Сумлӑ сӑмах
Чӑвашлӑх
Кашни ҫын телей курма ҫуралнине, эпир пурте хамӑр турӑ суйласа илнӗ ырӑ та ӑслӑ халӑхӑмӑр ачисем пулнине асра тытса, тӑван халӑха упраса унӑн ятне-сумне мухтава кӑларасси пирӗн кашнин таса тивӗҫӗ пулнине аса илтерсе, хаклӑ ентешӗмсем, эпӗ сире хам шухӑша палӑртса ҫапла чӗнсе калас тетӗпӗ Тӑван халӑх пулмасан эпир те пулас ҫукчӗ. Вӑл пирӗншӗн анне те, атте те. Халӑхшӑн ырӑ ӗҫ тума тытӑнасси икӗ чӑваш юратӑвӗнчен пуҫланать. Ҫав юрату пире ашшӗ-амӑшӗн, несӗлсен ӗҫне малалла тӑсакан ӑрӑва тата хамӑр хушӑри туслӑха, пӗрлӗхе парнелет. Кӗскен каласан, пирӗн ҫӑлӑнӑҫпа малашлӑх - икӗ чӑваш юратӑвӗнче. Чӑвашшӑн чӑвашах шанчӑклӑ. Телейлӗ ҫын пуласси хӑвӑртан килет; ыттисене ӳпкелешес йӑлана пӑрахӑр; иртнипе мар, хальхи вӑхӑтпа харӑс утса ҫӗнӗ тӗллевсем лартӑр; ӗҫе тӗплӗ туса тулӑх пурнакан ӑнӑҫлӑ ҫын пулма тӑрӑшӑр; шухӑш-кӑмӑл ирӗклӗхне, чун ҫирӗплӗхне упрӑр; чыс-хисеп вараланасран сыхланӑр. Ҫӗр-Аннерен ан пӑрӑнӑр. Пирӗн Улӑп-паттӑр та хӑйӗн вӑй-хӑватне ҫавӑнтан илсе тӑнӑ. Ҫӗр сӗткенӗпе ҫӑвӑнса чӑвашсем ҫутҫанталӑк йӗркине лайӑх пӗлекен халӑх пулса тӑнӑ. |
Харпӑр шухӑш
Чӑвашлӑх
(пӗчӗк тӗрленчӗк) Куккук сасиллӗ тӑван яла шӑпчӑксемпе чӗкеҫсем вӗҫсе килнӗ вӑхӑтра эпӗ те ҫаврӑнса ҫитрӗм. — Эсселем мегелейкум, ӗмпичче! Халсем мӗнле? — юриех авалхилле сӑмахлать ял мухтарӗ, кӳршӗри Чаптай. Ман вара, паллах, ӑна «Вегалейкем эсселам!» тесе хуравламалла пулать. «Эсселам мегелейкум!» — тетӗп, тахҫанхине аса илсе, Урмаель тутарӗсем манерлӗ. Чаптай вӑл Таврапӗлӳпе ҫулҫӳрев картинче ӗҫлет те, кӗтсе илмелли е ӑсатса ямалли сӑмахсене селӗм вӗреннӗ. Вӑл «Здрасьте!», «Здоровӑ!» тесе саламланисене йышӑнмасть. «Аван ҫитрӗр-и, тӑвансем», «Иртӗр, иртӗр малалла!», «Ҫулӗ такӑр пулчӗ-и» тата тем тӗрлӗ каласа, аллисене сарса хапӑллать килнисене. Манӑн туяллӑ аллӑма икӗ аллипе чӑмӑртаса, пуҫне юриех тарӑн тайса, «Уяв ячӗпе саламлатӑп» тет. — Ват ҫынсене ӗлӗкрен икӗ алла харӑс панӑ, теҫҫӗ Тимӗрпе иккӗш вӗсем. Кӑшӑлвируса ирттерсе ямалла тесе урама Уртемей шӑллӑм тухрӗ. Вӑл урӑхла саламлать: «Сывлӑху мӗнле, пичи. Алӑ ҫемми лаша туяннӑ иккен эсӗ...», тет. Унран хӑпмасӑр ҫӳрекен маттур Матвей малтан те «привет», те «салют» теме тӑчӗ, унтан, вӑтанса кайса, «Сывлӑх сунатӑп, мучи! |
Чӑвашлӑх
«Изучаем руны вместе» (чӑв. Рунӑсене пӗрле вӗренетпӗр) проектӑн виҫҫӗмӗш пайӗ тухнӑ. Вӑл авалхи чӑваш рунисен пӗлтерӗшӗпе тата мӗнле вуланнипе паллаштарать. [В] саспалли чӑваш руна ҫырулӑхӗнче «V» латин саспаллийӗ евӗр курӑннӑ. Вӑл паллӑ Вӑ, Вӗ, Ву тата Вы сыпӑксене пӗлтернӗ. [Вӑй] V руна тӑнӑҫлӑха, вӑя, паттӑрлӑха тата чӑтӑмлӑха пӗлтернӗ. Вӑл пахалӑха тотем чӗрчунсем (вӗсене авалхи ҫынсем хӑйсен йӑхне пуҫлаканӗ тесе хисепленӗ) пама пултарнӑ. V-евӗр паллӑ мӑйракаллӑ вӑкӑра кӑтартнӑ. Сӑвар-пӑлхарсем ҫветтуй чӗрчун тесе шӑпах ҫав чӗрчуна шутланӑ. Вӑл хӳтӗлевҫӗ тата хӳтлӗхҫӗ шутланнӑ. «Изучаем руны вместе» (чӑв. Рунӑсене пӗрле вӗренетпӗр) проектӑн пӗр пайне, сӑмах май, Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Олег Николаев шӑматкунсерен пичетлет. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Чӑвашлӑх
Чӑваш ҫӗрӗнчен аякра пурӑнакан хӑш-пӗр хастарсем тӑван чӗлхене аталантарас, ӑна сарас тӗллевпе нумай тӑрӑшаҫҫӗ. Хамӑр ҫӗршывӑн тӗрлӗ кӗтесӗнче саланнисем ҫеҫ мар, чикӗ леш енчисем те тӑван чӗлхешӗн тунсӑхлаҫҫӗ. Эстонире пурӑнакан Ираида Захарова темиҫе ҫул ӗнтӗ вырӑнти радиопа чӑвашла передачӑсем йӗркелет. Радиокӑларӑмсен тӗллевӗ – чӑваш культурипе паллаштарасси. «Ӑраскал» радиокӑларӑма кӑсӑкланса итлекенсем валли черетлӗ передача паян, ҫу уйӑхӗн 6-мӗшӗнче, эфира тухӗ. Хальхинче Акатуй уявӗ ҫинчен каласа парӗҫ, уявӑн тӗрлӗ аталанӑвӑн тапхӑрӗсемпе паллаштарӗҫ. Радиокӑларӑм 19 сехетре 35 минутра Таллин радио хумӗсем ҫинче эфира тухӗ. Эфира пӗртӑван Малинасен тата Роза Степанован юррисем илем кӳрӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Чӑвашлӑх
Шупашкар районӗнчи Чӑрӑшкассинчи вӑтам шкулта чӑваш мультфильмӗсен кунӗ иртнӗ. Килӗсенче ачасем чӑвашла мультфильмсем пӑхнӑ. «Ӑслӑ хӗр», «Уйӑх ҫинчи хӗр», «Улпут лаша пулнӑ пирки», «Тӑлӑх тилӗ», «Йӑван паттӑр», «Мӗнле тӑвас е Куйкӑрӑш» тата ыттине курса вӗсенче мӗн калас тенине ӑша хывма тӑрӑшнӑ. Алина Николаева вӗрентекен пӗлтернӗ тӑрӑх, пӑхнӑ мультфильмсем тӑрӑх инҫет мелпе ӳкерчӗксен куравӗ йӗркеленӗ. 6-мӗш класри Ульяна Федотова вара курава чӑваш тӗрриллӗ уйрӑм ӳкерчӗк туса, ӑна сӑвӑпа илемлетсе ярса панӑ. Пултаруллӑ ачасен йышӗнче Алина Николаева ҫаксене асӑннӑ: 5-мӗш класри Дима Ильин, 6-мӗш класри Катя Павлова, Ангелина Васильева, Ульяна Федотова, Игорь Бардасов, 7-мӗш класри Павел Борисов, 8-мӗш класри Дарья Бойкова, Роман Фомин, Августина Семенова, 9-мӗш класри Даниил Степанов. 3-мӗш класри Виталий Фомин Роман пиччӗшӗнчен юлас темен — мультфильм курнӑ хыҫҫӑн хавхаланса ӳкернӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Аçтахар Плотников 28.04.2020 09:29 | 4907 хут пӑхнӑ
Онлайн
Чӑвашлӑх
Кӑшӑлвирус алхаснӑ вӑхӑтра ирӗксӗрех килте ларма тивнӗрен хастарсем пуҫарӑвӗпе Виталий Станьяла тата ыттисене апат-ҫимӗҫпе пулӑшма тӗв лартрӑмӑр. Пурӗ 11 707 тенкӗ пухӑнчӗ. Апат-ҫимӗҫе вӗсем патне паян ҫитерсе пама пуҫласшӑн. Ку ӗҫ мӗнле пыни пирки онлайн хыпарласа тӑрӑпӑр. Аçтахар Плотников16:24
ru.chuvash.org/news/5095.html — Тимӗр Акташ вырӑсла хыпар ҫырса пачӗ. Аçтахар Плотников14:56
Сӑмах май, ҫак кунсенче тата темиҫе ҫын куҫарса пачӗ. Ҫапла май пӗтӗмӗшле сумма 14 207 тенке ҫитрӗ (эрнекунччен ҫеҫ йышӑнатпӑр тесе пулин те ҫавах куҫарусем килеҫҫӗ-ха..). Аçтахар Плотников14:55
Ку вара шӑматкунхи чексем. Аçтахар Плотников14:55
Шӑматкунхи тӑкаксем: Аçтахар Плотников14:54
Паян пурӗ 4000 тенкӗ укҫа тӑкакланӑ. Аçтахар Плотников14:52
Виҫҫӗмӗш чарӑну вара Зинаида Козлова патӗнче пулнӑ. Аçтахар Плотников14:51
Тепӗр фото: Аçтахар Плотников14:51
Ун хыҫҫӑн нимеҫӗсем Антер Петрович Хусанкай патне ҫул тытнӑ. Аçтахар Плотников14:50
Чи малтанах Николай Иванович Егоров патне ҫитнӗ. Пирӗн паллӑ тюрколог хальхи вӑхӑтра чирлекелет. Ҫавна май эпир ӑна сывлӑх сунатпӑр. Аçтахар Плотников14:48
Атнер Петровичпа Николай Иванович патне нимеҫӗсем паян ҫеҫ ҫитме пултарчӗҫ. Ытти кунсенче май пулмарӗ. Сӑнӳкерчӗкре вара паян ҫитернӗ апат-ҫимӗҫе куратӑр. Аçтахар Плотников2020.04.25 21:06
Ыран ҫак акципе Атнер Петрович Хусанкайпа Николай Иванович Егоров патне кайса килме палӑртаҫҫӗ. Апат-ҫимӗҫе ҫитернӗ хыҫҫӑн эпир сире пӗлтерӗпӗр. Аçтахар Плотников2020.04.25 21:01
Сӑмах май, медицина маскипе те тивӗҫтерес шухӑш пурччӗ, анчах шел те аптекӑсенче ку япалана тупма питӗ хӗн. Ахаль перчаткӑсем те ҫук. Юрать-ха Елчӗксен чӑнкӑ ачи Николай пулӑшрӗ, Кушкӑ ялӗнчен. Владимир Агеев патне ҫитме вӑхӑт чылай иртни шӑп ҫавӑнпа ҫыхӑнчӗ — маскӑсем илсе килсе парасса кӗтме тиврӗ. Аçтахар Плотников2020.04.25 20:49
Виталий Станьялпа Праски Витти патне апат-ҫимӗҫ илсе ҫитернӗ вӑхӑтӗнчи тепӗр самант. Вӗсем иккӗшӗ те пӗр ҫуртрах пурӑнаҫҫӗ. Эпир ҫитнӗ вӑхӑтра Виталий Петрович уҫӑлма тухнӑччӗ — ҫурт картишӗнче хаҫат вуласа ларатчӗ. Кайран вара унтах Праски Виттине тухма чӗнтӗмӗр. Кӑшӑлвируса пула, паллах, ҫурт картишне тирпей-илем кӗртме ӗлкереймен — ҫавна май тавралӑх ытла та ҫуп-ҫаплӑччӗ. Аçтахар Плотников2020.04.25 16:32
Телефонри «Яндекс.Клавиатура» самаях чӑрмав кӳчӗ — хӑш-пӗр сӑмахсене хӑй ӑнланнӑ пек ҫырнӑ.. Аçтахар Плотников2020.04.25 15:50
Пирӗн пакетсем тата та юлчӗҫ. Вӗсене Тимӗр малалла валеҫӗ. Эпӗ вара киле таврӑнатӑп. Аçтахар Плотников2020.04.25 15:45
Юхма патне те кӗрсе тухрӑмӑр. Аçтахар Плотников2020.04.25 15:21
Чӑваш журналистикин ветеранне — Тимӗр Акташа — апат-ҫимӗҫпе пулӑшас терӗмӗр. Аçтахар Плотников2020.04.25 14:58
Тепӗр фото. Аçтахар Плотников2020.04.25 14:57
Владимир Иванович Агеева та кӗрсе парне турӑмӑр Аçтахар Плотников2020.04.25 13:33
Агеев патне кайӑпӑр пуль. Туянатпӑр. Аçтахар Плотников2020.04.25 13:32
Малалла кайрӑмӑр. Лавккана кӗтӗмӗр. Аçтахар Плотников2020.04.25 13:20
Праски Витти те килчӗ. Аçтахар Плотников2020.04.25 13:13
Фото ҫыпӑҫтартӑм. Аçтахар Плотников2020.04.25 13:12
Праски Виттине кӗтетпӗр. Аçтахар Плотников2020.04.25 13:09
Ҫиччас Праски Витти тухӗ. Аçтахар Плотников2020.04.25 13:06
Станьял шӑп та лӑп уҫӑлма тухнӑ. Аçтахар Плотников2020.04.25 13:05
Станьял патне ҫитрӗмӗр. Аçтахар Плотников2020.04.25 12:29
Ҫавра сӗтел вӗҫленчӗ. Халь ӗнтӗ ку ӗҫе пурнӑҫлӑпӑр. Аçтахар Плотников2020.04.25 09:33
Чӑваш чӗлхи кунӗ ячӗпе видеоканашлу майӗпе «Язык как средство и фактор сохранения национальной культуры» ҫавра сӗтел иртӗ. Манӑн унта хутшӑнма тивӗ. Станьяла тата ыттисене апат-ҫимӗҫе ҫав ҫавра-сӗтел хыҫҫӑн илсе ҫитерме палӑртатпӑр. //нимеҫӗсем ытлашшиех тупӑнмаҫҫӗ те хамӑнах ҫак ӗҫе хутшӑнмалла тесе шутлатӑп. Аçтахар Плотников2020.04.25 09:31
Ку ҫав чаках, анчах пысӑклатсарах ӳкерни. Аçтахар Плотников2020.04.25 09:30
Апат-ҫимӗҫе ӗнер туянма пуҫланӑ та ӗнтӗ. |
Чӑвашлӑх
Николай Плотниковӑн Фейсбукри, cap.ru тата Вера Титова сӑнӳкерчӗкӗсенчен хатӗрленӗ коллаж Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп редакторӗ Аҫтахар (Николай) Плотников пысӑк чыса тивӗҫнӗ. Ӑна республикӑн Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев Чӑваш автономийӗн 100 ҫулхи юбилейӗ тӗлне хатӗрленӗ медальпе чыслама йышӑннӑ. Хушӑва Олег Алексеевич паян алӑ пуснӑ. Тӑван чӗлхен пуянлӑхне тӗнчене кӑларас, ӑна ҫитес ӑру валли упраса хӑварас тӗллевпе Аҫтахар Плотников пурнӑҫлакан капашсӑр калӑпӑшлӑ ӗҫе тӳре-шара ҫакӑн пек сума суни халиччен пулманччӗ-ха. Маттур чӑваш арне чыслани чӑвашлӑхшӑн таса чунпа хыпса ҫунакансене тата тӑван чӗлхемӗре хисеп туниех. Чӑваш тӗнчин хастарӗсемшӗн кӑҫалхи Чӑваш чӗлхи кунӗ чылайлӑха асра юлӗ. Николай Плотникова паян Шупашкарта иртнӗ «Тӑван чӗлхе наци культурине упраса хӑвармалли хатӗр шутланать» ҫавра сӗтеле те йыхравланӑ. Вӑл унта «Яндекс.Куҫаруҫӑн» ӗҫӗ-хӗлӗ ҫинчен каласа кӑтартрӗ. Тӑлмача Аҫтахар Плотников ертсе пыракан маттурсем ҫине тӑнипе кӑҫал ӗҫлеттерсе яма май килнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ. Видеоконференци ҫыхӑнӑвӗн мелӗпе йӗркеленӗ ҫавра сӗтеле республика ертӳҫи Олег Николаев, культура министрӗ Роза Лизакова хутшӑнчӗҫ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Харпӑр шухӑш
Чӑвашлӑх
Чӑваш халӑх сайчӗн ертӳҫине Аҫтахар Плотникова, Чӑваш халӑх хуралӗн ҫумпуҫлӑхне Тимӗр Тяпкина Уҫӑ ҫыру: Хурал фондне уҫма ыйтатӑпЧӑваш сайтӗнче ватӑ ҫынсене Чӑваш халӑх хуралӗ ячӗпе апат-ҫимӗҫ парса пулӑшасси ҫинчен хыпар вуласан, пӗрре савӑнтӑм, тепре хытӑ пӑшӑрханса илтӗм. Мӗншӗн пӑшӑрхантӑм? Мӗншӗн тесен эпӗ хама, сывлӑхпа хуҫӑлтӑм пулсан та, кӑшӑлвируса пула пулӑшу памалли ҫын теместӗп. Выҫӑ лармастӑп, Пенси вӑхӑтра илетӗп. Кил-йышра мана сывӑ чухнехинчен те тимлӗрех — пӗчӗк ачана пӑхнӑ пек пӑхаҫҫӗ. Ача чухне хирти ҫӗрӗк ҫӗрулми крахмалӗпе, серте-вӗлтренпе, ҫӑка ҫулҫи-турачӗпе ӳсрӗм, ҫапах кӗлмӗҫе каймарӑм. Халӗ вара ҫук ҫын вырӑнӗнче пулас-и? Мана вӑй-хал сунса пӗр ҫаврӑм хура ҫӑкӑр, пӗр-ик панулми, тепӗр хӑмпӑ тӑварлӑ шыв килсе панине пысӑк хисеп вырӑнне йышӑнӑп. Халӑх ӗҫӗшӗн пуҫ хума хӑрамасӑр тӑрӑшакан хӑюллӑ ҫынсене тата вӗсем тӑвакан пулӑмсене (сӑмахран, Аҫтахар, эсӗ тытса пыракан сайта) тӗкӗ парса тӑрсан вырӑнлӑрах пулӗ тесе шутлатӑп. Мӗншӗн савӑнтӑм? |
Сумлӑ сӑмах
Чӑвашлӑх
(XX ӗмӗрӗн пӗрремӗш чӗрӗкӗ) 1905‑1917 ҫулсенчи политика юхӑмӗсемЧӑваш халӑхӗн иртнӗ пурнӑҫӗнчи пысӑк улшӑнусене виҫӗ паллӑ ӗҫпе ҫыхӑнтарса пӑхма пулать: чӑваш тӑрӑхӗ Раҫҫейӗн пӗр пайӗ пулса тӑнипе (1551), чӑваш ҫынни православи чиркӗвӗн тӗнне куҫнипе (XVIII ӗмӗрӗн 40-мӗш ҫулӗсем) тата Раҫҫейре патша йӗркине пӑрахӑҫа кӑларнипе (1917). Ку статьяра эпир, тӗпрен илсен, юлашки паллӑ пулӑмпа ҫыхӑннӑ ӗҫ-пуҫ пирки калаҫӑпӑр. XIV ӗмӗрте пӑлхарсем (ун чухне вӗсем хӑйсене пӳлер тенӗ пулас) тӗн енчен икӗ ушкӑна пайланса каяҫҫӗ: пӗсӗрменсем (мӑсӑльмансем) тата ҫӑваҫсем (халӑх тӗнне уякансем, каярах тутар чӗлхин витӗмӗпе чӑваш тесе калама пуҫлаҫҫӗ). Пӗрремӗшӗсен ытларах пайӗ хуласенче тӳре-шарапа тӗн тата ытти хула ӗҫӗпе, иккӗмӗшӗсем вара ялсенче ҫӗр ӗҫӗпе тӑрмашса, чӳксем ирттерсе тата киреметсене упраса пурӑннӑ. XVI‑XVII ӗмӗрсенче чӑваш халӑхӗн традицилле сӑнӗ-сӑпачӗ (культурипе йӑли-йӗрки), унӑн этнографи ушкӑнӗсем (анат енчисемпе анатрисем тата турисем), этнотерриторийӗ ҫирӗпленсе ҫитеҫҫӗ. Ку тапхӑрти наци ӑнӗ чӗлхепе культурӑран ытларах тӗнпе (ҫу/ҫӑв чӑваш тӗнӗпе) тачӑ ҫыхӑннӑ (тӗнне улӑштарнӑ чӑваш чӗлхипе ҫи-пуҫне те, йӑлисене те улӑштарнӑ). |
Чӑвашлӑх
Чӑваш Ене Питӗрти хастар чӑваш, Валериан Гаврилов, килнӗ. Вӑл республикӑн культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗпе Роза Лизаковӑпа тӗл пулнӑ. Валериан Анатольевич Питӗрти тата Ленинград облаҫӗнчи чӑваш хастарӗсем юлашки ҫулсенче епле ӗҫлени ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Унти икӗ организаци ултӑ программа пурнӑҫа кӗртет. Чӑваш культурин «Чӑваш тӗнчи» интерактивлӑ музейӗ аван ӗҫлет. Музей ертӳҫисем — Валентина Пиличева тата Валериан Гаврилов. «В мире чувашского языка и культуры» (чӑв. Чӑваш чӗлхин тата культурин тӗнчинче) клуб, чӑваш чӗлхи курсӗ (ертӳҫи — Анастасия Бахматова), чӑваш тӗррин кружокӗ (ертӳҫи — Алевтина Челнокова) тата ыттисем ӗҫлеҫҫӗ. Валериан Гаврилов (вӑл — экономика ӑслӑлӑх кандидачӗ) ертсе пыракан ӑслӑлӑхпа тӗпчев тата шырав лабораторийӗ пур. Питӗрти чӑвашсен ентешлӗхӗ кӗнеке-календарь кӑларма хатӗрленет. Валериан Гаврилов Роза Лизаковӑна «Юрату» ансамбль сӑнӳкерчӗкӗллӗ календарь парнеленӗ. Хыпар ҫӑлкуҫӗ:
|
Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра (19.04.2024 21:00) тӗтреллӗ ҫанталӑк, атмосфера пусӑмӗ 744 - 746 мм, 16 - 18 градус ӑшӑ пулӗ, ҫил 3-5 м/ҫ хӑвӑртлӑхпа кӑнтӑр енчен вӗрӗ.
| Петров Юрий Филиппович, ветеринари ӑслӑлӑхӗсен тухтӑрӗ, профессор ҫуралнӑ. | ||
| Петров Леонид Порфирьевич, чӑваш чӗлхин тӗпчевҫи ҫуралнӑ. | ||
Пулӑм хуш... |