӑкланнӑ. Ӗҫпе тивӗҫтерекен службӑн пуҫлӑхӗ Сергей Дмитриев ӗнентернӗ тӑрӑх, ун пек тӗслӗхсем сайра-хутра кӑна тӗл пулаҫҫӗ иккен.
100 ҫын ытларах ӗҫлекеннисенче сусӑрсем валли 2 проценчӗ валли квота туса памалла.
Пӗтӗмпе вара Чӑваш Енре 92 пин ытла сусӑр пурӑнать, вӗсенчен 30,3 пинӗ — 16–60 ҫултисем иккен. Ӗҫлеме пултаракан сусӑрсем 10 пин ытларах-мӗн, вӗсенчен хальлӗхе 5,5 пинӗ ӗҫлет.
Тунтикун, юпан 7-мӗшӗнче, Муркаш районӗнчи судра Илле Иванов тӗлӗшпе пуҫарнӑ ӗҫпе вӗҫленекен лару пулнӑ теме пулать — ыран, юпан 10-мӗшӗнче, суд йышӑну кӑлармалла. Кун пирки Тимӗр Акташ журналист пӗлтерет.
Лару пуҫланнӑ хыҫҫӑн Илле Ивановӑн ваккачӗ Николай Столбов ҫӗнӗрен хута кӗме ыйтнӑ — республика тулашӗнчи экспертсен ӗҫне шанманни пирки пӗлтернӗ, Шупашкарти экспертсен пӗтӗмлетӗвне ӗҫ ҫумне хушма сӗннӗ. Ҫавӑн пекех Николай Столбов ваккат Мускавра вӗсем ыйтнипе ҫӗнӗ экспертиза тума тытӑнни ҫинчен те пӗлтернӗ. Айӑплакан ен хирӗҫленӗ хыҫҫӑн тӳре ку пӗтӗм хута кӗрӗве йышӑнма килӗшменни пирки пӗлтернӗ.
Ҫапла май тӳре суд тӗпчевне вӗҫленӗ, сӳтсе яву пайне куҫни пирки пӗлтернӗ. Айӑпланакан та, ун ваккачӗ те сӳтсе яву пайне куҫма вӗсене вӑхӑт кирлӗ тесе каланӑ пулин те суд вӗсен кӑмӑлне тивӗҫтермен. Юлашкинчен ваккат ларуран тухса кайнӑ — ҫапла май тӳрен 10 минутлӑ тӑхтав тума тивнӗ. Ара, айӑпланакана ваккатсӑр хӑварма юрамасть-ҫке. Николай Столбов, паллах, таврӑннӑ — унӑн эмел ӗҫмелле пулнӑ-мӗн.
Чи малтан сӑмах айӑплакан ен илнӗ. Вӑл кӗскен тӗпчев епле пынине каласа панӑ. Прокурор та следовательсем те статья авторӗ Илле Иванов пулни пирки иккеленмеҫҫӗ иккен, вӗсем журналиста 300 сехет ирӗксӗр ӗҫлеттермелли йышӑну кӑларттарасшӑн. Илле Иванов судри хӑйӗн юлашки сӑмахӗ валли хатӗрленме вӑхӑт ыйтнипе ҫеҫ ҫырлахма пултарчӗ. Тӳре вара унӑн юлашки сӑмахне итлемесӗрех (хатӗрленме вӑхӑт пулнӑ тесе) йышӑну кӑларма кайрӗ — ӑна ыран 13 сехет ҫурӑра пӗлтермелле.
+24.3 °C