Çуллахи каникул вăхăтĕнче эпĕ тĕп хуларан аяккарах вырнаçнă «Йăмралăх» ача-пăча канулăхĕнче (лагерĕнче) сывлăха çирĕплетрĕм. Унта Нарпике ятлă хĕр ачапа паллашрăм. Пĕррехинче, кану ĕçĕсенчен пушă вăхăтра, вăл мана акă мĕн каласа пачĕ.
Эпĕ мĕн пĕчĕкрен нимĕнпех те палăрса тăман пĕчĕк чăваш ялĕнче çуралнă. Çавăнтанпа тăванран тăван чăваш ялĕнчех пурăнатăп. Сасартăк манăн анне хытă чирлесе кайса пиртен уйрăлса кайрĕ. Вилес умĕн вăл тăванĕсене хăйне ял çумĕнчи ватă йăмра çумне пытарма каласа хăварчĕ.
Çапах та юратнă анне вилсен тăвансем ăна çăва çинче хăй юратакан ашшĕ-амăшĕпе юнашарах пытарас тесе шутларĕç. Çапла вара аннене халăхра çирĕпленнĕ йăла-йĕркепе çăва çинех пытартăмăр.
Унтанпа икĕ эрне иртсен манпа тĕлĕнмелле япаласем пулса иртме пуçларĕç. Пĕр каçхине эпĕ çывăрма хатĕрленсе выртнăччĕ. Пĕртте канлĕн çывăраймарăм. Çĕрĕпех темиçе тĕрлĕ тĕлĕк куртăм, кĕске каç хушшинче темиçе хутчен те вăрантăм. Çав кун тĕлĕкре эпĕ хамăн юратнă аннене куртăм. Эпир çав тĕлĕкре унпала тĕрлĕ пулăм çинчен калаçрăмăр, çав хушăра аннен сассийĕ хуйхăпа тулнăн туйăнчĕ. Вăл манран хăй каласа кăтартса хăварнă йăмра çумне мĕншĕн пытарайманни çинчен ыйтрĕ. Эпĕ вара мĕншĕн çав ватă тата çĕрсе кайма пуçланă йăмра çумне ăна пытарманнине ăнлантартăм. Халь те ăнланса, тăнласа çитерейместĕп. Мĕнле уйрăмлăх пур-ши çав тери ватă йăмра патĕнче? Мĕнпе тыткăнланă вăл ман аннене? Çав ял хĕрринчи укăлчара, вак чуллă çырма çумĕнче пĕр-пĕччен ларакан ватă йăмра çумĕнче мĕн асамли пур-ши? Анне вара мана çак тĕлĕкре мĕншĕн ăна çав йăмра çумнех пытармалла пулнине каласа кăтартрĕ.
— Çак вырăнта, чулсем хушшинче шăтса ӳсекен ватă йăмра пире пурнăç пачĕ, пĕчĕкренех пăхса усрарĕ вăл пире. Çак ватă йăмра вăй-хал парса тăчĕ, йывăрлăхра пулăшрĕ пирĕн çемьене, — тесе ăнлантара пуçларĕ анне. — Эпĕ ун чухне пĕчĕкрехчĕ, вак чулсем тăрăх чупса çӳреттĕм. Çав вырăнта хĕвел анни-кĕнине пăхса ларма юрататтăмччĕ. Пĕррехинче йăмра тĕлне питĕ вăйлă хăватлă çил вĕçтерсе тухрĕ. Унта эпĕ пĕр лутра, çӳлелле талпăнса ларакан çамрăк йăмрана куртăм. Эпĕ ăна шеллесе ун патне чупса пытăм та хамăн пĕчĕк çеç кĕлеткепеле çил хăватĕнчен хупларăм. Хăтартăм вара çак пĕчĕк йывăçа вилĕмрен, ăна çил вĕçтерсе ярасран упраса хăвартăм.
Вара çав вăхăтран пуçласа çак пĕр-пĕччен ларакан йăмра патне йывăрлăхра та, çăмăл самантра та çӳреттĕмччĕ. Çак хайхи çамрăк йăмра кутĕнче калаçса чуна йăпатса лараттăмччĕ. Мĕн ватăличчен йăмра маншăн чи çывăх тус-юлташ пулса юлчĕ, — тесе каласа кăтартрĕ çав кун тĕлĕкри анне.
Тата виçĕ эрне иртрĕ унтанпа. Пĕр каçхине каллех аннене куртăм тĕлĕкре. Вăл мана каллех хăйхи йăмра кун-çулĕ çинчен каласа пама пуçларĕ.
— Пĕррехинче çак йăмра мана хăйĕн пурнăç шăпийĕ çинчен каласа пачĕ. Аякри-аякри çĕрсенчен сарлака та вĕçсĕр-хĕрсĕр уйсем урлă вăрă пулса вĕçсе килнĕ иккен вăл. Унăн амăшĕ чăвашсем пурăнакан çĕрте ӳснĕ. Вăл унта вĕсен çурт-йĕрне вут-çулăмлă пушартан сыхланă, тăшмансем пырса тухса çаратасран хӳтлĕх вырăнне пулнă. Унăн çемçе çулçисемпе, тураттисемпе выльăх-чĕрлĕхе тăрантарнă, ун сулхăнĕнче канса ларма юратнă. Тураттисенчен ача-пăча валли тĕрлĕ тетте, шăхлич касса майланă. Анчах пĕррехинче чăваш йăхĕсем пурăнакан вырăна хаяр тăшмансем çитсе тухнă. Вĕсем таврари пĕтĕм çурт-йĕре çунтарнă, хуралтăсене аркатнă. Йăмрана та шеллемен — ăна та касса ваклама, çунтарма пуçланă. Вара йăмра вăйлăн кашлама, енчен енне тайăлса макăрма пуçланă. Сасартăк çил тухса кайнă. Çилпе вĕçсе ӳкнĕ çулçисем хăйсем çине çак йăмран вăррисене тиенĕ те тăшманран аяккалла вĕçсе кайнă. Вăт, çав вăрăсенчен пĕри пирĕн çĕр-шыва та килсе лекнĕ иккен. Шăпах çак йăмра ман тус-юлташ пулса тăчĕ те. Вилсен те унпа юнашар пулас тенĕччĕ.
Ку асамлă тĕлĕке курсан эпĕ çав ватă йăмрана юратма, хисеплеме пуçларăм. Мана вăл чăвашсен асаплă та терт-хурлă кун-çулне аса илтерчĕ. Атăлçи Пăлхарта пурăнакан йăх-несĕлсен тымарланнă еткерĕсем тăшман ханĕсемпе ешкерĕсен хаярлăхĕпе тискерлĕхĕнчен тарса Атăл хĕррине килсе ларнă. Унта вĕсем йăмра хӳттине пытанса пурнăç вăйне илнĕ. Паян кунчченех çак асаплă йăмраран тĕслĕх илсе пурăнаççĕ вĕсем, пурнăç йывăрлăхне чăтса ирттерме хăнăхнăскерсем.
Çак йăмра çумне эпĕ тепĕр йăмра йывăççи лартрăм. Ватă йăмра ватăлса-хуçăлса пĕтсен те ун вырăнне çĕнĕ йăмра пулĕ. Чăваш йăмри тесе ят патăм эп ăна. Çак вырăн маншăн чи çывăх вырăн пулчĕ, унта мана яланах канлĕ, чунра лăпкă, лайăх, ырă. Чăн-чăннипех асамлă вырăн.
Нарпике калавĕ мана питĕ кăсăклантарса ячĕ. Нумайччен асран каймарĕ вăл. Ача-пăча канулăхĕнчен киле çаврăнса çитсен хамăр пӳрт умне йăмра вулли чиксе хăвартăм. Ӳстĕр, çĕклентĕр çĕнĕ йывăç. Чăвашлăха упратăр.