(«Кайнисене тата чӑваш туррисене таврӑнма вырӑн хатӗрлекенсем» ярӑмран)
«Уҫӑмлӑ тата курӑмлӑ тӑвакан ӗҫ-пуҫа пула кӑна пурӑнӑҫ (бытие) тӗп-йӗрне палӑртма май пур. Рефлекси ҫавӑн пек ӗҫ-пуҫ тавра (ун хутшӑнӑвӗпе тӑрӑмӗсем тавра), пурӑнӑҫа упракан вырӑн координачӗсем тавра ҫаврӑнать пулсан – вӑл трансценденталлӑ рефлекси пулса тӑрать».
-- -- -- -- --
«А когда рефлексия направлена на те состояния и отношения представляющей деятельности, благодаря которым вообще делается возможным определить бытие сущего, то такая рефлексия, направленная на координаты точки, к которой относится бытие, становится трансцендентальной рефлексией»
(Хайдеггер М. Время и бытие. М., 1993. С. 377.)
.
«Киремет умӗнче пурпӗрех тӑратӑп темшӗн…» – ҫырнӑччӗ эп 1992 ҫулта. Киремет умне тӑнӑранпа вӑтӑр (!) ҫула яхӑн иртрӗ – халӗ те тӑратӑп. Мӗншӗн тӑнине те, Киремет кам пулнине те, ун умӗнчи хамӑн тивӗҫе те ӑнланатӑп пек. Киреметсӗр, чӑн чӑваш хӑвачӗсемсӗр наци чӗрӗлӗвӗн, аталанӑвӗн пуласлӑхӗ ҫук.
Шупашкарта пӗр арҫын паянхи саманара укҫа тума май тупнӑ. Вӑл пачӑшка тухнӑ. Хайхи суя пачӑшкӑ вилнисене юлашки ҫула ӑсатнӑ май кӗлӗ вулать, хваттерсене, автомашинӑсене сӑваплать. Кун пирки Шупашкар тата Чӑваш Ен епархийӗ хайӗн сайтӗнче тӗне пӑхӑнса пурӑнакансене асӑрхаттарса ҫырнӑ.
Турӑ ҫыннисем укҫа тумалли ултавлӑ май тупнӑ ҫыннӑн ятне те палӑртнӑ. Вӑл Алексей Соколов иккен. «Чӑваш Ен митрополине ун пирки пирӗн чиркӳсене куллен ҫӳрекенсем пӗлтерчӗҫ. Унӑн православи чиркӗвӗн санӗ ҫук, апла пулин те вӑл вилнисен ячӗпе кӗлӗ вулать, ҫӑмӑл машинӑсемпе хваттерсене, ҫуртсене сӑваплать. Сан ҫук пулсан унӑн ӗҫӗ чиркӳ канонӗсемпе ҫыхӑнса тӑмасть, вӑл ирттернӗ ӗҫ-хӗлӗн усси те ҫук», — палӑртнӑ епархи сайтӗнче.
Храма виҫӗ хут ҫаратнӑ 54 ҫулти арҫын суд сакки ҫине ларнӑ. Ҫитменнине, ҫакскер аппӑшӗн укҫипе телефонне те вӑрланӑ. Шупашкар районӗн сучӗ палӑртнӑ приговорпа килӗшӳллӗн, арҫыннӑн 380 сехет ӗҫлемелле.
Следстви тата суд палӑртнӑ тӑрӑх, кӑҫал ҫӗртмен 18-мӗшӗнче, утӑн 24-мӗшӗнче тата ҫурлан 23-мӗшӗнче ҫак арҫын ӳсӗр пулнӑ, Шупашкар районӗнчи Ҫӗньял ялӗнчи чиркӳн чӳречине гвоздодерпа ҫӗмӗрсе шала кӗнӗ. Ҫапла вӑл виҫӗ хутчен хӑтланнӑ. Арҫын чиркӳрен 5000, 300, 200 тенкӗ вӑрланӑ.
Ҫурлан 27-мӗшӗнче хайхискер тепӗр ялта пулнӑ. Аппӑшӗ чие ҫырли пуҫтарнӑ, кафтине карта ҫине ҫакнӑ. Арҫын унӑн кӗсйинчен телефон, 5 пин те 100 тенкӗ туртса кӑларнӑ.
«АиФ-Казань» хаҫатра Тутарстанра пурӑнакан, чӑн тӗне тытса пыракан чӑвашсем ҫинчен ҫырса кӑтартнӑ. «Старшая мать и покупка ребёнка: обычаи чувашских язычников» статьяра чӑн тӗне пӑхӑнакансем Тутарстанра 15 пине яхӑн ҫын пулнине хыпарланӑ. «Аксу районӗнче пурӑнакан чӑвашсене те авалхи тӗн культурине упраса хӑварма май килнӗ», — ӑшшӑн пӗлтернӗ хаҫатҫӑсем. 37 пин ҫынтан чӑвашсем 15 пин тесе пӗлтернӗ. Тӗне кӗменнисем виҫӗ пине яхӑн тесе шухӑшлаҫҫӗ.
Йӑла-йӗркепе паллаштарни кӑсӑклӑ. Туй кӗркунне иртнине асӑннӑ. Ачана ӗлӗк хӗлле пӳртре, ҫулла мунчара ҫуратнине каланӑ. Кӑвапана касакан ҫын кӑмӑлӗ пепкене лекнине ӗненнине палӑртнӑ. Тин ҫеҫ ҫуралнӑ ачана амӑшӗ чи малтан хӑйӗн ҫывӑх тусне, хӗрарӑма, тытма ирӗк панӑ. Вӑлах ӑна чи малтан ӗмӗртнӗ.
Йӗпреҫ районӗнчи Ирҫе Ҫармӑс ялӗнчи ҫынсем хӑйсен вӑйӗпе чиркӳ хӑпартаҫҫӗ.
Чиркӳн пӗрремӗш кирпӗчне 2008 ҫултах хунӑ. Унтанпа 10 ҫул иртнӗ. Чиркӳ чылай ҫул вӑхӑтлӑх тӑрӑ айӗнче ларнӑ. Рубероид ҫуркаланса пӗтнӗ, шыв анма пуҫланӑ. Халӑх чиркӗве хӑйӗн вӑйӗпе тума йышӑннӑ. Унсӑрӑн стенасем йӑтӑнса анӗҫ-ҫке-ха. Кӑҫал ҫанталӑк сивӗтиччен ӑна туса пӗтерме тӗллев лартнӑ.
Агафон атте каланӑ тӑрӑх, алтаре туса пӗтерӗҫ кӗҫех. Хальлӗхе кӗлӗсем лавкка пулнӑ ҫуртра иртеҫҫӗ. Ҫурчӗ кивӗ, тӑрринчен шыв анать. Кӗлле халӑх нумай пухӑнать, мачча йӑтӑнса анасран хӑраҫҫӗ. Кивӗ ҫурта Чӑваш Енри тӗрлӗ кӗтесрен те, ют регионсенчен те килеҫҫӗ. Чиркӳре тӗлӗнтермӗш ӗҫсем тӑвакан турӑш пур.
Муркаш районӗнчи Оринин ялӗнче Ҫветтуй Троица чиркӗвне уҫнӑранпа кӑҫал 220 ҫул ҫитет. Унӑн алӑкӗсем 1798 ҫулта уҫӑлнӑ. Ун чухне вӑл йывӑҫран тунӑ храм пулнӑ. 19-мӗш ӗмӗр пуҫламӑшӗнче храм ҫунса кӗлленнӗ. Кун хыҫҫӑн вырӑнти халӑх ӑна ҫӗнӗрен хӑпартма йышӑннӑ: анчах йывӑҫран мар, кирпӗчрен.
Чиркӳ 1935 ҫулччен ӗҫленӗ. Ҫав ҫул ӑна хупнӑ. Тӗрлӗ ҫулта чиркӳ ҫурчӗпе склад, шкул, библиотека пек усӑ курнӑ. Ял клубӗ те пулнӑ вӑл. Вырӑс православи чиркӗвне ӑна 2002 ҫулта кӑна панӑ.
2011 ҫулта унӑн тӑрри йӑтӑнса аннӑ. Халӗ ав унта юсав ӗҫӗсем пыраҫҫӗ. Халӑх та май килнӗ таран пулӑшма тӑрӑшать. Ӑна ҫӗнӗ проектпа хӑпартаҫҫӗ.
Чиркӳ ҫумӗнче вырсарни шкулне уҫнӑ, унта ачасем православи тӗнне вӗренеҫҫӗ, ӳкерме хӑнӑхаҫҫӗ, юрлаҫҫӗ.
Ҫӗнӗ Шупашкарти хула пульницинче кӗлӗ пӳлӗмӗ уҫӑлӗ. Турра ӗненекенсем валли республика влаҫӗсем 13,2 тӑваткал метрлӑ пӳлӗм уйӑрма йышӑннӑ.
Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, пульницӑн иккӗмӗш хутра вырнаҫнӑ хирурги корпусӗнчи пӳлӗме Елисавета кнеҫ хӗрӗн чиркӗвӗн православи прихутне парӗҫ. Пӳлӗмре кӗлӗ кӗтесӗ пулӗ.
Пульницӑри пӳлӗме прихут харпӑрлӑхне парасси ҫинчен калакан хушӑва Чӑваш Енӗн Министрсен Кабинечӗн Пуҫлӑхӗ Иван Моторин ӗнер алӑ пусса ҫирӗплетнӗ. Ӗҫлӗ хута ӗнерех Чӑваш Енӗн влаҫ органӗсен официаллӑ порталне вырнаҫтарнӑ. Унта палӑртнӑ тӑрӑх, куҫман харпӑрлӑха пӗр баланс ҫинчен тепӗр баланс ҫине куҫарни — конкуренци ҫинчен калакан федераци саккунӗпе килӗшӳллӗн пурнӑҫланӑ утӑм.
Муркаш районӗнче вырнаҫнӑ арҫынсен Александр Невский мӑнастирӗн пачӑшкин Трифон аттен виллине тупнӑ. Кун пирки REGNUM информаци агентстви хыпарлать.
85 ҫулти манах утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ҫухалнӑ. Ун виллине вара виҫӗ эрнерен, утӑ уйӑхӗн 21-мӗшӗнче, Макҫикасси ялӗ ҫывӑхӗнче тупнӑ. Пачӑшкӑ ӳчӗ шывра выртнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, Трифон аттен вилли ҫинче нимӗнле суран та асӑрхаман. Судмедэкспертсем халӗ вилӗм сӑлтавне уҫӑмлатас енӗпе ӗҫлеҫҫӗ, лару-тӑрӑва тӗпчеҫҫӗ. Унсӑр пуҫне следовательсем те тӗрӗслев пуҫарнӑ.
Палӑртса хӑвармалла, 2016 ҫулта та кунашкал тӗслӗх пулнӑччӗ. Ун чухне Ҫӗмӗрле районӗнчи Вырӑс Улхашӗнчи чиркӳ пачӑшки ҫухалнӑччӗ. Унӑн виллине пӗлтӗрхи ҫу уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Пӑрачкав районӗнчи Шадриха патӗнчи пӗвере тупнӑччӗ.
«Лиза Алерт» шыравпа ҫӑлав отрячӗ манаха шырать. Трифон атте Муркаш районӗнчи арҫынсен Александр Невский мӑнастирӗнче службӑра пулнӑ.
Унӑн чӑн ячӗ — Ананео Владимир Евгеньевич. Вӑл 85 ҫулта. Трифон атте утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче ҫухалнӑ. Ватӑскер ӑҫталла кайни паллӑ мар.
«Лиза Алерт» шыравпа ҫӑлав отрячӗ манах мӗнлереххине пӗлтерет: Трифон атте 160 сантиметр ҫӳллӗш, имшерккескер, куҫӗ хӑмӑр, ҫӳҫӗ тӗттӗмрех, кӑштах шуралнӑ. Трифон атте манах тумне тӑхӑннӑ пулнӑ.
Ӑна куракансене 02 номерпе шӑнкӑравласа пӗлтерме ыйтаҫҫӗ. Кӗсье телефонӗнчен – 112 номерпе.
Юхма Мишши хатӗрленӗ «Ылтӑн ҫӳпҫе» кӗнекери статьясемпе малалла паллаштаратпӑр. Аса илтеретпӗр, кӗнекен иккӗмӗш ячӗ — «Чӑваш сӑмахӗсен вӑрттӑнлӑхӗ». Ӑна 1993 ҫулта кӑларнӑ («Вучах» библиотекинче).
Ашмарин словарӗнче ку сӑмаха ҫапла ӑнлантарнӑ: сехмет, беда... Сехмет ҫакӑнать (несчастье). Ҫын трук (скоропостижно) вилсен, ӑна: сехметпе вилнӗ, теҫҫӗ. Выльӑх-чӗрлӗх сасартӑк виле пуҫласан: «сехмет» пулчӗ пулӗ, теҫҫӗ. Сехмет — усал... Ӑна ҫине пырса тӑрсассӑн, тырӑ акма пуҫличчен, турра кӗлтуса илетӗн: торӑ папай, ырӑ сехмет тӗлне тутӑр, тетӗн... Вутлӑ сехмет, назв. духа... Ҫӗр сехмечӗ, назв. божества.
Ҫапах та мӗне пӗлтерет-ха вӑл Сехмет? Ӑҫтан тухса кайнӑ ҫак сӑмах?
М. Земская хӑйӗн 1963 ҫулта Мускавра «Советский писатель» издательствинче пичетленсе тухнӑ «Время в песках» кӗнекинче авалхи Египетри ҫынсен ӗненевӗнче чи аслӑ турӑ Ра тата унӑн хӗрӗ Сехмет ҫинчен ҫырса кӑтартать. Ра ятлӑ аслӑ турӑ хӑйӗн юратнӑ хӗрне, Сехмете, ҫӗр ҫине ҫынсене пӗтерме ярать. «Сехмет — богиня с телом женщины и львиной головой», — тенӗ.
+11.3 °C