Сайта кӗр | Регистраци | Сайта кӗрсен унпа туллин усӑ курма пулӗ
 +5.3 °C
Васкакан вакка сикнӗ тет.
[ваттисен сӑмахӗ]
 

Глагол (Морфологи, СЛПЧЧС)

Л.П. Сергеевӑн «Чӑваш чӗлхи» справочникӗн пайӗ


Япала ӗҫӗ-хӗлне кӑтартакан сӑмахсене глаголсем теҫҫӗ.

Глаголсен пулӑвӗ

Ушкӑнсем<<>>Уйрӑмлӑхӗсем<<>>Тӗслӗхсем<<
I. Пӗрремӗшле глаголсемГлагол тымарӗсем морфемӑсем ҫине пайланмаҫҫӗкай, кил, ту, ӗҫле, пар, ил, ҫит, ирт, пер, ут, ту, ҫи
II. Иккӗмӗшле глаголсемТӗрлӗ сӑмахсем ҫумне аффикссем хушӑнса пулаҫҫӗхупла, савала, тӑварла, шиклен, тумлан, мирлеш, илемлет, кӗмсӗртет
III. Конверси йӗркипе пулнӑ глаголсемЫтларах евӗрлев сӑмахӗсенчен пулаҫҫӗйӑлтӑр (аҫҫӗ), сӗнк (се), вӑр (там), сӑрӑл (са)

Иккӗмӗшле глаголсем

Тухӑҫлӑ аффикссем

>>Аффикссем<<>>Мӗнле пуплев пайӗ ҫумне хушӑнаҫҫӗ<<>>Тӗслӗхсем<<
-ла (-ле)япала ячӗпичетле, анасла, хупла, магнитла, купала, хыпарла, ӗҫле, агитациле, парнеле, йӑвала, тӳпеле, кунла, хуралла, пуҫла, сӑнчӑрла, сунасла, тарла, пӑхӑрла
евӗрлев сӑмахӗкӗрле, пӑрла, сӗрле, шарла, чашла, йӑсла, вӑсла, мӑрла, лӑрла
лан(-лен)япала ячӗтуслан, пӑрлан, пӗлӗтлен, вӑйлан, пӳрлен, ӗмӗтлен, шиклен, ҫивӗчлен, тумлан, хуҫалан, уралан, ҫеҫкелен, ҫӗпрелен, тӗтӗмлен, чавсалан, ҫунатлан, щӑршлан, йышлан
паллӑ ячӗйӑвашлан, кӑпӑшлан, аванлан, ансатлан, хӑвӑртлан, хӑюсӑрлан, капӑрлан, юрӑхсӑрлан, тавӑрлан, йывӑрлан, хулӑнлан
-лаш (-леш)япала ячӗтавлаш, шӳтлеш, туслаш, пӗрлеш, хаклаш, шайлаш, майлаш, туйлаш, тӑванлаш, каварлаш, сутлаш
-лат (-лет)япала ячӗилемлет, суранлат, тӗреклет, шӑрҫалат, чӑвашлат, кантралат
паллӑ ячӗансатлат, тӗссӗрлет, ӑшӑхлат, пылаклат, курпунлат, тачӑлат, ҫавралат, нумайлат, тарӑнлат, шупкалат
евӗрлев сӑмахӗвӗслет, шаклат, нӑриклет, карклат, хамлат, хӑрлат, хартлат, чантлат, чӑшлат, лаплат, кӑлӑклат, вашлат, кӑхлат, начлат
-тат (-тет)евӗрлев сӑмахӗкӗмсӗртет, хӑнтӑртат, пӑшӑлтат, такӑлтат, шӑмпӑлтат, шӗпӗлтет, чӗмпӗлтет, тӑпӑртат, ҫӑтӑртат, ихӗлтет, хӗнтӗртет, тӗнкӗлтет, вӑштӑртат

Тухӑҫсӑр аффикссем

>>Аффикссем<<>>Мӗнле пуплев пайӗ ҫумне хушӑнаҫҫӗ<<>>Тӗслехсем<<
-а(-е)япала ячӗсӑна, хӗне, тӗсе, авра (авӑра)
евӗрлев сӑмахӗйӑлтӑра, чӗтре, ялтӑра
-та (-те)япала ячӗкӗҫте (кӗҫӗ+те), лапӑрта, мӑкӑлта
паллӑ ячӗчӑмӑрта
-ка (-ке)глаголвӗрке, пашка, пӗрке, тӗрке, алчӑрка, йӑшка
евӗрлев сӑмахӗтакка, варка, пайка, палка, тӳнкке, танкка, пашка, шакка, купке, ларка, йӑска, чапка, тучке
-ӑрка(-ӗрке)
-ӑрха(-ӗрхе)
евӗрлев сӑмахӗкушӑрка, кушӑрха, кутерке, хытӑрка, сӗлтӗрке, салпӑрка, пӑшӑрха
япала ячӗасарха
паллӑ ячӗӑшӑрха
-ар (-ер)япала ячӗпасар, тӑвар, кӑкар, пуҫар, тӗлер
паллӑ ячӗҫывхар, кӑвакар, ешер
-кӑр (-кӗр)
-хӑр (-хӗр)
евӗрлев сӑмахӗҫухӑр, ӳхӗр, чашкӑр, какӑр, шӑхӑр, макӑр, ҫихӗр, мӗкӗр, вашкӑр, кӳкӗр, ихӗр, тулхӑр
-ал (-ел)
-ӑл (-ӗл)
паллӑ ячӗтасал, якал, кӗскел, мӑкал, ҫинҫел, сайрал, вӗтел, кивел, йӳнел, хурал, шурал, хӗрел, сарал, ватӑл, ҫутӑл, тӑрӑл, пӗкӗрӗл, урӑл, каҫӑрӑл, мӑкӑрӑл, кукӑрӑл
япала ячӗтӗмескел, тӗсел
-ӑх (-ӗх)паллӑ ячӗпиҫӗх, пӑчӑх, выҫӑх, шурӑх, сарӑх
япала ячӗвӗчӗх, тарӑх, япӑх, ҫуйӑх, куҫӑх, тутӑх, юнӑх, ҫулӑх
глаголйӳҫӗх, кушӑх, иртӗх, асӑх, ҫунӑх, йӑшӑх, ӗнтӗх, ӗнӗх, каҫӑх
-кӑн (-кӗн)евӗрлев сӑмахӗвӑшкӑн, вӑркӑн, ҫиҫкӗн, вӑйкӑн
-ан (-ен)
-ӑн (ӗн)
япала ячӗпуҫӑн, йышӑн, тутан, вӑтан, асӑн
паллӑ ячӗпушан, йӗпен, ӑшӑн, сивӗн
аҫ (-еҫ)япала ячӗвырнаҫ, валеҫ
паллӑ ячӗйӳнеҫ
-ат(-ет)
-ӑт(-ӗт)
паллӑ ячӗсарат, шурат, мӑкат, ҫарат, тачкат, сыват, хурат, хӗрет, шӗвӗрт, типӗт, ҫӑрат, тасат, ҫутат
япала ячӗкӗҫӗт
-кӑр (-кӗр)евӗрлев сӑмахӗвашкар, мӗкӗр, макӑр, кӑшкӑр, чашкӑр
-кӑт (-кӗт)евӗрлев сӑмахӗвӑркӑт, вӑйкӑт
-кӑш (-кӗш)евӗрлев сӑмахӗйӑлкӑш, вӗркӗш, вӑйкӑш, варкӑш, янкӑш, нӑйкӑш, тӗлкӗш, чӑркӑш, чалкӑш, тӗркӗш
-ра (-ре)
-ча (-че)
япала ячӗпавра, чӗтре, янра, тӗпче, кӳпче, пирче
-мӑш(-мӗш)глаголйӗрмӗш, урмӑш, ермӗш
-шӑн (-шӗн)глаголтипшӗн, ҫӗршӗн, пӗршӗн, пӗшкӗн (<пӗкшӗн), вӗтшӗн
паллӑ ячӗютшӑн
евӗрлев сӑмахӗйӑпшӑн, варшӑн
-чӑневӗрлев сӑмахӗлӑпчӑн, лапчӑн

Залог категорийӗ

>>Залогсем<<>>Мӗнле аффикс хушӑннипе пулать<<>>Тӗслӗхсем<<
1. Тӗп залогАффикссӑр формакай, тыт, пар, ут, пӗл, вула, ҫывӑр, ӗҫле, кан, туп
2. Таврӑну-ӑн (-ӗн)сыхлан (<сыхла+ӑн), мухтан, асӑрхан, чӗркен, ҫуйхан, айӑплан, ҫырӑн, ҫакӑн, авӑн, ваклан, ҫӑвӑн, тиен, хӗртӗн, хырӑн
-ӑл (-ӗл)епрел (<епре+ӗл), уҫӑл, ейӗл, касӑл, карӑл, ҫутӑл, татӑл, сӳтӗл, уҫӑл, хуҫӑл, ҫурӑл, сирӗл, пӑсӑл, вӗрӗл, сарӑл
3. Хире-хирӗҫлӗх-ӑш (-ӗш)савӑш, тӗкӗш, сӗкӗш, перӗш, хӗвӗш, туртӑш
-ӑҫ(-ӗҫ)тытӑҫ, ҫапӑҫ, хирӗҫ, тапӑҫ, ӑнӑҫ, канӑҫ,
пӑрнӑҫ, манӑҫ
-аш (-еш)пуплеш (< пупле + еш), виртлеш, паллаш, тӗрткелеш, ыталаш, ҫуйхаш, ҫухӑраш, тимлеш, шӳтлеш, кӑшкӑраш, перкелеш, тулаш
-аҫ (-еҫ)калаҫ, ятлаҫ
4.Хистев-т (а, е, н, р сасӑсемпе пӗтекен глагол тӗпӗ ҫумне хушӑнать)вӗрент (<вӗрен+т), васкат, вӗрет, вӗҫерт, вылят, ерт, ларт, кӗрт, макӑрт, пӗҫерт, хӑрат, шӑнт, шӑхӑрт, ҫӳрет
-атҫыврат (<ҫывӑрат), тӑрат
-ар (-ер)каҫар, куҫар, пӗҫер (пиҫ+ер), вӗлер, путар, ҫӗтер, ҫитер, пусар, пӗтер, витер
-тар (-тер)пӗлтер, юхтар, ҫыртар, кастар, ҫунтар, вӗртер, ҫуртар, кантар
-ттар (-ттер)вулаттар, ҫывӑрттар, шӑйӑрттар, итлеттер, чирлеттер, тиеттер, ҫӗклеттер, тумлаттар

Глагол наклоненийӗсем

>>Наклоненисем<<>>Мӗне пӗлтерет<<>>Тӗслӗхсем<<
1. Кӑтартуӗҫ чӑн пулса иртнинеЭпир институтра вӗренетпӗр
2. Хушуӗҫе тума хушнинеПурте тӑрӑшса вӗренӗр, наука никӗсӗсене алла илӗр.
3. Килӗшӳкалаканни ӗҫӗн результачӗпе интересленменнинеКӳршӗ паян вӑрмана каяс тет. — Кайин. Эпир те кайӑпӑр-ха.
4. Ӗмӗтӗҫе тума ӗмӗтленнине, анчах ӑна тума услови кирлине (ҫуккине)Шӑпчӑк кайӑк пулӑттӑм,
Сад пахчинче юрлӑттӑм,
Эп шӑллӑма юрӑттӑм.>>(Фольк.)

Глагол сӑпатланӑвӗ

Кӑтарту наклоненийӗ

Хальхи вӑхӑт

Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<>>Хирӗҫлев аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-ет-ӗп, лар-ат-ӑп, тӑв-ат-ӑпҫи-мес-т-ӗп,лар-мас-т-ӑп, ту-мас-т-ӑп
2ҫи-ет-ӗн, лар-ат-ӑн, тӑв-ат-ӑнҫи-мес-т-ӗн, лар-мас-т-ӑн, ту-мас-т-ӑн
3ҫи-ет, лар-ать, тӑв-атьҫи-мес-т, лар-мас-ть, ту-мас-ть
Нумайлӑ1ҫи-ет-п-ер, лар-ат-п-ӑр, тӑв-ат-п-ӑрҫи-мес-т-п-ӗр, лар-мас-т-п-ӑр, ту-мас-т-п-ӑр
2ҫи-ет-v-ӗр, лар-ат-v-ӑр, тӑв-ат-v-ӑрҫи-мес-т-v-ӗр, лар-мас-т-v-ӑр, ту-мас-т-v-ӑр
3ҫи-еҫ-ҫ-ӗ, лар-аҫ-ҫ-ӗ, тӑв-аҫ-ҫ-ӗҫи-меҫ-ҫ-ӗ, лар-маҫ-ҫ-ӗ, ту-маҫ-ҫ-ӗ

>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Пултараслӑх аспекчӗ<<>>Пултарайманлӑх аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫиеетӗп (ҫи-ей-ет-ӗп), лараятӑп (лар-ай-ат-ӑп)ҫиейместӗп (ҫи-ей-мес-т-ӗп), лараймастӑп (лар-ай-мас-т-ӑп)
2ҫиеетӗн (ҫи-ей-ет-ӗн), лараятӑн (лар-ай-ат-ӑн)ҫиейместӗн (ҫи-ей-мес-т-ӗн), лараймастӑн (лар-ай-мас-т-ӑн)
3ҫиеет (ҫи-ей-ет), лараять (лар-ай-ать)ҫиеймест (ҫи-ей-мес-т), лараймасть (лар-ай-мас-ть)
Нумайлӑ1ҫиеетпӗр (ҫи-ей-ет-п-ӗр), лараятпӑр (лар-ай-ат-п-ӑр)ҫиейместпӗр (ҫи-ей-мес-т-п-ӗр), лараймастпӑр (лар-ай-мас-т-п-ӑр)
2ҫиеетӗр (ҫи-ей-ет-v-ӗр), лараятӑр (лар-ай-ат-v-ӑр)ҫиейместӗр (ҫи-ей-мес-т-v-ӗр), лараймастӑр (лар-ай-мас-т-v-ӑр)
3ҫиееҫҫӗ (ҫи-ей-еҫ-ҫ-ӗ), лараяҫҫӗ (лар-ай-аҫ-ҫ-ӗ)ҫиеймеҫҫӗ (ҫи-ей-меҫ-ҫ-ӗ), лараймаҫҫӗ (лар-ай-маҫ-ҫ-ӗ)

Пулас вӑхӑт
>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<>>Хирӗҫлев аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-йӗп, кай-ӑп, тӑ-в-ӑпҫи-м-ӗп, кай-м-ӑп, ту-м-ӑп
2ҫи-йӗн, кай-ӑн, тӑ-в-ӑнҫи-м-ӗн, кай-м-ӑн, ту-м-ӑн
3ҫи-йӗ, кай-ӗ, тӑ-в-ӗҫи-м-ӗ, кай-м-ӗ. ту-м-ӗ
Нумайлӑ1ҫи-йӗп-ӗр, кай-ӑп-ӑр, тӑв-ӑп-ӑрҫи-м-ӗп-ӗр, кай-м-ӑп-ӑр, ту-м-ӑп-ӑр
2ҫи-v-ӗр, кай-v-ӑр, тӑв-v-ӑрҫи-м-v-ӗр, кай-м-v-ӑр, ту-м-v-ӑр
3ҫи-йӗ-ҫ, кай-ӗ-ҫ, тӑв-ӗ-ҫҫи-м-ӗ-ҫ, кай-м-ӗ-ҫ, ту-м-ӗ-ҫ

Иртнӗ вӑхӑт
1. Пӗрре иртнӗ вӑхӑт
>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<>>Хирӗҫлев аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-р-ӗм, кай-р-ӑм, ту-р-ӑмҫи-ме-р-ӗм, кай-ма-р-ӑм, ту-ма-р-ӑм
2ҫи-р-ӗн, кай-р-ӑн, ту-р-ӑнҫи-ме-р-ӗн, кай-ма-р-ӑн, ту-ма-р-ӑн
3ҫи-р-ӗ, кай-р-ӗ, ту-р-ӗҫи-ме-р-ӗ, кай-ма-р-ӗ, ту-ма-р-ӗ
Нумайлӑ1ҫи-р-ӗм-ӗр, кай-р-ӑм-ӑр, ту-р-ӑм-ӑрҫи-ме-р-ӗм-ӗр, кай-ма-р-ӑм-ӑр, ту-ма-р-ӑм-ӑр
2ҫи-р-v-ӗр, кай-р-v-ӑр, ту-р-v-ӑрҫи-ме-р-v-ӗр, кай-ма-р-v-ӑр, ту-ма-р-v-ӑр
3ҫи-р-ӗ-ҫ, кай-р-ӗ-ҫ, ту-р-ӗ-ҫҫи-ме-р-ӗ-ҫ, кай-ма-р-ӗ-ҫ, ту-ма-р-ӗ-ҫ

2. Темиҫе иртнӗ вӑхӑт
>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<>>Хирӗҫлев аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-етт-ӗм(ччӗ), кай-атт-ӑм(ччӗ), тӑв-атт-ӑм(ччӗ)ҫи-мес-т-ӗм(ччӗ), каи-мас-т-ӑм(ччӗ), ту-мас-т-ӑм(ччӗ)
2ҫи-етт-ӗн(ччӗ), кай-атт-ӑн(ччӗ), тӑв-атт-ӑн(ччӗ)ҫи-мес-т-ӗн(ччӗ), кай-мас-т-ӑн(ччӗ), ту-мас-т-ӑн(ччӗ)
3ҫи-етч-ӗ, кай-атч-ӗ, тӑв-атч-ӗҫи-мес-тч-ӗ, кай-мас-тч-ӗ, ту-мас-тч-ӗ
Нумайлӑ1ҫи-етт-ӗм-ӗр(ччӗ), кай-атт-ӑм-ӑр(ччӗ), тӑв-атт-ам-ӑр(ччӗ)ҫи-мес-т-ӗм-ӗр(ччӗ), кай-мас-т-ӑм-ӑр(ччӗ), ту-мас-т-ӑм-ӑр(ччӗ)
2ҫи-етт-v-ӗр(ччӗ), кай-ятт-v-ӑр(ччӗ), тӑв-атт-v-ӑр(ччӗ)ҫи-мес-т-v-ӗр(ччӗ), кай-маc-т-v-ӑр(ччӗ), ту-мас-т-v-ӑр(ччӗ)
3ҫи-етч-ӗ-ҫ, кай-атч-ӗ-ҫ, тӑв-атч-ӗ-ҫҫи-мес-тч-ӗ-ҫ, кай-мас-тч-ӗ-ҫ, ту-мас-тч-ӗ-ҫ

3. Малтан иртнӗ вӑхӑт
>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-сетт-ӗм(ччӗ), кай-сатт-ӑм(ччӗ), ту-сатт-ӑм(ччӗ)
2ҫи-сетт-ӗн(ччӗ), кай-сатт-ӑн(ччӗ), ту-сатт-ӑн (ччӗ)
3ҫи-сечч-ӗ, кай-сачч-ӗ, ту-сачч-ӗ
Нумайлӑ1ҫи-сетт-ӗм-ӗр(ччӗ), кай-сатт-ӑм-ӑр(ччӗ), ту-сатт-ӑм-ӑр(ччӗ)
2ҫи-сетт-v-ӗр(ччӗ), кай-сатт-v-ӑр(ччӗ), ту-сатт-v-ӑр(ччӗ)
3ҫи-сечч-ӗ-ҫ, кай-сачч-ӗ-ҫ, ту-сачч-ӗ-ҫ

Ӗмӗт наклоненийӗ

>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<>>Хирӗҫлев аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-йӗтт-ӗм(ччӗ), кай-ӑтт-ӑм(ччӗ), тӑв-ӑтт-ӑм(ччӗ)ҫи-м-ӗтт-ӗм(ччӗ), кай-м-ӑтт-ӑм(ччӗ), ту-м-ӑтт-ӑм(ччӗ)
2ҫи-йетт-ӗн(ччӗ), кай-ӑтт-ӑн(ччӗ), тӑв-ӑтт-ӑн(ччӗ)ҫи-м-ӗтт-ӗн(ччӗ), кай-м-ӑтт-ӑк(ччӗ), ту-м-ӑтт-ӑн(ччӗ)
3ҫи-йӗчч-ӗ, кай-ӗчч-ӗ, тав-ӗчч-ӗҫи-м-ӗчч-ӗ, кай-м-ӗчч-ӗ, ту-м-ӗчч-ӗ
Нумайлӑ1ҫи-йӗтт-ӗм-ӗр(ччӗ), кай-ӑтт-ӑм-ӑр(ччӗ), тӑв-ӑтт-ӑм-ӑр(ччӗ)ҫи-м-ӗтт-ӗм-ӗр(ччӗ), кай-м-ӑтт-ӑм-ӑр(ччӗ),
ту-м-атт-ӑм-ӑр(ччӗ)
2ҫи-йӗтт-v-ӗр(ччӗ), кай-ӑтт-v-ӑр(ччӗ), тӑв-ӑтт-v-ӑр(ччӗ)ҫи-м-ӗтт-v-ӗр(ччӗ), кай-м-ӑтт-v-ӑр(ччӗ), ту-м-ӑтт-у-йр(ччӗ)
3ҫи-йӗчч-ӗ-ҫ, кай-ӗчч-ӗ-ҫ, тйв-ӗчч-ӗ-ҫҫи-м-ӗчч-ӗ-ҫ, кай-м-ӗчч-ӗ-ҫ, ту-м-ӗчч-ӗ-ҫ

Килӗшӳ наклоненийӗ

>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<>>Хирӗҫлев аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-й-ӗп-ин, кай-ӑп-ин, тӑ-в-ӑп-инҫи-м-ӗп-ин, кай-м-ӑп-ин, ту-м-ӑп-ин
2ҫи-й-ӗсӗ-н, кай-ӑсӑ-н, тӑ-в-ӑсӑ-нҫи-м-ӗсӗ-н, кай-м-ӑсӑ-н, ту-м-ӑсӑ-н
3ҫи-й-v-ин, кай-v-ин, тӑ-в-v-инҫи-м-v-ин, кай-м-v-ин, ту-м-v-ин
Нумайлӑ1ҫи-й-ӗп-ӗр-ин, кай-ӑп-ӑр-ин, тӑ-в-ӑп-ӑр-инҫи-м-ӗп-ӗр-ин, кай-м-ӑп-ӑр-ин, ту-м-ӑп-ӑрин
2ҫи-й-ӗсӗ-v-р, кай-ӑсӑ-v-р, тӑ-в-ӑсӑ-v-рҫи-м-ӗсӗ-v-ӗр, кай-м-ӑсӑ-v-р, ту-м-ӑсӑ-v-р
3ҫи-й-ӗ-ҫ-ин, кай-ӗ-ҫ-ин, тӑ-в-ӗ-ҫ-инҫи-м-ӗ-ҫ-ин, кай-м-ӗ-ҫ-ин, ту-м-ӗ-ҫ-ин

Хушу наклоненийӗ

>>Хисеп<<>>Сӑпат<<>>Ҫирӗплетӳ аспекчӗ<<>>Хирӗҫлев аспекчӗ<<
Пӗреллӗ1ҫи-е-м, кай-а-м, тӑ-в-а-мҫи-е-м мар, кай-а-м мар, тӑ-в-а-м мар
ан ҫи-е-м, ан кай-а-м, ан тӑ-в-а-м
2ҫи-v-v, кай-v-v, ту-v-vан ҫи-v-v, ан кай-v-v, ан ту-v-v
3ҫи-тӗр-v, кай-тӑр-v, ту-тӑр-vан ҫи-тӗр-у, ан кай-тӑр-у, ан ту-тӑр-у
Нумайлӑ1ҫи-е-v-р, кай-а-v-р, тӑ-в-а-v-рҫи-е-v-р мар, кай-а-v-р мар, тӑ-в-а-v-р мар
ан ҫи-е-v-р, ан кай-а-v-р, ан тӑ-в-а-v-р
2ҫи-v-v-йӗр, кай-v-v-ӑр, тӑ-в-v-v-ӑран ҫи-v-v-йӗр, ан кӑй-v-v-ӑр, ан тӑ-в-v-v-ӑр
3ҫи-ччӗр-v, кай-ччӑр-v, ту-ччӑр-vан ҫи-ччӗр-v, ан кай-ччӑр-v, ан ту-ччӑр-v

Глагол аспекчӗсем

>>Аспектсем<<>>Мӗнле аффикс е татӑк хушӑннипе пулать<<>>Глаголӑн мӗнле формисенче<<>>Тӗслӗхсем<<
1. ҪирӗплетӳГлагол тӗпӗ (аффикссӑр форма)лар, кил
2. Хирӗҫлев-мас (-мес)Хальхи вӑхӑт форминчелар-мас-тӑп, кил-мес-тӗп
Темиҫе иртнӗ вӑхӑт форминчелар-мас-тӑм, кил-мес-тӗм
-ма (-ме)Пӗрре иртнӗ вӑхӑт форминчелар-ма-рӑм, кил-ме-рӗм
Пулас вӑхӑтралар-м-ӑп, кил-м-ӗп
Ӗмӗт наклоненийӗнчелар-м-ӑттӑм, ил-м-ӗттӗм
Килӗшӳ наклоненийӗнчелар-м-ӑпин, ил-м-ӗпин
ан, мар (татӑксем)Хушу наклоненийӗнчеан лар, ан ил, ларам мар, илем мар
мар, ҫук (татӑксем)Пулас причасти форминчеларас мар, ларас ҫук, илес мар, илес ҫук
3. Пултараслӑх-ай (-ей)лар-ай-атӑп (орф. лараятӑп) ил-ей-етӗп (орф. илеетӗп)
4. Пултарайманлӑх-аймас (-ей-мес)Хальхи вӑхӑт форминчелар-аймас-тӑп ил-еймес-тӗп
-айма (-ейме)Пӗрре иртнӗ вӑхӑт форминчелар-айма-рӑм ил-ейме-рӗм
-айм (-ейм)пулас вӑхӑтралар-айм-ӗ ил-ейм-ӗ

Глаголан сӑпатлӑ мар формисем

Инфинитив

Ӗҫ пӗлтерӗшне наклонени, вӑхӑт, сӑпат, хисеп пӗлтерӗшӗсемпе ҫыхӑнтармасӑрах кӑтартакан глагол формине инфинитив теҫҫӗ.
Тӗслӗхсем: калама, каламашкӑн, вӗренме, вӗренмешкӗн, ӗҫлеме, ӗҫлемешкӗн, савӑнма, савӑнмашкӑн.

Причасти

Глагол паллисене ҫухатман, ҫав вахӑтрах паллӑ ятне ҫывӑх тӑракан глагол формине причасти теҫҫӗ.
Анлӑ усӑ куракан (тухӑҫлӑ) причастисем

>>Причасти формисем<<>>Мӗнле аффикс хушӑнса пулать<<>>Тӗслӗхсем<<
1. Хальхи причасти-акан (-екен)ҫыракан, пӗлекен, вулакан, ҫӑвакан, тӗвекен, ҫиекен
2. Пулас причасти-ас (-ес)ҫырас, пелес, вулас, ҫӑвас, тӗвес, ҫиес
3. Иртнӗ причасти-на (-не)ҫырнӑ, пӗлнӗ, вуланӑ, ҫунӑ, тӳнӗ, ҫинӗ
4. Пулмалли причасти-малла(-мелле)ҫырмалла, пӗлмелле, вуламалла, ҫумалла, тӳмелле, ҫимелле

Сайра усӑ куракан (тухӑҫсӑр) причастисем
>>Причасти формисем<<>>Мӗнле аффикс хушӑнса пулать<<>>Тӗслӗхсем<<
1. Яланхи причасти-ан (-ен)ҫыран, пелен, вулан, ҫӑван, тӗвен, ҫиен
2. Пулма пултаракан причастиҫыри, пӗли, вули, ҫӑви, тӗви, ҫийи, ҫыри-ҫырми, пӗли-пӗлми, ӗҫли-ӗҫлеми
3. Юрилӗх причастийӗ-анҫи (-енҫи)1) ҫыранҫи, пӗленҫи, вуланҫи, ҫӑванҫи, тӗвӗнҫи, ҫиенҫи
-иш2) ҫывриш, вулиш, пӗлиш, итлиш

Деепричасти

Сӑпат, вӑхӑт, хисеп, наклонени тӑрӑх улшӑнман, ӗҫӗн паллине кӑтартакан глагол формине деепричасти теҫҫӗ.
Авалах пулса кайнӑ деепричастисем

>>Деепричасти<<>>Тӗслӗхсем<<
1. -са (-се) аффикс хушанса пулаканнисемҫырса, пӗлсе, вуласа, ҫуса, тӳсе, ҫисе
2. -сан (-сен), -сассӑн (-сессӗн) аффикс хушӑнса пулаканнисемҫырсан, пӗлсен, вуласан, ҫусан, тӳсен, ҫисен
ҫырассӑн, пӗлсессӗн, вуласассӑн, ҫусассӑн, тӳсессӗн, ҫисессӗн
3. -а(-е) аффикс хушӑнса пулаканнисемҫыра, пӗле, вула, ҫӑва, тӗве, ҫие

Хальтерех пулса кайнӑ деепричастисем
>>Деепричасти<<>>Тӗслӗхсем<<
1. -иччен аффикс хушӑнса пулаканнисемҫыриччен, пӗличчен, вуличчен, сӑвиччен, тӗвиччен, ҫийиччен
2. -массерен (-мессерен) аффикс хушӑнса пулаканнисемҫырмассерен, пӗлмессерен, вуламассерен, ҫумассерен, тӳмессерен, ҫимессерен
3. -нӑҫем (-нӗҫем), -нӑҫемӗн (-нӗҫемӗн) аффикс хушӑнса пулаканнисемҫырнӑҫем(ӗн), пӗлнӗҫем(ӗн), вуланӑҫем(ӗн), ҫунӑҫем(ӗн), тӳнӗҫем(ӗн), ҫинӗҫем(ӗн)
4. -уҫӑн (-ӳҫӗн) аффикс хушӑнса пулаканнисемҫыруҫӑн, пӗлӳҫӗн, вулуҫӑн, ҫӑвуҫӑн, тӗвӳҫӗн, ҫийӳҫӗн


>>Л.П. Сергеевӑн «Чӑваш чӗлхи» справочникӗн пайӗ>>


 
Статья каҫми :: Пичет версиӗ

Admin тӳрлетнӗ, информацие 2007-05-26 14:54:46 вӑхӑтра улӑштарнӑ. 13973 хут пӑхнӑ.
Orphus

Баннерсем

Шутлавҫӑсем